سنا: نقش ابزارهای مشتقه در تامین نیازهای سرمایه‌گذاران و فعالان بازارهای مالی در سال‌های اخیر غیرقابل انکار بوده و نشان از کارآیی و توسعه‌یافتگی بازار دارد. بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه معتقدند نبود چنین ابزارهایی، در بازار به شدت احساس می‌شود. وجود این ابزار باعث می‌شود نه تنها سرمایه‌گذار خارجی، بلکه سرمایه‌گذاران داخلی هم اقبال لازم و پرشوری نسبت به بازار داشته باشند. اهمیت و کارآیی ابزارهای مشتقه در پوشش ریسک، متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری و بهبود فرآیند کشف قیمت دارایی‌ها به اندازه‌ای است که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته حجم معاملات آن بسیار بیشتر از بازارهای نقدی گزارش می‌شود.

مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران با بیان اینکه ارتقا یا تغییر سامانه‌های معاملاتی از جمله اهدافی است که بورس تهران در سال جاری با جدیت پیگیری می‌کند، اظهار کرد: تغییر سامانه معاملات نه تنها بازار مشتقه بلکه تمامی فرآیندهای اجرایی پیش از معاملات، معاملات و پس از معاملات، سایر ابزارهای مالی موجود در بازار را متاثر می‌کند. بنابراین تامین سامانه معاملاتی جدید جزو تصمیمات کلان بازار سرمایه به حساب آمده و نیازمند همکاری و همفکری تمامی ارکان بازار سرمایه بوده و در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست.

حسن قالیباف اصل اضافه کرد: تجربیات بورس‌های جهان نشان داده است که راه‌اندازی ابزار مشتقه به ویژه قراردادهای اختیار معامله باید به‌صورت گام به گام صورت گیرد. بنابراین بورس تهران در نخستین گام راه‌اندازی این بازار با توجه به قابلیت‌های سامانه معاملاتی فعلی، تصمیم به معرفی قراردادهای اختیار معامله خرید سهام کرده است تا به موازات ارتقای دانش عمومی بازار و همچنین بهبود سامانه معاملاتی، امکان معرفی کامل این ابزار فراهم شود.وی تصریح کرد: با توجه به برخی ملاحظات فنی و صلاحدیدها، امکان ارائه کامل قراردادهای اختیار معامله سهام وجود نداشته و امید است در مدت زمان کوتاهی تمامی موانع و محدودیت‌ها رفع شود. از جمله این محدودیت‌ها، اخذ موقعیت فروش در قراردادهای اختیار معامله است.

نظر به اینکه سامانه مدیریت ریسک هنوز نهایی نشده است، امکان فروش این قراردادها در حال حاضر برای عموم سرمایه‌گذاران وجود ندارد. به همین دلیل بورس تهران جلسات متعددی با برخی از سهامداران عمده شرکت‌ها داشته و توافقاتی مبنی بر مشارکت این گروه از فعالان بازار در بخش فروش قراردادهای اختیار معامله صورت گرفته است. همچنین معرفی اوراق اختیار فروش روی سهام و همچنین اوراق اختیار معامله روی سبد سهام جزو برنامه‌های اصلی و فوری بورس تهران است. قالیباف‌اصل درخصوص شائبه دستکاری قیمت در روزهای منتهی به تاریخ سررسید اختیارات توسط فروشندگان این قراردادها نیز عنوان کرد: با توجه به بحث‌های مدیریت ریسک در مرحله اول این ابزار نه تنها توسط سهامداران عمده بلکه هر کسی که دارنده سهام پایه باشد، قابلیت انتشار دارد. با توجه به سطح ارزندگی سهم قاعدتا قیمت سهام باید در بازار تعیین شود. ضمنا با توجه به اینکه در شروع کار این بازار حجم اوراق اختیار نسبت به دارایی پایه بسیار کم است، برای هیچ سهامدار عمده‌ای توجیه ندارد که ارزش دارایی خود را پایین نگه دارد. همچنین افزایش و کاهش قیمت سهام در بازار بر اساس معاملات و خرید و فروش سهام به معنای دستکاری قیمت نیست. دستکاری قیمت روش‌های خود را دارد که تخلف محسوب شده و با آن برخورد می‌شود.

وی در توضیح چگونگی پوشش ریسک اعتباری و نکول در اجرای تعهدات فروشنده گفت: در حال حاضر فروشندگان قراردادهای اختیار معامله، سهامداران عمده شرکت‌ها هستند. طی توافقات صورت گرفته با این شرکت‌ها و همکاری سایر ارکان بازار سرمایه از جمله شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه، مدیریت فناوری و سازمان بورس و اوراق بهادار، تمهیدات لازم درخصوص دریافت وثایق و تضامین کافی انجام شده و بنابراین ریسکی از بابت نکول وجود ندارد.مدیرعامل شرکت بورس تهران خاطرنشان کرد: بهبود و توسعه بازار مشتقه از اولویت‌های بورس تهران بوده و به همین منظور، واحدی مستقل درباره ابزارهای نوین مالی ایجاد شده است. همچنین تشکیل کمیته‌های تخصصی با حضور متخصصان این بازار، تلاش برای ارتقای سامانه‌های معاملاتی و بهبود دستورالعمل‌ها و رویه‌های مربوطه در کنار برگزاری دوره‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی به موقع همواره مدنظر بورس تهران بوده است.

وی اضافه کرد: علاوه بر این از دیگر اقدامات مهم بورس تهران، دریافت تاییدیه کمیته فقهی درباره فروش استقراضی سهام بوده است که با اجرایی شدن آن انتظار می‌رود توسعه بازار مشتقات نیز با سرعت بیشتری صورت گیرد.این مقام مسوول به مزایای ابزار اختیار معامله اشاره کرد و گفت: در حال حاضر امکان ایجاد پرتفو‌های ترکیبی و پیچیده وجود ندارد، ولی ابزار اختیار معامله به همین شکل ساده نیز کمک زیادی به سرمایه‌گذار می‌کند. سرمایه‌گذاری که دارایی پایه را دارد یا احیانا کمبود منابع مالی دارد، می‌تواند از این ابزار برای پوشش ریسک و همچنین اهرمی کردن استفاده کند. ضمن اینکه این ابزار می‌تواند به کشف قیمت در بازار نقد هم کمک کند. در عین حال معرفی ابزاری جدید مانند فروش استقراضی می‌تواند به تکامل این بازار کمک بسیاری کند.وی در پایان خاطرنشان کرد: توسعه بازار مشتقه، کمک به رشد و ارتقای بازار سرمایه ایران در عرصه جهانی است اما نیازمند مشارکت تمامی فعالان بازار است. از این رو بورس تهران از همه اساتید، کارگزاران و متخصصان این حوزه دعوت می‌کند تا در فرهنگ‌سازی و آموزش به سرمایه‌گذاران و بهبود رویه‌های اجرایی مشارکت داشته باشند.