14 گام توسعه‌ای بازار سرمایه

دنیای اقتصاد-هدیه لطفی: طی سال‌‌های اخیر به دفعات شاهد اقداماتی از سوی مدیران و مسوولان اصلی بازار سهام در راستای افزایش شفافیت، نقدشوندگی و رفع محدودیت‌‌های مختلفی بودیم. امری که از ابتدای سال جاری روند اجرایی‌تری به خود گرفته است. هر‌چند بررسی وعده‌‌های داده شده از سوی رئیس سازمان بورس نشان از اجرایی شدن تنها چند مورد از آنها دارد، اما حرکت به سمت افزایش و توسعه و ایجاد راهکارهای مناسب برای خروج از قفل‌شدن نقدینگی را می‌توان به فال نیک گرفت.روز گذشته شاهد اظهارات رئیس سازمان بورس اوراق بهادار درخصوص اقدامات توسعه‌ای و تشریح ۱۴گام اساسی در راستای افزایش شفافیت بودیم. اقداماتی که به عقیده شاپور محمدی، بازاری سالم و مطمئن را درپی خواهد داشت.

تغییر روش در عرضه‌‌های اولیه

دیروز شاپور محمدی در گفت‌وگو با «شادا» به تشریح اقدامات یکسال اخیر سازمان بورس در راستای توسعه هرچه بیشتر بازار سرمایه پرداخت وانجام معاملات به سبک «بوک بیلدینگ» را نخستین فعالیت مثبت عنوان کرد.در حالی طی سالیان گذشته قیمت‌گذاری سهام در عرضه‌‌های اولیه و روش خریداری سهم با مشکلات زیادی از سوی فعالان بازار همراه بود که با تدبیر سازمان بورس از سال گذشته این روش با تغییر از «حراج» به «ثبت سفارش» به معضلات موجود پایان داد. به این ترتیب با روش جدید، مشکلات عرضه اولیه به روش حراج برطرف شده و دیگر تفکیکی بین معامله‌گران آنلاین و کارگزاران مشاهده نشد. بلکه بر اساس این روش سقف قیمت خرید در دامنه معاملات به ثبت رسید. محمدی در این خصوص اظهار کرد: روش قیمت‌گذاری و تخصیص سهم در عرضه‌‌های اولیه یکی از دغدغه‌‌های اصلی قیمت‌گذاری سهام در عرضه‌‌های اولیه بود.اما با تغییر این روش به بوک بیلدینگ نه تنها فرصت‌‌های برابری برای سرمایه‌گذاری یکسان فراهم شد، بلکه با تقویت مکانیزم آن، به نیاز مهم فعالان بازار سرمایه پاسخ داده شد.

راه‌اندازی معاملات «آپشن»

در حالی پس از گذشت ٥٠ سال از فعالیت بورس ایران، شاهد راه‌اندازی ابزار اختیار خرید معامله (آپشن) در آذر ماه سال گذشته بودیم که این ابزار جدید به‌عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری جذاب در بورس شناخته شد. هر‌چند این ابزار به دلیل فقدان زیرساخت‌های مناسب، چندان موفق عمل نکرد، اما تحقق این وعده یکی از مهم‌ترین‌ اقدامات بورس در یک‌سال اخیر بوده است.در این راستا رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار وعده عملی شدن راه‌اندازی «معاملات آپشن» در بورس تهران و بورس کالا را از دیگر اقدامات اثرگذار سال گذشته خواند و ابراز داشت: حجم معاملات آپشن در بورس تهران و بورس کالا رو به رشد است و در آینده فرصت‌‌های بیشتری پیش روی سهامداران در معاملات آپشن خواهد بود.

تعیین استراتژی با معاملات الگوریتمی

معاملات الگوریتمی (Algorithmic trading) از سال‌‌ها پیش در بازارهای سهام دنیا به‌کار گرفته شده است. در این روش، سفارش‌‌های خرید و فروش اوراق بهادار بدون دخالت انسان و براساس برنامه‌‌های کامپیوتری و در نظر گرفتن مواردی چون زمان، قیمت و حجم انجام می‌شود و موجب سهولت فعالان حقیقی و حقوقی بازار مانند صندوق‌‌های بازنشستگی و سرمایه‌گذاری شده است.بر همین اساس از اسفند سال ۹۵ بازارگردانی الگوریتمی در بورس تهران از سوی تامین سرمایه امید برای دو اوراق سایپا و گل‌گهر راه‌اندازی شد.در این خصوص در ابتدای سال جاری، سازمان بورس و اوراق بهادار مجوزهای لازم را برای فراهم شدن بستر معاملات الگوریتمی صادر و توسعه این معاملات را به‌عنوان یک راهبرد اساسی در بازار سرمایه در دستور کار قرار داد. همچنین پیش‌نیازهای لازم در این زمینه از جمله بستر فنی مناسب برای سامانه معاملات در حوزه‌‌های تکنولوژی و IT مهیا شد. به این ترتیب در حال حاضر شاهد اجرایی شدن معاملات الگوریتمی از بستر بازار سرمایه هستیم. امری که به گفته رئیس سازمان بورس با گردش بالایی از معاملات همراه است. محمدی در این خصوص توضیح داد: سرعت و پیچیدگی معاملات در بازارهای مالی نیاز به استفاده از ابزارهای هوشمند را افزایش داد و معاملات الگوریتمی یا خودکار برای استفاده بهتر سرمایه گذاران از فرصت‌‌های بازار راه‌اندازی شده است. وی در ادامه افزود: در حال حاضر حجم معاملات الگوریتمی رشد قابل توجهی داشته است به‌طوری که در مجموع، تاکنون کارگزاری‌‌ها ۱۰۰ میلیارد تومان معاملات پربسامد انجام داده‌اند.

افزایش فرهنگ‌سازی در بورس

رئیس سازمان بورس در ادامه به اهمیت فرهنگ‌سازی در حوزه بازار سرمایه اشاره و پیشرفت در این موضوع را یکی دیگر از گام‌‌های اساسی برشمرد و گفت: در حوزه فرهنگ‌سازی، امسال نمایشگاه بین‌المللی بورس و بانک و بیمه اقدامات اساسی برای افزایش سواد عمومی داشت و در این‌باره روابط‌عمومی سازمان بورس و اوراق بهادار تلاش مستمری خواهد داشت.

برخورد جدی با شبکه‌های مجازی متخلف

یکی دیگر از اقدامات مثبت سازمان بورس در مدت اخیر برخورد با سایت‌‌ها و شبکه‌های مجازی متخلف بوده است. در این راستا رئیس سازمان بورس توضیح داد: برخی از شبکه‌ها، سایت‌‌های اینترنتی و تلگرامی در صدد انحراف سرمایه‌گذاران بودند که با آنها برخورد شد. محمدی تصریح کرد: در این خصوص با سایت‌‌هایی که قیمت‌ها را منحرف یا جهت‌دهی می‌کردند، برخورد شد.این موضوع مسوولیت و اقدام قاطع سازمان در قبال ۱۰ میلیون سهامدار و انتظاراتی که اکثریت سرمایه گذاران در بازار داشتند را نشان می‌دهد.

صدور مجوزها در راستای بهبود کسب‌و‌کار

محمدی در ادامه اظهاراتش به تسریع فرآیند صدور مجوزهای بازار سرمایه در جهت بهبود فضای کسب و کار اشاره کرد و افزود: هم‌اکنون مجوزهای مورد نیاز کارگزاری‌ها از ۲۱ مجوز به ۷ مجوز کاهش پیدا کرده است؛ همچنین درخصوص صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری و سبدها و اخذ کد معاملاتی با هماهنگی با سپرده‌گذاری، فرآیندها کوتاه شده است.

تفویض اختیار به بورس‌ها

از ابتدای تاسیس بورس شاهد اجرایی شدن تمامی موارد، امور اجرایی و نظارتی از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار بودیم که از سال گذشته با استراتژی درنظر گرفته شده، مقرر شد تا بخشی از این وظایف به دیگر نهادهای وابسته تفویض شود. در این خصوص رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به تفویض اختیار به بورس‌‌ها و تمرکز زدایی، این اقدام را یکی از دیگر تصمیمات مهم سازمان عنوان کرد و گفت: اقداماتی در جهت تمرکز‌زدایی در حال اجرایی شدن است تا به این طریق کارآمدی ارکان افزایش پیدا کند و همچنین جایگاه نظارتی سازمان بورس پررنگ‌تر شده و اقدامات اجرایی به بورس‌‌ها نیز تفویض شود.

انتظار برای رفع محدودیت‌ها

رئیس سازمان بورس در ادامه اظهاراتش به دیگر اقدامات یا در واقع وعده‌هایی اشاره کرد که هر چند مدت زمان زیادی از اعلام آنها می‌گذرد، اما هنوز جنبه عملیاتی پیدا نکرده و اجرایی نشده است.در این راستا یکی از مهم‌ترین‌ موارد، وجود محدودیت‌ها در بازار سرمایه است که طی سال‌های اخیر از مهم‌ترین‌ معضلات بورس بوده است. این محدودیت‌ها نه تنها اعتراض اغلب سهامداران را به دنبال داشته بلکه در کاهش حجم معاملات اثرگذار بوده است. در حالی رئیس‌ سازمان بورس در دهمین نمایشگاه بورس سخن از رفع این محدودیت‌ها گفت که هنوز پس از گذشت ۴ماه هیچ کدام عملیاتی نشده است. طبق اظهارات قبلی محمدی، قرار بود حجم مبنا حذف و دامنه نوسان تعدیل شود. به عبارت دقیق‌تر دامنه نوسان به دامنه نوسان پویا تغییر کند.

توجه به توقف‌های طولانی مدت

یکی دیگر از موارد مهم نیز توقف‌های طولانی مدت است که متاسفانه با وجود اظهارات زیادی در این خصوص و استراتژی جدید سازمان بورس مبنی بر کاهش زمان این توقف‌ها، هنوز در حد وعده باقی مانده است. درخصوص این تغییرات نیز محمدی اظهار کرد: یکی از دغدغه‌های فعالان بازار روند و چگونگی توقف و بازگشایی نمادها بود که این مهم مورد توجه سازمان قرار گرفت و دستورالعمل جدید آن کامل و حداکثر تا یک ماه آینده در هیات مدیره تصویب و در زمان بندی مشخص اجرایی می‌شود.

اصلاح قانون بازار سرمایه تا دو ماه آینده

فرآیند اصلاح قانون بازار از نیمه دوم سال گذشته در معاونت حقوقی سازمان بورس و اوراق بهادار کلید خورد که هنوز این امر نهایی نشده است؛ در حالی بیش از یک دهه از تصویب قوانین و مقررات جدید در کشور می‌گذرد که با توجه به تغییر شرایط بازارهای مالی در جهان، اصلاح قانون بازار اوراق بهادار را بیش از پیش ضروری ساخته است. این امر از سال گذشته روند عملیاتی خود را با ارائه پیش‌نویس‌هایی آغاز کرد. در این خصوص محمدی به لزوم اصلاح قوانین بازار سرمایه اشاره کرد و ادامه داد: مرکز پژوهش‌های سازمان بورس، طی اقدامی تمامی قوانین و مقررات در حوزه بازار سرمایه را تنقیح و در سامانه‌ای مقررات حاضر بازار سرمایه را با تمام تغییرات در اختیار عموم قرار داده است. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به آخرین وضعیت لایحه اصلاح قانون بازار سرمایه اشاره و تصریح کرد: تا دو ماه آینده اصلاح قانون بازار سرمایه نهایی و به شورای عالی بورس تقدیم خواهد شد.

به‌روز‌رسانی سامانه معاملاتی «آتوس»

از پاییز سال گذشته شاهد انتشار اخباری پیرامون به‌روز‌رسانی سامانه معاملاتی «آتوس» بودیم؛ سامانه معاملاتی که در سال ۲۰۰۵ در بورس تهران و فرابورس راه‌اندازی شد، سامانه‌ای بود که تکنولوژی بورس فرانسه را ارائه می‌کرد و به موجب قرارداد جدید انتقال دانش و فناوری در به‌روز‌رسانی سامانه معاملاتی بورس ایران از سوی شرکت فرانسوی آتوس، تمدید شد. در حالی که قرار بود از ابتدای سال شاهد آغاز به کار این سامانه باشیم متاسفانه هنوز این موضوع اجرایی نشده و رئیس سازمان بورس از تحقق این امر در ۲ماه آینده سخن می‌گوید. در این خصوص محمدی اظهار کرد: طی ۲ ماه آینده عملیات بهره وری از سامانه معاملاتی جدید را خواهیم داشت که یکی از اقدامات بسیار مهم در جهت توسعه بازار است.

الزام به افشای ماهانه آمار تولید و فروش

محمدی یکی دیگر از موارد مهم و اقدامات سازمان بورس را در راستای الزام افشای ماهانه آمار تولید و فروش دانست و گفت: پیش از این بخشی از اطلاعات افشا می‌شد، اما بر اساس این الزام مبنا و پایه اطلاعات شرکت‌ها از حدس و گمان و مفروضات به اطلاعات واقعی هدایت خواهد شد.

تدبیر برای افزایش سرمایه شرکت‌ها

محمدی در ادامه به افزایش سرمایه شرکت‌هایی که دچار وقفه شده بودند، اشاره کرد و گفت: برخی از این شرکت‌ها به دلیل مشکل در برگزاری مجمع و سایر مشکلات دیگر، امکان استفاده از فرصت تامین مالی را از دست داده بودند که هم اکنون اقداماتی در جهت حل و فصل آن صورت گرفته و حتی اقداماتی برای برخی شرکت‌های خارج از بازار سرمایه انجام گرفته است.

پیگیری حقوق سهامداران

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در پایان به نامه وزیر اقتصاد درخصوص حل و فصل مشکلات برخی از شرکت‌ها اشاره و ابراز کرد: دستور صادر شده تا تمامی شرکت‌هایی که به دلیل برگزاری مجمع یا تصمیمات هیات مدیره، سهامداران آنها خسارتی را متحمل شده‌اند، احقاق حقوق شوند.وی ادامه داد: در این خصوص شرکت کنتورسازی مورد توجه ویژه است و افزون بر اقداماتی که سازمان بورس در جهت احقاق حقوق سهامداران صورت داده است، انجام فرآیند قضایی آن نیز در حال اجراست.رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار تصریح کرد: به موازات پیگیری‌های حقوقی و قضایی، راهکارها و روش‌های دیگری که به حل مشکل شرکت کنتورسازی ایران و سهامداران آن کمک کند، با هدف حمایت از سهامداران و این شرکت تولیدی بررسی و در حال پیگیری است.محمدی افزود: در این راستا، در صورت امکان، از تمام ظرفیت‌ها بهره‌گیری خواهد شد و بر حسب پیگیری‌های به عمل آمده، دستگاه قضایی نیز، از پیگیری‌های اخیر برای حل مشکلات سهامداران کنتورسازی استقبال کرده است.