دنیای اقتصاد- شروین شهریاری: با گذشت کمتر از یک ماه از اوج روزهای رخوت بورس، بازار سهام به رسم سابق به نحو غیر‌منتظره‌ای چرخش کرده و حال و هوای تازه‌ای به خود گرفته است. در این مدت، شاخص کل که در حال نوسان در محدوده حمایتی مهم ۷۸ هزار بود اینک با رشد ۴ درصدی به میانه کانال ۸۱ هزار واحدی رسیده و در آستانه عبور از سقف ۱۶ ماهه (۸۱۵۳۶ واحد) است. در صورت عبور پرقدرت از این محدوده، مانع بعدی پیش روی شاخص، سقف تاریخی دی ماه ۹۲ یعنی ۸۹۵۰۰ واحد خواهد بود که عبور از آن نیازمند محرک‌های اقتصادی قوی است. رشد اخیر بورس البته از انگیزه‌های بنیادی بی‌بهره نبوده است.

بر اساس گزارش‌های دریافتی از عملکرد سه ماهه شرکت‌ها، بهار ۹۶ پس از بیش از سه سال رکود و تضعیف سودآوری شرکت‌های بورسی، پرقدرت‌ترین فصل به لحاظ تغییرات مساعد سودآوری را به نمایش گذاشته تا جایی که کل پیش‌بینی سودآوری شرکت‌های بورسی حدود ۲ هزار میلیارد تومان (بیش از ۵ درصد) نسبت به پیش‌بینی‌های قبلی افزایش یافته است. این روند البته به نحو متناظری در نوسان قیمت‌های سهام هم منعکس شده تا جایی که میزان بازدهی بورس از ابتدای سال بر مبنای نوسان شاخص کل به ۵/ ۵ درصد رسیده است که شانه به شانه مهم‌ترین‌ رقیب سنتی خود یعنی سود سپرده بانکی حرکت می‌کند. با وجود نشانه‌هایی از امکان تداوم رونق کوتاه‌مدت، به نظر می‌رسد برای ادامه پایدار روند صعودی بورس نیاز به ایجاد چشم‌انداز جدید در راستای رشد سودآوری شرکت‌ها از طریق رشد بیشتر قیمت‌های جهانی کالا، افزایش نرخ ارز یا کاهش نرخ موثر سود بانکی وجود دارد.

باد مساعد چین در تهران!

یکی از پیشتازان اصلی رونق بورس در هفته‌های اخیر صنعت، معدنی و فلزی بوده است. این ادعا از خلال مطالعه روند شاخص این صنایع نیز واضح است؛ چرا‌که شاخص صنعت فلزات اساسی و کانه‌های فلزی در طول یک هفته ۱۱ درصد رشد کرده‌اند. طبق معمول، انگیزه اصلی این رونق، به رشد قیمت‌های فروش (و نه جهش معنادار در حجم تولید شرکت‌ها) مربوط است. ماجرا از آنجا شروع شد که دولت چین اعلام کرد قصد دارد تا ۱۲۰ میلیون تن معادل بیش از ۱۵ درصد کل تولید فولاد خود را در مدت کوتاهی از طریق تعطیل کردن واحدهای کوچک و ناکارآمد و آلاینده کاهش دهد.

این ادعا در نگاه اول کمی دور از دسترس به نظر می‌رسید اما حال، با گذشت بیش از نیمی از ایام سال میلادی ۲۰۱۷ مشخص است که توفیقات حاصل شده فراتر از انتظارات اولیه بوده است. نتیجه مستقیم این اتفاق در قیمت‌های فولاد جهانی خود را نمایان کرده است؛ جایی که نرخ انواع مصنوعات فولادی شامل شمش و مقاطع از کف اوایل بهار تا کنون بیش از ۲۵ درصد افزایش یافته است. بورس کالای ایران البته طبق معمول با کندی زیادی به این مساله واکنش نشان داد اما از همان ماه گذشته، نشانه‌های افزایش تقاضا و سرایت تب جهانی به بازار ایران مشهود بود. در نتیجه این روند قیمت‌های میلگرد، شمش و انواع ورق تقریبا در یک ماه اخیر حدود ۲۵ درصد بالا رفته و موجی از خوش‌بینی را نسبت به امکان جهش سودآوری شرکت‌های فولادی و سنگ آهنی (که مبنای قیمت‌گذاری محصولات آنها شمش فولاد است) ایجاد کرده است. در همین حال قیمت جهانی مس هم در اثر تضعیف دلار جهانی و تقاضای مساعد چین، از کف ۵۵۰۰ دلاری به بیش از ۶۲۰۰ دلار در روز گذشته رسیده است. در این میان، گزارش‌های شرکت‌های فولادی، سنگ آهنی و ملی مس هم جملگی با تعدیلات دورقمی پیش‌بینی سود به لحاظ درصدی نسبت به پیش‌بینی اولیه زمینه‌ساز بخش مهمی از رونق اخیر این سهام و کلیت بورس تهران شده‌اند. در همین حال، مقایسه قیمت‌های کنونی فروش محصولات این شرکت‌ها نشان می‌دهد که اکثریت آنها از جمله فولاد مبارکه، فولاد خوزستان، ملی مس و گل‌گهر در صورت ثبات قیمت‌های کنونی فروش از قابلیت تعدیل مثبت بیش از ۲۵ درصدی نسبت به پیش‌بینی‌های کنونی برخوردارند و در نتیجه نسبت قیمت بر درآمد آنها به لحاظ تحلیلی در بازه مناسب ۴ تا ۵ واحدی قرار می‌گیرد. با این حال، باید به تهدید احتمالی بر سر تحقق این پتانسیل که عبارت از امکان کند شدن اقتصاد چین و عدم پایداری روند فعلی است توجه داشت؛ تهدیدی که مدت‌ها است بحث آن در محافل کارشناسی مطرح بوده اما فعلا نشانه‌ای از تحقق آن آشکار نشده است.

مجامع بحث‌برانگیز بانکی

در بین مجامع پرشماری که در روزهای پایانی تیر ماه و در آخرین مهلت قانونی برگزار شد مجامع بانک‌ها پرحرارت‌تر و چالشی‌تر بود. در این میان، در حالی که چالش بر سر چگونگی ارائه صورت‌های مالی بر اساس نمونه ابلاغی بانک مرکزی بین مدیریت شرکت‌ها و حسابرسان و مقام ناظر به اوج رسیده بود تنها برخی از این مجامع بانکی عموما با تاخیر در ارسال صورت‌های مالی حسابرسی‌شده در دقیقه ۹۰ برگزار شد. محتوای گزارش‌های حسابرسی و نیز مباحثات جلسه مجمع از عمیق بودن مشکلات بانک‌ها، تشدید و حتی وخیم‌تر شدن شرایط در سال گذشته به لحاظ تنگنای سودآوری و نقدینگی و نیز ادامه برخی راهکارهای نامناسب شامل سودسازی از محل نقل و انتقال دارایی‌ها و نیز استقراض از بانک مرکزی حکایت دارد. به نظر می‌رسد صورت‌های مالی فعلی و اخبار مجامع نشانه دیگری از ضرورت در دستور کار قرار دادن اقدامات موثر سیاست‌گذاران اقتصادی کشور در جهت ترمیم اوضاع بانک‌ها است؛ اتفاقی که تا به نحو مناسبی محقق نشود مانع از کاهش موثر نرخ سود سپرده‌ها نخواهد شد.

وفاداری اوپک در بوته آزمون

در بین عوامل مهم موثر بر وضعیت کلان بورس تهران، قیمت نفت از اهمیت بسزایی برخوردار است و از این رو تعقیب تحولات این بازار برای سرمایه‌گذاران حائز اهمیت زیادی است. در هفته‌های اخیر اخبار متعددی از سوی مراجع ردیابی‌کننده آمار تولید اوپک از جمله آژانس بین‌المللی انرژی منتشر شد که نشان می‌داد تعهد کشورهای عضواوپک به کاهش ۸/ ۱ میلیون بشکه‌ای تولید که در نوامبر گذشته منعقد شده بود به حداقل میزان در ۶ ماه اخیر رسیده است. بر این اساس میزان پایبندی اعضا به سهمیه‌های تعیین شده از ۹۰ درصد به ۷۸ درصد در ماه قبل میلادی رسیده است. مطالعه جزئیات گزارش‌ها نشان می‌دهد که کشورهای ضعیف‌تر به لحاظ اقتصادی بالاترین تخطی‌ها را از سهمیه‌های تعیین شده داشته‌اند که به نوبه خود، نشان‌دهنده فشار زیاد قیمت‌های پایین بر این تولید‌کنندگان و کاهش مقاومت آنها در برابر تعهد به کاهش تولید به دلیل نیازهای بودجه‌ای است. با این حال، در هفته جاری بار دیگر عربستان به‌عنوان تاثیر‌گذار‌ترین عضو گروه بر برنامه کاهش بیشتر تولید خود در ماه آینده میلادی تا سطح یک میلیون بشکه نسبت به ماه مشابه سال قبل تاکید کرد و برنامه‌هایی نیز برای پیوستن نیجریه - که قبلا معاف شده بود- به برنامه سقف تولید در حال نهایی شدن است. همین اخبار کافی بود تا قیمت‌های نفت برنت با رشد مناسبی از کف ۴۵ دلاری یک ماه قبل به بالای ۵۰ دلار برسد. با توجه به تنظیم بودجه سالانه کشور در سطح ۵۵ دلار، روند اخیر پس از چند هفته سخت که منجر به افت قیمت‌های فروش نفت ایران به کمتر از ۴۵ دلار در هر بشکه شد، می‌تواند امید‌بخش باشد؛ روندی که فعلا تحقق آن بیش از هر چیز وابسته به تداوم اجرای دقیق توافق اوپکی از سوی سایر اعضا است.