دنیای اقتصاد- هاشم آردم: شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته، به مدد نمادهای شاخص‌ساز با رشد ناچیز ۲۳ واحدی مواجه شد و در عدد ۷۶ هزار و ۷۹۰ واحد ایستاد. این در حالی بود که شاخص کل هم‌وزن در روز گذشته بیش از ۵۰ واحد (معادل ۳۳/ ۰ درصد) از ارتفاع خود را از دست داد. به عبارت بهتر، اگرچه شاخص بورس در روز گذشته اندکی مثبت شد، اما در واقع کلیت بازار سهام منفی دنبال شد. این روزها نیاز به نقدینگی و فشار فروش در نمادهای مختلف به خوبی احساس می‌شود. تجربه تاریخی بورس تهران نیز نشان می‌دهد اگر وضعیت فوق‌العاده‌ای در بازار برقرار نباشد، معمولا انتهای سال، دوره کم‌رمقی برای بازار سهام به حساب می‌آید.

تسویه اعتبارات و سال مالی کارگزاران

سال مالی بخش مهمی از شرکت‌های کارگزاری فعال در بورس تهران در انتهای سال خورشیدی به پایان می‌رسد، از این رو درست مانند شهریور هر سال، تمایلات کارگزاران برای تسویه اعتبارات و همچنین اجتناب از اعطای اعتبارات جدید، افزایش می‌یابد. در واقع همان‌طور که معاملات سهام در شهریور وارد رکود می‌شود، برای اسفند نیز می‌توان انتظار داشت که تمایلات نقد کردن سهام از طرف بورس‌بازانی که از اعتبارات استفاده می‌کنند بیشتر می‌شود. بر این اساس می‌توان انتظار داشت که هر ۶ ماه یک بار در بورس تهران تمایلات فروش افزایش یابد. تقاضا نیز در این دوره می‌تواند به دو دلیل کاهش نشان دهد. از طرفی متقاضیان دریافت اعتبارات برای خرید سهام مجبور هستند تا انتهای سال صبر کنند و از طرف دیگر خریداران بالقوه احتیاط بیشتری در معاملات خود نشان می‌دهند تا سایه فشار فروش از سر بازار عبور کند. افت ارزش معاملات و همچنین شاخص بورس در شهریور هر سال تقریبا به‌طور منظم در سال‌های اخیر رخ داده است اما در اسفند این روند مشاهده نمی‌شود. در سال‌های اخیر تقریبا به‌طور یک سال در میان، بازار سهام در اسفند رکود و رونق را تجربه کرده است. اسفند برای بورس به دلایلی که در ذات آخرین ماه سال نهفته است، می‌تواند بدتر یا بهتر از شهریور ماه رقم بخورد.

تمایزات اسفند و شهریور بورسی

از آنجا که شرکت‌های بورسی دارای سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ماه (به جز شرکت‌های سرمایه‌گذاری)، موظف هستند تا آخرین روز بهمن‌ماه اولین پیش‌بینی سود هر سهم خود را برای سال مالی بعد در شبکه کدال منتشر کنند از این رو رفتار فعالان بازار در آخرین ماه سال وابستگی قابل توجهی به اولین پیش‌بینی‌ها دارد. در سال گذشته ارزش معاملات بورس در اسفند نسبت به میانگین ماهانه ارزش معاملات افزایش چشمگیری نشان داد. بهانه رشد ارزش معاملات در آن برهه یک دلیل واهی، اما جذاب داشت. فعالان بازار انتظار داشتند که با اجرایی شدن برجام، سال درخشانی در انتظار بورس تهران باشد. ملاک خرید سهام در اسفند ماه سال گذشته، نه ملاکی کمّی، بلکه بیشتر کیفی بود. در واقع بخش عمده‌ای از فعالان بازار در آن دوره، انتظار داشتند که اوضاع صنایع بورسی برای مثال خودروسازان، بهتر خواهد شد. اما کسی ملاک کمی برای قضاوت در میزان بهبود اوضاع خودروسازان در اختیار نداشت. بازار فضایی هیجانی به خود گرفته بود و خریداران برای آنکه از هم جانمانند، اقدام به خرید می‌کردند. در اسفند ماه سال گذشته، نه‌تنها ارزش معاملات افزایش قابل‌توجهی یافت، بلکه شاخص بورس نیز به لطف خودرویی‌ها رشد کرد. در اسفند ماه سال ۱۳۹۱ نیز به دلیل جهش نرخ دلار، چشم‌انداز سودآوری شرکت‌ها به‌شدت رشد کرده بود و فعالان بازار در فضایی هیجانی سهام می‌خریدند. به‌طور خلاصه می‌توان گفت که معمولا هر‌سال در اسفندماه پتانسیل فروش سهام بیشتر از خرید سهام بوده است، مگر آنکه مانند آنچه در سال گذشته تجربه، یا جهش نرخ ارز در سال ۹۱، بهانه‌ای وجود داشته باشد که بورس‌بازان را برای خرید غیرعادی ترغیب کند.

در واقع می‌توان این‌طور ادعا کرد که معمولا فضای معاملات در اسفند ماه، حتی از شهریور ماه نیز کسل‌کننده‌تر است، مگر آنکه اتفاق خاصی در جریان باشد. آنچه ارزش معاملات را در شهریور ماه کاهش می‌دهد، توقف اعتباردهی و احتیاط خریداران بالقوه سهام است. تسویه اعتبارات نیز باعث می‌شود که قیمت‌ها رو به نزول بگذارند. فشار فروش و افت تقاضا در اسفند ماه به چند دلیل می‌تواند از شهریور ماه نیز شدید‌تر باشد. علاوه بر فشار اعتبارات بر معاملات سهام، تأمین نقدینگی شب عید نیز در اسفند ماه به‌عنوان دلیل مضاعف رخوت بورس مطرح می‌شود. صبح روز گذشته اغلب کارگزاران به مشتریان خود یادآوری کردند که اگر می‌خواهند در سال ۹۵ وجوه حاصل از فروش سهام را دریافت کنند، تا ۲۳ اسفند مهلت دارند برای فروش اقدام کنند. چنانچه پس از این تاریخ فروشی انجام شود، تسویه وجوه آن تا ۵فروردین به طول خواهند انجامید لذا علاوه بر تقاضای نقدینگی برای شب عید، بورس‌بازانی که به قیمت‌های مورد‌نظر خود برای فروش نزدیک شده‌اند، احتمالا زودتر اقدام به فروش می‌کنند تا پول حاصل از فروش سهام را ۱۰ تا ۱۲ روز راکد باقی نگذارند.

کم‌اثری پیش‌بینی‌های سود

همه این مسائل دست‌به‌دست هم می‌دهند تا بورس تهران در آخرین روزهای سال ۹۵، معاملات کند و کم‌رمقی را تجربه کند. در واقع با وجود آنکه اغلب شرکت‌های بورسی در اولین پیش‌بینی‌های سود خود تعدیل مثبت لحاظ کرده‌اند، اما فعالان بازار حاضر نیستند نیاز به نقدینگی خود را به زمان دیگری موکول کنند. این در حالی است که درست یک سال پیش در چنین زمانی، فعالان بازار بدون توجه به شب‌عید، تسویه اعتبارات و تعطیلات طولانی عید، در فضایی هیجانی خرید می‌کردند. در واقع می‌توان چنین استنباط کرد که بورس‌بازان یا احتمال تحقق پیش‌بینی شرکت‌ها را پایین می‌دانند و گزارش‌های خوش‌بینانه در نظر گرفته‌اند یا نسبت به آینده شرکت‌ها بی‌اعتماد شده‌اند. اما حقیقت این است که اغلب شرکت‌ها پیش‌بینی‌های واقع‌بینانه‌ای روانه کدال کرده‌اند و سال آینده با توجه به وجود فضای هیجانی انتخابات و وعده‌های احتمالی انتخاباتی، تنور بورس نیز احتمالا داغ‌تر خواهد بود.

مروری بر آمار معاملات دیروز

در معاملات دیروز گروه‌های شیمیایی، فلزات اساسی و بانک‌ها با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند. شاخص کل بورس ۲۳ واحد رشد کرد و به رقم ۷۶هزار و ۷۹۰ واحد رسید.

همچنین دیروز سهامداران بیش از ۹۲۲‌میلیون برگه سهم و حق تقدم را به ارزش ۲ هزار و ۳۳۰ میلیارد ریال در ۴۲ هزار نوبت معاملاتی دست به دست کردند. ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی نیز به زحمت به ۱۰۵ میلیارد تومان رسید. در جریان معاملات دیروز، شاخص بازار اول در حالی ۸۹ واحد افت کرد که شاخص بازار دوم شاهد رشدی ۶۳۷‌واحدی بود.نمادهای صنایع پتروشیمی خلیج فارس، ارتباطات سیار، کشتیرانی، گل گهر و ملی مس بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص کل ثبت کردند. در مقابل نمادهای مپنا و پالایش نفت تهران با بیشترین تاثیر منفی بر شاخص مانع رشد بیشتر این متغیر شدند.

صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای سرما آفرین، موتورسازان تراکتورسازی ایران، صنایع شیمیایی فارس، سایپا‌آذین، بین‌المللی محصولات پارس و داروسازی زاگرس فارمد پارس بود. در مقابل نمادهای آلومراد، کارتن ایران، نصیر ماشین، پارس سوئیچ، فیبر‌ایران، گروه صنعتی بوتان و لوله و ماشین‌سازی ایران با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند.در جریان داد و ستدهای روز گذشته سرمایه‌گذاران بورسی برای خرید اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، واحدهای صندوق امین یکم، کیان، اوراق صکوک مرابحه سایپا، واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر و اوراق مشارکت کارکنان نفت و اوراق مشارکت ملی نفت ایران بیشترین تقاضا و طولانی ترین صف‌های خرید را تشکیل دادند.

در مقابل گروهی دیگر تلاش کردند با عرضه‌های سنگین در اوراق صکوک بناگستر کرانه، سهام پالایش نفت تهران، فولاد خراسان، واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، اوراق مشارکت ملی نفت ایران و اوراق مشارکت شهرداری سبزوار از این نمادها خارج شوند. در این نمادها سنگین‌ترین صف‌های فروش تشکیل شد. در پایان معاملات دیروز ملی مس با معامله بلوکی ۱۳۵ میلیون سهمی بیشترین حجم معاملات و اوراق مشارکت ملی نفت ایران با معامله ۴۰۰‌میلیارد ریال بیشترین ارزش معاملات را داشتند.

تفاوت‌های رفتاری بورس در پایان سال