دنیای اقتصاد- هاشم آردم: طی معاملات روز گذشته در بورس تهران شاخص کل بورس با رشد ۱۵ واحدی مواجه شد و به عدد ۷۸ هزار و ۹۸۴ واحد رسید. این در حالی بود که کلیت بازار سرخ‌پوش بود و تنها نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز بازار با حمایت اشخاص حقوقی در محدوده مثبت تابلو معامله شدند. شاخص هموزن که این روزها نماینده بهتری برای بازار محسوب می‌شود، طی معاملات دیروز با افت ۴/ ۰ درصدی مواجه شد. این موضوع نشان‌دهنده منفی بودن نمادهای کوچک‌تر بازار بود. این روزها با بازگشایی نماد شرکت خودروسازی سایپا «خساپا» دوباره گروه خودرویی به صدر ارزش معاملات روزانه بازگشته است و سهام شرکت‌های حاضر در این گروه بیش از سایر گروه‌ها مورد معامله قرار می‌گیرد. با این تفاوت که در گذشته نه چندان دور این حقیقی‌ها بودند که در نمادهای خودرویی جولان می‌دادند. در حالی که این روزها (به ویژه در روز گذشته) اشخاص حقوقی از نمادهای خودرویی حمایت کردند.

نقش حقوقی‌ها در حمایت از بازار

همان‌طور که اشاره شد، بیشترین ارزش معاملات روز گذشته برای گروه خودرویی رقم خورد. خالص خرید حقوقی‌ها در این گروه بیش از ۷/ ۳ میلیارد تومان بود. به عبارت بهتر به اندازه ۷/ ۳ میلیارد تومان از سهام متعلق به حقیقی‌ها به اشخاص حقوقی واگذار شد. بخش عمده این واگذاری (تقریبا تمام واگذاری) به نماد تازه بازگشایی شده خساپا اختصاص داشت. در واقع سایر نمادهای خودرویی کاملا متعادل دست به دست شدند و در این نمادها خبری از ورود یا خروج معنادار حقوقی‌ها نبود. در این میان به نظر می‌رسد سهام شرکت خودروسازی سایپا بیشترین نیاز را به حمایت حقوقی‌ها داشته باشد. پس از ۲ ماه توقف این نماد به دلیل ابهام در صورت‌های مالی، روز دوشنبه هفته جاری، سازمان بورس در حالی «خساپا» را بازگشایی کرد که عملا هیچ یک از ابهامات صورت‌های مالی آن برطرف نشده است. به نظر می‌رسد سازمان این بار بین دوگانگی نقدشوندگی و شفافیت، نقدشوندگی را انتخاب کرده است.

یکی از چالش‌هایی که این روزها بورس تهران را تهدید می‌کند، توقف تعداد قابل توجهی از نمادهای بازار است. این موضوع به مهم‌ترین معضل سازمان بورس تبدیل شده است؛ اما مقامات سازمان بارها اعلام کرده‌اند که به دلیل نبود شفافیت در نمادهای مذکور نمی‌تواند اجازه انعقاد معاملات را بدهد. پیش‌تر در گزارش‌های دنیای اقتصاد اشاره شده بود که همواره بین نقدشوندگی و شفافیت یک رابطه بده و بستان برقرار است و سازمان نمی‌تواند هر دو موضوع را به‌طور همزمان به‌عنوان اولویت خود در نظر بگیرد. برای مثال شفافیت در صورت‌های مالی سایپا چندان بالا نیست و چنانچه شفاف‌سازی این صورت‌ها اولویت سازمان بود، نمی‌شد به این زودی‌ها نماد خساپا را بازگشایی کرد. حال به نظر می‌رسد سازمان برای حل این معضل رهیافتی میانی را در پیش گرفته است و با انتشار نامه‌ای در شبکه کدال، تمام ابهامات صورت‌های مالی سایپا را اولا اعلام کرد سپس مسوولیت معاملات سهام این شرکت را به فعالان بازار منتقل کرد. پس از آن بود که سازمان نماد را بازگشایی کرد. این اقدام شجاعانه، تمام آن چیزی است که از سازمان بورس انتظار می‌رود.

اما حال آنچه مهم به نظر می‌رسد رفتار حمایتی فعالان حقوقی بازار سهام است. این روزها عامل اصلی جلوگیری از ریزش بیشتر شاخص کل (به‌عنوان ویترین بازار) ، رفتارهای حمایتی اشخاص حقوقی است. در روز دوشنبه که نماد «خساپا» به بازار بازگشت، معاملات بلوکی در نمادهای عادی شاخص‌ساز از افت شاخص جلوگیری کرد. این گونه معاملات که به نظر با هماهنگی نهاد ناظر انجام می‌شوند، البته شاخص بورس را رشد می‌دهند. پیشینه این‌گونه معاملات نیز به دوره‌های قبلی سازمان بورس با رئیسان سابق سازمان برمی‌گردد. اما تجربیات سابق بارها ثابت کرده است که این قبیل دخالت‌ها در روند کلی بازار تاثیر نداشته و اغلب به غیرواقعی شدن شاخص‌ها و انحراف از واقعیت می‌انجامد. در نتیجه بازار رفته‌رفته قابلیت تحلیل‌پذیری خود را از دست می‌دهد. پیامدهای حمایت‌های دستوری از قیمت سهام بارها ازسوی رسانه‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و شاید پرداختن بیشتر به آن خارج از حوصله فعالان بازار باشد.

تشدید لیدرمحوری و همبستگی بازار

نوع دیگری از حمایت‌های قیمتی در بازار سهام تهران نیز بعضا مشاهده می‌شود که برخلاف حمایت‌های دستوری، صوری نبوده و واقعی است. اشخاص حقوقی تلاش می‌کنند در کف‌های قیمتی یا در محدوده‌ای از قیمت که آن را ارزنده می‌دانند، با خریدهای گسترده از سهام خود حمایت کنند.همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، روز گذشته نوبت به گروه خودرویی (به ویژه نماد شرکت سایپا) رسید که مورد حمایت حقوقی‌ها قرار گیرد. طی معاملات دیروز در نماد «خساپا» بیش از ۷/ ۳ میلیارد تومان از سهام حقیقی‌ها به اشخاص حقوقی واگذار شد. برای تفسیر این موضوع می‌توان دو سناریو در نظر گرفت. سناریوی اول آنکه حقوقی‌ها قیمت فعلی در نماد «خساپا» را ارزنده می‌دانند و در‌نتیجه در مقام خریدار برآمده‌اند. اما قیمت خساپا با کف قبلی خود حدودا ۱۰ درصد فاصله دارد و بعید به نظر می‌رسد که حقوقی‌ها قیمت‌های فعلی را ارزنده برآورد کرده باشند.سناریوی دوم که محتمل‌تر به نظر می‌رسد، بر پایه حمایت قیمتی اشخاص حقوقی استوار است. در واقع حقوقی‌ها با حمایت از نماد مذکور، با یک تیر دو نشان می‌زنند. در این صورت هم از سهام خود حمایت کرده‌اند و هم از آنجا که این نماد به‌عنوان لیدر خودرویی‌ها مطرح است و خودرویی‌ها نیز مدت‌ها لیدر بازار بوده‌اند، با حمایت از این نماد، در واقع از بازار حمایت کرده‌اند.

چنانچه فرض را بر صحت سناریوی دوم بگذاریم، به نظر می‌رسد که حقوقی‌های بازار با حمایت از نماد مذکور اگرچه ظاهرا به نفع بازار عمل کرده‌اند، اما در واقع بازار را از وضع فعلی تحلیل‌ناپذیرتر می‌کنند. حقوقی‌ها سوار بر موج لیدرباوری بازار، دقیقا از سهامی حمایت می‌کنند که به زعم بازار یک لیدر است. با این موج‌سواری، عملا بر لیدرمحوری بازار صحه گذاشته می‌شود و لیدرمحوری و همبستگی بازار تشدید می‌شود.شاید این نقیصه چندان مهم به نظر نرسد، اما با تشدید لیدرمحوری، موضوعی که بیش از همه مورد تهدید قرار می‌گیرد، تحلیل‌پذیری بازار است. درست مانند آنچه در پایان سال گذشته برای بازار رخ داد، بورس تهران همچنان مستعد رفتارهای گله‌ای و صعود و سقوط‌های دسته‌‌جمعی است. چنانچه فعالان بازار باور داشته باشند که نمادی به‌عنوان لیدر بازار حرکت می‌کند، آنگاه اغلب گروه‌ها و نمادها بدون توجه به وضعیت شرکت‌هایشان و تنها با نگاه به صنعت یا نماد لیدر نوسان می‌کنند.

مروری بر آمار معاملات بازار

طی معاملات روز گذشته سهامداران بیش از ۶۹۵‌میلیون برگه سهم، حق تقدم و سایر دارایی‌های مالی را به ارزش ۳۸۸ میلیارد تومان در ۴۷ هزار نوبت معاملاتی دست به دست کردند. از این میزان تنها ۱۱۳ میلیارد تومان به معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی اختصاص یافت. در پایان معاملات دیروز شاخص کل ۱۵ واحد بالا رفت و به رقم ۷۸هزار و ۹۸۴ رسید. همچنین شاخص بازار اول ۴۴ واحد رشد کرد اما شاخص بازار دوم ۱۶۰ واحد پایین آمد. نماد شرکت‌های تامین وگاز تامین، هلدینگ پارسیان، ملی مس، پتروشیمی خارک و مخابرات با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص مانع افت این متغیر شدند. این در حالی بود که دو نماد صنایع پتروشیمی خلیج فارس و سایپا با بیشترین تاثیر منفی بر شاخص مانع رشد بیشتر این متغیر شدند. همچنین در روز گذشته گروه‌های خودرو، شیمیایی و محصولات فلزی با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند. صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای معادن بافق، درخشان تهران، پتروشیمی خارک، بورس، معدنی دماوند، سیمان غرب و تولیدی مهرام بود.

این در حالی بود که نمادهای شیشه و گاز، کمک‌فنر ایندامین، پارس الکتریک، سرمایه‌گذاری ساختمان ایران، شیمی دارویی داروپخش، گروه صنایع بهشهر و قطعات اتومبیل ایران با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند. روز گذشته خریداران برای تصاحب اوراق صندوق امین یکم، پارند پایدار سپهر، اوراق صکوک مرابحه سایپا، صکوک ساخت توسعه ملی، صکوک بناگستر کرانه، سهام پیاذر و اوراق مشارکت شهرداری شیراز بیشترین تقاضا و سنگین‌ترین صف‌ها را تشکیل دادند. این در حالی بود که در مقابل گروهی دیگر برای خروج از اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، اوراق صکوک بناگستر کرانه، سهام ایران ارقام و سیمان قائن، اوراق مشارکت ملی نفت ایران و اوراق مشارکت کارکنان نفت بیشترین عرضه‌ها و طولانی‌ترین صف‌های فروش را ثبت کردند. بیشترین حجم معاملات نیز متعلق به حق تقدم پارس خودرو با معامله ۱۶۳ میلیون سهم بود و اوراق مشارکت شهرداری مشهد با معامله ۹۰۲ میلیارد ریال بیشترین ارزش معاملات را داشت.

دو پیامد رفتار حمایتی در بورس