دنیای اقتصاد- هاشم آردم: شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته با افت ۱۳۱ واحدی به سطح ۷۸ هزار و ۷۳۶ واحد رسید. ارزش معاملات روزانه بورس نیز همچنان در محدوده نگران‌کننده‌ای قرار دارد. ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی طی معاملات روز گذشته، به زحمت به ۷۰میلیارد تومان رسید. به جرات می‌توان ادعا کرد که این روزها فعالان بورس بیشتر تماشاگر معاملات بازار هستند. اشخاص حقیقی تحرک چندانی ندارند و حمایت‌های جهت‌دار برخی اشخاص حقوقی نیز متوقف شده است. همین موضوع باعث می‌شود که ارزش معاملات به شدت با افت مواجه شود.

برخورد شاخص‌ها به کف‌های تکنیکی

همان‌طور که در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» اشاره شده بود، عواملی که می‌توانند به منزله پیشران بورس قلمداد شوند چندان مورد توجه فعالان بازار قرار نمی‌گیرند. امکان بروز تورم انباشته اقتصاد در سال جاری، اجرای اصلاح نظام بانکی و ورود سرمایه‌های خارجی می‌توانند به‌عنوان عوامل مثبت بورس ۹۶ مورد توجه قرار گیرند. اما در طرف دیگر ابهامات سیاسی منطقه‌ای، بحران بانک‌ها و عدم انتظار برای افزایش سودآوری شرکت‌ها باعث شده است که فعالان بازار در دوراهی خرید و فروش قرار بگیرند. معاملات سرد بورس نشان می‌دهد فعالان بازار هنوز به رویدادهای مثبت احتمالی واکنش نشان نداده‌اند. در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» اشاره شده بود که با ریزش قیمت‌ها در بازار و رسیدن متوسط نسبت قیمت به درآمد به زیر ۷ مرتبه، چنانچه بازار بخواهد مانند رفتار سال‌های اخیر خود (به ویژه پس از اجرایی شدن برجام) به قیمت‌ها واکنش نشان دهد، رفته‌رفته باید شاهد رشد قیمت‌ها در بازار سهام باشیم. اما همچنان این احتمال وجود دارد که فعالان بازار به‌صورت ضمنی تصمیم گرفته باشند که مبنای ارزش‌گذاری سهام را تغییر داده و با رفتاری جدید نسبت به اخبار بازار واکنش نشان دهند.

در برهه فعلی اغلب شاخص‌ها و قیمت‌ها به سطوح حمایتی خود رسیده‌اند. این سطوح حمایتی صرفا مبنای تکنیکی دارند و از نظر بنیادین چندان معتبر به نظر نمی‌رسند. اما فعالان بازار با معاملاتی که رقم زده‌اند، در سال‌های اخیر نشان داده‌اند که به این سطوح حمایتی حساس هستند. بنابراین در برخی نمادها صرفا به‌صورت نموداری احتمال افزایش تقاضا و رشد قیمت احساس می‌شود. شاخص بورس تهران روز گذشته به زیر محدوده حمایتی ۷۸ هزار و ۸۰۰ واحدی نفوذ کرد. قرار گرفتن شاخص کل در این محدوده می‌تواند فعالان بازار سهام را برای خرید ترغیب کند. اما چنانچه شاخص بورس در بازه قابل قبولی از زمان زیر این محدوده باقی بماند، می‌توان انتظار داشت که افت قیمت‌ها ادامه‌دار شود. باید به این نکته توجه داشت که همچنان این احتمال وجود دارد که خرد جمعی بازار تصمیم گرفته باشد مبنای ارزش‌گذاری بازار سهام را تغییر دهد. اگر طی تقریبا دو سال گذشته، فعالان بورس تهران به P/ E کمتر از هفت مرتبه واکنش نشان داده‌اند، اما ممکن است کلیت بازار تصمیم داشته باشند این بار در محدوده پایین‌تری از نسبت P/ E وارد بازار شوند.

نکته دیگری که می‌تواند فعالان بازار را امیدوار کند، قرار داشتن شاخص کل بورس در روند صعودی میان‌مدت است. شاخص بورس، درست ۱۲ ماه پیش حرکت صعودی خود را از محدوده ۷۳ هزار واحد آغاز کرد. پس از آن در دو مقطع زمانی با سقف پیشین خود (محدوده ۸۱ هزار واحد) برخورد کرد و سقوطی کوتاه‌مدت را تجربه کرد. اولین بار در آذر ماه سال گذشته، شاخص کل به محدوده ۸۱ هزار واحدی رسید که سقف شاخص از ۹ ماه قبل (ابتدای سال ۱۳۹۵) بود. پس از آن شاخص کل تا محدوده ۷۶ هزار واحد عقب نشست (۳ هزار واحد بالاتر از کف قبلی که در تیر ماه سال ۹۵ ساخته بود). از اواخر اسفند سال ۱۳۹۵ شاخص دوباره گارد صعودی به خود گرفت و تا میانه اردیبهشت ماه دو‌باره سقف ۸۱ هزار واحدی را لمس کرد. عملا شاخص از ۱۲ ماه پیش در یک مسیر صعودی قرار گرفت که هر بار کف‌های جدیدی در سطوح بالاتر از کف‌های قبلی می‌ساخت. چنانچه این روند پایدار بماند، باید انتظار داشت که شاخص کل به محدوده ۷۸ تا ۷۸ هزار و ۵۰۰ واحدی واکنش نشان دهد. حالا که شاخص حمایت ۷۸ هزار و ۸۰۰ واحدی را از دست داده است، این احتمال وجود دارد که این نماگر مهم بازار تا کف کانال ۷۸ هزار واحدی نیز عقب‌نشینی کند. در آن مقطع مشخص خواهد شد که بورس قرار است روند صعودی خود را که از ۱۲ ماه پیش آغاز شده ادامه دهد یا قرار است این بار در محدوده‌های پایین‌تری قرار گیرد.

اغلب شاخص‌های صنعتی نیز شرایطی مشابه با شاخص کل دارند. نه از آن نظر که لزوما در کف روندهای صعودی قرار گرفته‌اند، بلکه بعضا حتی در کف‌های تاریخی خود قرار گرفته‌اند. شاخص گروه بانکی در محدوده ۵۷۰ واحدی قرار گرفته است. این سطح در واقع کف ۴۲ ماه صنعت بانکداری است. این اتفاق در شرایطی رخ داده که نمادهای مهم بانکی از جمله نماد بانک صادرات ایران و بانک پاسارگاد هنوز متوقف است. شاخص گروه بانکی، درست مانند شاخص کل در دو راهی ریزش و صعود قرار گرفته است. حالا همه چیز به استنباط فعالان بازار از شرایط اقتصادی بستگی دارد. گروه بانکی، صنعتی است که از اواسط سال ۱۳۹۳ تا کنون با مشکلات متنوعی دست و پنجه نرم کرده است. این گروه، حالا با جراحی بزرگی به نام اصلاح ساختار بانکی مواجه است. اصلاحی که ضرورت آن بر هیچ اهل فنی پوشیده نیست. چنانچه نظام بانکی کشور اصلاح شود، باید انتظار داشت نرخ سود بدون ریسک اقتصاد افت داشته باشد، آن هم نه به‌صورت دستوری. اما در مسیر اصلاح ساختار بانک‌ها، ممکن است فعالان بازار استنباط‌های مختلفی از تاثیر اصلاح نظام بانکی داشته باشند و همین استنباط‌های مختلف می‌تواند زمینه را برای نوسان قیمت سهام بانک‌ها فراهم کند.

در حال حاضر شاخص بانکی به کف ۴۲ ماهه خود رسیده است. چنانچه قرار باشد فعالان بازار خوش‌بینی احتمالی خود را به اصلاح نظام بانکی نشان دهند، باید انتظار داشت که قیمت سهام بانک‌ها از همین محدوده‌ها رشد خود را آغاز کند؛ اما چنانچه انتظارات فعالان بازار بر این مبنا صورت بگیرد که اوضاع بانک‌ها بهتر از این نخواهد شد، باید شاهد شکست محدوده حمایت مستحکم بانک‌ها باشیم. امری که در برخی نمادهای بزرگ بانکی آغاز شده است. سهام بانک ملت در روزهای اخیر، حمایت مهم ۱۰۰ تومانی خود را از دست داده است. سهام بانک تجارت نیز در پایین‌ترین قیمت تاریخی معامله می‌شود. اگر نماد بانک صادرات با سهل‌انگاری نهاد ناظر مواجه نمی‌شد و تا حالا بازگشایی شده بود، احتمالا قیمت سهام آن بانک نیز در کف تاریخی خود قرار می‌گرفت.