دنیای اقتصاد- شروین شهریاری: بازار سهام در هفته جاری رشد سریالی خود را ادامه داد تا برای پنجمین هفته متوالی در سال ۹۶ چهره‌ای سرسبز داشته باشد. به این ترتیب با افزایش ۲/ ۱ درصدی، نه تنها شاخص کل وارد باند ۷۹ هزار واحدی شد بلکه بازدهی بورس تهران در سال جدید هم به مرز سه درصد رسید. بنابراین، تا به اینجای کار می‌توان بازار سهام را پیشتاز کل بازارهای سرمایه‌گذاری در کشور دانست هر چند با عنایت به ماهیت پرنوسان بورس و مدت زمان باقیمانده هنوز برای نتیجه‌گیری درخصوص تعمیم این روند به کل سال زود است. در همین حال، در عرصه سیاسی با روشن شدن ترکیب نهایی کاندیداهای ریاست جمهوری، دوره تبلیغات نامزدها به‌طور رسمی آغاز شده و در همین راستا، مناظره فردا درخصوص مسائل اقتصادی برای اهالی بازار سرمایه مهم تلقی می‌شود. با عنایت به تاثیر قابل توجه سیاست‌های دولت بر بازار سهام، احتمال می‌رود روند معاملات در بورس تهران در سه هفته باقیمانده تا انتخابات تا حدی حالت صبر و انتظار به خود بگیرد و سرمایه‌گذاران منتظر روشن شدن تکلیف دوازدهمین مستاجر پاستور در پایان اردیبهشت ماه بمانند.

تلاطم در بازار پایه

در همه جای دنیا معمولا بازارهای فرعی برای معاملات سهام شرکت‌هایی در نظر گرفته می‌شود که شرایط لازم برای حضور در بازار اصلی را ندارند و الزامات مربوط به نقدشوندگی، اندازه، شفافیت، سهام شناور آزاد و... را مطابق با استانداردها رعایت نمی‌کنند. ویژگی این بازارها این است که در عین فراهم کردن فرصت داد و ستد سهام، از ریسک بسیار بالاتری نسبت به تابلوی اصلی برخوردارند و شرایط داد و ستد در آنها نیز به ویژه برای سرمایه‌گذاران خرد با محدودیت‌هایی مواجه است. در ایران، بازار پایه فرابورس شاید نزدیک‌ترین معادل به نمونه‌های مشابه در سطح بین‌المللی باشد؛ جایی که شرکت‌های سهامی عام که مشکلات عمده‌ای در زمینه اطلاع‌رسانی، سودآوری و نقدشوندگی دارند در آن حضور دارند و صرفا بر مبنای التزام قوانین بالادستی، امکان معامله سهام آنها فراهم شده است.

تا پیش از سال جاری، شرایط معاملات در این بازار همچون نمونه‌های جهانی با محدودیت‌های متعددی از جمله ضرورت تایید ناظر مواجه بود که با ایجاد یک وقفه یا مانع در مسیر داد و ستد سهام، ضربه‌گیر طبیعی برای نوسانات غیر‌مترقبه و نیز کاهش جذابیت برای ورود سرمایه‌گذاران خرد به این عرصه ایجاد می‌کرد. از هفته پایانی سال گذشته، سیاست جدیدی توسط فرابورس اعلام و به موقع اجرا گذاشته شد که بر مبنای آن نه تنها معاملات در بازار پایه به جای حراج ناپیوسته به‌صورت پیوسته انجام می‌شود بلکه اشخاص حقیقی آنلاین هم امکان فعالیت در این بازار را یافته‌اند؛ ضمن آنکه تعیین سقف محدوده نوسان ۲۰ درصدی هم برای نوسانات روزانه این سهام با توجه به جذابیت پدیده صف‌نشینی در بورس تهران انگیزه سفته‌بازان را برای ورود و ایجاد موج‌های قیمتی افزون کرده است. در نتیجه این تحولات، داد و ستد سهام در بازار پایه اخیرا با چنان رونقی مواجه شده که نه تنها به لحاظ بازدهی بلکه از لحاظ حجم و ارزش معاملات نیز بعضا گوی سبقت را از بازار اصلی ربوده است.

نگاهی به روند معاملات نشان می‌دهد که عمده خریداران سهام افراد حقیقی هستند و سرمایه‌گذاران حقوقی بعضا در سمت فروش حضور دارند؛ ضمن آنکه میزان شفافیت صورت‌های مالی و نیز عملکرد مالی اغلب شرکت‌ها در سطح نامناسبی قرار دارد که به هیچ وجه رونق کنونی را توجیه نمی‌کند. به این ترتیب می‌توان گفت، بازار پایه در اثر تسهیل سیاست‌های معاملاتی به جولانگاه حرکات سفته‌بازانه تبدیل شده است؛ وضعیتی که با عنایت به درگیر کردن حجم قابل توجهی از سرمایه‌گذاران حقیقی و سرنوشت غالبا زیانده این نوسانات پس از فرو نشستن هیجانات، می‌تواند لطمه عمده‌ای را بر وجهه بازار سرمایه و اعتماد عمومی به فعالیت در این حوزه وارد آورد. از این رو مناسب است تعریف محدودیت‌هایی فراتر از آنچه در قالب ضرورت امضای بیانیه ریسک توسط سرمایه‌گذاران در هفته جاری انجام شد، در صورت ادامه وضعیت کنونی، در دستور کار نهاد ناظر قرار گیرد.

معضلات صنعت امن بورس

سهام داروسازان بنا بر سابقه تاریخی به‌عنوان یکی از گزینه‌های کم ریسک و سودآور بورس تهران شناخته می‌شود. عملکرد این گروه حتی در دوره پرتلاطم تحریم هم با ثبات و مطلوب بود ضمن آنکه با بهره‌مندی از مزیت افزایش نرخ‌های سالانه فروش و دسترسی به ارز مبادله‌ای، حاشیه امن تجاری مناسبی برای این صنعت وجود داشت. حتی پس از ورود بورس به افت فرسایشی در سه سال و نیم گذشته هم این صنعت روند صعودی خود را کم‌وبیش حفظ کرد تا جایی که شاخص این صنعت نسبت به زمان اوج شاخص کل در دی ماه ۹۲ حدود ۸۰ درصد افزایش یافته است. با این حال، تحولات بنیادی حاکم بر این صنعت اخیرا چندان بر وفق مراد سهامداران این گروه نبوده است. از یکسو در سال گذشته، بر خلاف روند معمول، افزایش نرخ مهمی شامل محصولات دارویی نشد و از سوی دیگر، بدهی‌های دولت به داروسازان مرتبا افزایش یافت تا جایی که اخیرا بر اساس اظهارات رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت تهران این بدهی از مرز بی‌سابقه یک میلیارد دلار عبور کرده است. برخی کارشناسان انباشت بدهی‌های مزبور را با مشکلات ناشی از اجرای طرح بیمه سلامت مرتبط می‌دانند. به هر حال آنچه مسلم است صنعت امن بورس برای ادامه روند مطلوب خود نیازمند ایجاد تحول هم در زمینه انعطاف دولت در زمینه افزایش نرخ و هم به منظور ایجاد انضباط در تسویه مطالبات است؛ مساله‌ای که بیش از هر چیز تابع رویکرد دولت دوازدهم در سیاست‌گذاری‌های مربوط به حوزه سلامت است.

نفس راحت بازارها از فرانسه

پس از آنکه دو انتخابات بزرگ پارسال در دو سوی آتلانتیک منجر به نتایج غیرمنتظره‌ای از جمله خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا شد، سرمایه‌گذاران نسبت به خروجی نتایج انتخابات فرانسه مردد و هراسان بودند. اما از قضا نتایج این دفعه مطابق با نظر‌سنجی‌ها از کار درآمد و یک نامزد مستقل به همراه نامزد راست افراطی به دور دوم راه پیدا کردند. با توجه به پایگاه رای ثابت نامزد افراطی، انتظار می‌رود آرای نامزدهای دیگر در دور اول عمدتا به سبد رقیب ایشان ریخته شود و به این ترتیب آقای ماکرون در ۱۰ روز آینده به‌عنوان رئیس‌جمهوری جدید دومین قدرت اقتصادی اروپا برگزیده شود. این نتیجه برای سرمایه‌گذاران کافی بود تا دوباره به سمت دارایی‌های پر ریسک نظیر سهام هجوم ببرند و هفته سراسر سبزی را برای بازارهای سهام جهانی رقم بزنند؛ روندی که بورس تهران نیز از همراهی آن عقب نماند. با توجه به دور شدن تهدید انتخاب نامزدهای ضد اتحادیه اروپا در فرانسه حالا همه نگاه‌ها به آلمان دوخته شده است؛ جایی که امیدها برای حزب صدر اعظم مستقر یعنی خانم مرکل برای عبور از خوان انتخابات و شکست رقبای افراطی افزایش یافته است.