دام روز مرگی در کمین بورس

دنیای اقتصاد - زهرا رحیمی: در طول تاریخ فعالیت بورس تهران همواره شاهد مطرح شدن مطالباتی غیر‌معقول از سوی فعالان بازار سهام کشور بوده‌ایم. مطالباتی غیر منطقی که در بسیاری از موارد نه تنها در منافات با اصول معاملات در بازار سهام بوده که نشانه‌هایی جدی از تناقضات خواسته‌های سهامداران را نیز نشان می‌دهد. صرف نظر از تقابل این در‌خواست‌ها با اصول اولیه معاملات بازار سهام، متناقض بودن این مطالبات یکی از معضلات کنونی بورس تهران به شمار می‌رود. ریشه این خواسته‌های متناقض را باید در نگاه بی‌ثبات معامله‌گران جست‌وجو کرد.

معامله‌گرانی که در یک مقطع زمانی خواسته‌ای را مطرح می‌کنند و در مقطع دیگر خلاف خواسته اولیه خود را طالبند. به‌طور مثال در حالی که توقف نمادها در سال جاری اعتراض بسیاری از سهامداران خرد را به دنبال داشت اما بازگشایی نمادها نیز از انتقاد همین سهامداران به دور نبود. «دنیای اقتصاد» در این گزارش با بررسی چند موضوع مهم که همواره با درخواست‌های متناقضی از سوی فعالان بازار سهام داشته است، سعی در مطرح کردن یک معضل بزرگ در مقطع کنونی بورس تهران یعنی خواسته‌های غیر منطقی و بعضا متناقض سهامداران دارد. به عبارت دیگر یکی از مشکلات فعلی بازار سهام کشور بی‌ثبات بودن نگاه سهامداران به معاملات بازار سهام است. تاسف بار آنکه در برخی موارد این نگاه‌ها با اقداماتی از سوی مسوولان سازمان بورس همراه بوده است. در همین راستا شاید بتوان گفت، یکی از دلایل تلاش نهاد ناظر برای کنترل قیمت‌ها نیز تحت تاثیر این خواسته‌های غیر‌منطقی و متناقض صورت گرفته است.

بازگشایی نماد‌ها

همان‌طور که اشاره شد در سال جاری شاهد توقف شمار زیادی از نمادهای بورسی بودیم. این توقف‌ها اعتراضات شدید سهامداران را به دنبال داشت. خواسته این سهامداران اگر چه هم راستا با اصول بازار سهام و به‌طور دقیق عامل نقدشوندگی و خواسته بحقی بود اما بازگشایی‌ بخشی از این نمادها از تیررس انتقادهای این سهامداران به دور نماند. به عبارت دیگر همان سهامدارانی که خواستار بازگشایی نمادها شده بودند، پس از برگشت این نمادها به تابلوی معاملات، زمان بازگشایی این نمادها را به دلیل وضعیت بازار سهام نامناسب ارزیابی کردند.

بررسی تجربه بازگشایی نمادها در روزهای پایانی سال ۹۳ و شهریور سال ۹۴ نیز نمونه‌ای از درخواست‌های لحظه‌ای معامله‌گران را نشان می‌دهد. نقطه اشتراک این دو تاریخ بازگشایی نمادهایی بود که توقف طولانی مدت آنها انتقادات بسیاری از فعالان تالار شیشه‌ای را به دنبال داشت. گروهی از سهامداران با بیان اینکه سازمان بورس با توقف این نمادها سعی در کنترل شاخص دارد، خواهان بازگشایی نمادها بودند. در ادامه طی اقداماتی که از نظر بسیاری از کارشناسان جسورانه نیز ارزیابی شد، این نمادها به بازار بازگشتند. تنها پس از گذشت چند روز اما این فعالان تالار شیشه‌ای انتقادات زیادی به رویکرد سازمان در این باره مطرح کردند. در این مورد البته منکر این نمی‌شویم که توقف طولانی مدت نمادها در هر مقطعی که باشد، موضوع درستی نیست اما آنچه در این گزارش خواهان بررسی آن هستیم ریشه‌یابی دلیل تناقضات مطالبات فعالان بورس و اوراق بهادر است (در گزارش‌های «دنیای اقتصاد» به کرات انتقاداتی نسبت به توقف طولانی مدت نماد‌ها به دلیل مانعی بر سر راه نقد‌شوندگی مطرح شد و به همین دلیل این گزارش در راستای دفاع از توقف نمادها نیست بلکه تنها سعی در پرده برداشتن از دغدغه‌های روزمره سهامدارانی دارد که به نظر می‌رسد چندان نسبت به مطالبات خود واقف نیستند). در این باره کارشناسان معتقدند به نظر می‌رسد شمار بسیاری از سهامداران به صرف رصد معاملات روزانه سهام خواسته‌هایی را مطرح می‌کنند. اگر در یک مقطع زمانی توقف نمادها در بازار را شاهد باشند، رکود بازار را تحت تاثیر آن می‌دانند. با بازگشایی‌ها اما انتقادات دیگری مطرح می‌کنند. این در حالی است که روند قیمتی در بورس تهران را نباید در گروی تصمیمات نهاد ناظر دانست.

عرضه‌های اولیه

در مورد عرضه‌های اولیه نیز نمونه‌های زیادی از درخواست‌های متناقض سهامداران را شاهد بوده‌ایم. از طرفی بسیاری از فعالان تالار شیشه‌ای برای عمق بخشی به معاملات بازار سهام و تشویق افراد برای سرمایه‌گذاری در بورس با توجه به جذابیت عرضه‌های اولیه، خواستار انجام عرضه‌های اولیه می‌شوند.با اینحال با انجام عرضه‌ها با اظهاراتی نظیر اینکه شرایط بازار سهام برای انجام عرضه‌های اولیه مناسب نبود، مواجه می‌شویم. امری که در مقاطع مختلفی در بورس تهران حساسیت‌های ویژه‌ای در مورد عرضه اولیه شرکت‌ها به وجود آورده است. تا جایی که در مقاطع مختلفی شاهد بوده‌ایم در حالی که برنامه چند عرضه اولیه در دست سازمان بورس بوده است اما تحت تاثیر این خواسته‌ها و البته ملاحظه سازمان برای کنترل قیمت‌ها در پاسخ به این مطالبات، این عرضه‌ها متوقف شده است. در این باره در گزارشی تحت عنوان «۴ راهکار ضد بورسی در حمایت از بورس» توقف عرضه‌های اولیه به‌عنوان یکی از راهکارهای غیر منطقی نهاد ناظر به دلیل نگرانی از تبعات این موضوع بر روند قیمت سهام به تفصیل بررسی شده بود. به‌ هر ترتیب پس از مدت زمان کوتاهی تشویق افراد برای ورود به بورس از طریق انجام عرضه اولیه را نیز از زبان همان سهامداران منتقد شاهد خواهیم شد.

تزریق نقدینگی برای حمایت از بازار

درخواست سهامداران برای تزریق نقدینگی به بازار نیز که داستانی طولانی دارد. در مقاطع مختلفی در بورس تهران شاهد درخواست سهامداران برای تزریق نقدینگی برای حمایت از معاملات بوده‌ایم. صرف نظر از اینکه این موضوع نیز به لحاظ اصول معاملات بازار سهام قابل دفاع نیست و در واقع با تزریق نقدینگی به بازار تنها زمان اصلاح قیمت‌ها در بورس طولانی می‌شود، با این همه پس از ورود نقدینگی به معاملات بازار سهام باز هم شاهد انتقاداتی از جنس انتقادات به دو مورد مطرح شده عرضه‌های اولیه و بازگشایی نمادها هستیم. در ماه‌های نخستین سال ۹۳ و در حالی که بازار سهام کشور از نیمه دوم دی ماه سال ۹۲ ریزش‌های سنگینی را به خود دیده بود، تحت تاثیر درخواست‌های غیر منطقی شاهد ورود صندوق حمایت از بازار به معاملات بورس تهران بودیم (در این میان البته حساسیت خود نهاد ناظر نیز در اتخاذ چنین تصمیمی بی‌تاثیر نبود).

تنها چند روز از ورود نقدینگی این نهاد به بازار نگذشته بود که بسیاری از فعالان ورود این صندوق‌ها را به زیان بازار سهام ارزیابی و عنوان کردند: در طولانی مدت این حمایت‌ها به زیان بازار تمام می‌شود. با این حال پس از آن مقطع و با اتمام ورود نقدینگی در راستای حمایت از معاملات، در مقاطع دیگر و به‌طور مثال در شرایط فعلی بورس تهران در خواست‌هایی برای دخالت این نهادها در بازار را شاهدیم. جایی که در بسیاری از گفت‌وگو‌ها سهامداران تنها راه نجات بورس را ورود نقدینگی تازه به بازار عنوان کردند. تمامی موارد بررسی شده ریشه در تفکر نادرست بسیاری از سهامداران و متاسفانه برخی مسوولان بازار دارد. تفکری که بازار سهام را نیازمند حمایت خارجی می‌داند و معتقد است باید با استفاده از هر ابزاری از افت قیمت و شاخص جلوگیری کرد یا اینکه برای تشویق سرمایه‌گذاری، روند مثبت در بورس ایجاد کرد.