دنیای اقتصاد- مهرنوش سلوکی: بورس تهران در اولین روز از هفته جاری با رشد ۹۵ واحدی به‌ کار خود پایان داد. بررسی داد و ستد‌های روز گذشته حاکی از تداوم رکود در معاملات سهام است. در شرایط کنونی به‌نظر می‌رسد بازار با چالش جدی «کم‌واکنشی» مواجه شده است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» حاکی از آن است که با وجود مولفه‌های مثبتی که در شرایط کنونی در بورس وجود دارد، ۶عامل منشا اصلی کم‌واکنشی سهامداران به‌شمار می‌رود. ریسک‌های سیاسی داخلی و خارجی، نگرانی از توقف نمادها بعد از برگزاری مجامع، نرخ سود بالا در بازارهای کم‌ریسک، نگرانی از ناپایداری قیمت‌های جهانی، تعلل نهادناظر در عرضه‌های اولیه و قیمت‌ بالای سهم‌ها نزد برخی سهامداران از مواردی است که به‌عنوان منشا اصلی کم واکنشی این روزهای بورس به شمار می‌روند.رخوت قابل‌توجه بازار طی هفته‌های گذشته، در حالی ادامه دارد که به نظر می‌رسد چند مولفه اثرگذار بر این بازار، از شرایط نسبتا خوبی برخوردار هستند. اما برخی عوامل مانع از رونق معاملات سهام می‌شود. در این گزارش به این موضوع پرداخته می‌شود که چه عواملی بورس تهران را به ورطه «‌کم‌واکنشی» کشانده است.

مولفه‌های مثبت اثر‌گذار در بورس تهران

از موضوعاتی که در سال‌های گذشته اثر قابل توجهی بر روند بورس داشته است، نوسانات قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی است. موضوعی که اثر مستقیمی بر صنایع کالامحور به‌جا می‌گذارد. بازار جهانی در هفته‌ای که گذشت شرایط نسبتا متفاوتی را تجربه کرد. تداوم افت شاخص دلار، ارزش این ارز مهم را به کف ۶ ماهه رساند و نرخ برابری یورو به دلار به میزان بالایی نسبت به یک سال قبل رسید. این موضوع باعث شد قیمت جهانی بسیاری از کالاها به سمت صعود میل کند. در این زمینه سنگ‌آهن در تغییرات یک‌ماهه با رشد ۱۲ درصدی همراه شد، سرب نیز در این بازه زمانی ۹ درصد رشد کرد و روی به‌عنوان یک کالای کلیدی برای برخی صنایع بورس تهران، با رشد ۵ درصدی مواجه شد. با وجود اینکه در هفته اخیر گروه‌های وابسته به قیمت‌های جهانی بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند، اما این موضوع نیز نتوانسته محرک جدی برای بورس باشد و همچنان حجم و ارزش معاملات در پایین‌ترین سطوح از اواسط اردیبهشت ماه قرار دارد. موضوع دیگر مربوط به مباحث سیاسی حول محور بازار سهام است. به جرات می‌توان گفت مهم‌ترین موضوع سیاسی که در چندسال اخیر بر بورس اثر گذاشته است، توافق هسته‌ای و اجرای برجام است. با وجود تمام حاشیه‌هایی که پیرامون این توافق وجود دارد، شواهد حاکی از آن است که این توافق در مسیر خوبی حرکت می‌کند.

روان شدن تبادلات ارزی ایران در خارج از کشور، لغو تحریم همکاری‌های اقتصادی ایران با کشورهای دیگر و اشتیاق سرمایه‌گذاران خارجی برای همکاری با شرکت‌های ایرانی از ره‌آورد‌های این توافق برای ایران طی یک‌سال اخیر بوده است. این موضوع که بارها و در مقاطع زمانی مختلف بورس را با جذابیت بیشتری برای سهامداران همراه ساخته بود، این روزها کم‌ترین اثر را بر روند معاملات سهامداران دارد. بررسی نرخ تورم از ابتدای سال ۹۶ نیز حاکی از آن است که این مولفه از مسیر کاهشی ماه‌های قبل فاصله گرفته است. این موضوع باعث شده تورم میانگین خردادماه دو رقمی شود. رشد تورم که می‌تواند برای شرکت‌ها سودآوری داشته باشد از عواملی است که می‌تواند خوشبینی سهامداران به بورس را افزایش دهد. موضوعی که تاکنون اثر مثبتی در معاملات نداشته است. در کنار تورم، نرخ دلار نیز از هفته قبل مسیر صعودی را آغاز کرده است. در آخرین روز هفته گذشته نرخ این ارز مهم جهانی به ۳۷۷۰ تومان رسید و رشد ۷/ ۰ درصدی را طی یک هفته رقم زد. افزایش نرخ ارز که برای شرکت‌های صادرات محور موضوعی مثبت به شمار می‌رود نیز می‌تواند خوش‌بینی‌ها به سرمایه‌گذاری در بورس را افزایش دهد(در جریان معاملات دیروز بازار ارز نرخ دلار به ۳۷۸۵ تومان رسید).

سایه تردید بر نقاط مثبت بورس

با وجود نقاط قوتی که برای بورس تهران وجود دارد به نظر می‌رسد تردید و ریسک‌‌گریزی میان سهامداران مانع از اثر‌گذاری آنها بر بورس شده است. با وجود رشد قیمت کامودیتی‌ها در بازار جهانی طی هفته گذشته، به‌نظر می‌رسد نگرانی از پایداری این قیمت‌ها باعث شده بازار واکنش چندانی به این رشدها نداشته باشد. در گزارش پیشین «دنیای اقتصاد» به این نکته اشاره شد که بر مبنای محاسبات تکنیکالی انتظار رشد شاخص دلار دور از انتظار نیست، همچنین اقدامات بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا در آینده نیز می‌تواند باعث افزایش شاخص دلار شود. در این شرایط سهامداران متحمل این ریسک نمی‌شوند که با اتکا به قیمت‌های فعلی به این سهم‌ها وارد شوند. همچنین درخصوص مباحث سیاسی داخلی و خارجی عواملی وجود دارد که پتانسیل این را دارد که سطح نگرانی سیاسی سهامداران را افزایش دهد. ابهام در چینش کابینه دولت دوازدهم از موضوعاتی است که می‌تواند در تعلل فعلی سهامداران نقش داشته باشد. مطمئنا مشخص شدن سکانداران اقتصادی کشور در چهار سال آینده می‌تواند در نگاه سهامداران و فعالان اقتصادی نقش بسزایی داشته باشد. در کنار نگرانی‌های سیاسی داخلی، شرایط در خاورمیانه و تصمیمات بسیاری از کشورهای عربی در قبال قطر نیز از موضوعات دیگری است که می‌تواند برای اقتصاد ایران تبعاتی در پی داشته باشد.

در کنار این موضوعات از سمت نهاد ناظر بازار نیز تغییر چندان قابل‌توجهی رخ نداده است که بتواند جذابیت سرمایه‌گذاری را افزایش دهد. یکی از کلیدی‌ترین موضوعاتی که می‌تواند منجر به ورود پول‌‌های جدید در بورس شود، عرضه‌های اولیه است. کارنامه بورس از ابتدای سال درخصوص عرضه‌های اولیه سفید است. با وجود اینکه بورس تهران در مقاطعی شاهد رشد‌های قابل توجهی بود و حجم و ارزش معاملات در سطح قابل قبولی قرار داشت، سازمان بورس از عرضه‌های اولیه امتناع کرد. طی این مدت تنها موضوع ورود یک شرکت جدید به بورس تهران مطرح شد که آن نیز در سایه حاشیه‌ها و ابهام در صورت مالی تا اطلاع ثانوی به تعویق افتاده است. از این رو به‌نظر می‌رسد انتظار اینکه نقدینگی جدید به بازار وارد شود دور از انتظار است. این موضوع که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است نه‌تنها در رکود نقش بسزایی دارد، بلکه به تدریج از جذابیت این بازار برای فعالان اقتصادی می‌کاهد. از سوی دیگر برگزاری مجامع بورس طی سال جاری برای سهامداران با نگرانی‌هایی همراه است. بعد از تجربه تلخ توقف طولانی مدت بسیاری از نمادهای بازار سهام که همچنان برخی از آنها متوقف هستند، این هراس وجود دارد که شرکت‌ها بعد از برگزاری مجمع سالانه با توقف طولانی مدت مواجه شوند و بار دیگر شاهد انجماد نقدینگی سهامداران در بسیاری از سهم‌ها باشیم. در این خصوص سهامداران ترجیح می‌دهند فعلا از برخی سهم‌ها خارج شوند(این موضوع اخیر در برخی نمادها بدون دلیل خاصی اتفاق افتاده است.)

موضوع بعدی که به نظر می‌رسد در کم واکنشی سهامداران نقش قابل توجهی دارد درخصوص نرخ سود در بازارهای کم‌ریسک است. با توجه به این که نرخ سود این بازارها کاهش محسوسی نداشته است، این فرضیه محتمل است که بسیاری از سرمایه‌گذاران نقدینگی خود را به سمت این بازارها روانه کنند. موضوعی که اکنون نه تنها در بازار سهام بلکه در اقتصاد کلان کشور به یک معضل تبدیل شده است. از سوی دیگر برخی کارشناسان در توجیه کم‌واکنشی و رکود فعلی بازار سهام از سطوح قیمت‌ سهم‌ها سخن می‌گویند. این کارشناسان معتقدند با جهش‌هایی که مقاطع قبلی رخ داده است به‌نظر می‌رسد قیمت‌ها کماکان بالاتر از ارزش ذاتی قرار دارند. با توجه به اینکه طی سال گذشته خوش‌بینی به بازار سهام باعث شد که میانگین P/ E بازار به حدود ۷ برسد، کف‌های قیمتی سهم‌ها بر مبنای این نسبت قیمت به درآمد، ارزش‌گذاری شد. برهمین اساس، این احتمال وجود دارد که ارزش‌گذاری که قبلا صورت گرفته نیاز به اصلاح داشته باشد تا بازار با نسبت قیمت به درآمد تعدیل شده‌تری فعالیت کند. البته این موضوع به‌عنوان یک دلیل کم‌واکنشی بازار گزینه عمومی نیست و ممکن است شامل حال تعداد کمی از سهامداران شود. به بیان دیگر ممکن است برخی از سهامداران سطوح فعلی قیمت‌ها را بالاتر از ارزش ذاتی خود بدانند.

بی‌اعتمادی به شرایط فعلی بورس

در این خصوص «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگویی با علی اسلامی بیدگلی، کارشناس بازار سهام به بررسی علل این بی‌واکنشی پرداخته است. وی در ابتدا بیان کرد: با تحولات مثبتی که در شرایط اقتصادی کشور و بین‌الملل رخ داده است، این انتظار وجود داشت تا شاهد بهبود عملکرد بازار سهام باشیم. با این وجود این روزها بورس تهران شاهد خروج حجم زیادی از جریان نقدینگی است و این موضوع منجر به کم‌رونق شدن بورس و کاهش سرعت گردش معاملات شده است. وی در ادامه بیان کرد: یکی از دلایلی که در این موضوع سهم بسیاری دارد، مربوط به نرخ سود سپرده بانک‌ها است که انگیزه سرمایه‌گذاری در بورس را کاهش داده است. از سوی دیگر با توجه به ریسک‌های سیستماتیکی که در منطقه و ایران به‌وجود آمده است تردید از آینده بورس باعث شده بسیاری به دنبال بازارهای کم ریسک باشند. بیدگلی همچنین اشاره کرد: فضای تردید و بی‌‌اعتمادی کنونی شرایطی را رقم زده که هر تحول مثبتی در اقتصاد واکنشی در بورس به دنبال ندارد. وی در پایان بیان کرد: با توجه به فضایی که هم‌اکنون در بازار سهام شکل گرفته است به‌نظر می‌رسد بازار به زمان نیاز دارد تا تحولات مثبت را در خود جای دهد.

در بازار چه گذشت؟

شاخص کل بورس تهران روز گذشته با رشد ۱۲/ ۰ درصدی به سطح ۷۸ هزار و ۸۰۰ واحد رسید. برهمین اساس دیگر شاخص‌های این بازار نیز سبزپوش به کار خود پایان دادند. در معاملات روز گذشته بازار، نماد «کگل» بیشترین اثر را بر رشد شاخص به‌جای گذاشت. معدنی و صنعتی گل‌گهر با رشد ۶/ ۱ درصدی همراه شد. دیگر نمادهای اثر‌گذار بر رشد شاخص «فولاد»، «رتاپ»، «غبشهر» و «فاسمین» بودند. در مقابل از میان هفت نماد موثر بر روند شاخص دو نماد «وغدیر» و «پارسان» مانع از رشد بیشتر شاخص شدند. روز گذشته بازار سهام حجم معاملات به ۳۷۰ میلیون سهم و ارزش معاملات خرد نیز به حدود ۹۴ میلیارد تومان رسید که این دو مولفه نسبت به آخرین روز هفته قبل با رشد همراه بوده‌اند.

6 منشا کم ‌واکنشی بورس تهران