پنج وجهی ریسک‌گریزی در بورس

دنیای اقتصاد - فاطمه اسماعیلی: نماگر بورس تهران در پایان معاملات روز گذشته با افت حدود ۱۲ واحدی همراه شد. دیروز شاخص کل در ساعات ابتدایی معاملات تحت تاثیر معاملات مثبت شرکت‌های صنایع پتروشیمی خلیج فارس وارد کانال ۸۱ هزار واحدی شد اما غلبه فضای احتیاطی در ادامه روند شاخص را نزولی کرد. به نظر می‌رسد ابهام در پایداری قیمت‌های جهانی، ریسک موجود درخصوص توقف نمادها، هزینه فرصت سرمایه‌گذاران به دلیل P/ E بالای بازار، نزدیک شدن به زمان آغاز به کار رئیس‌جمهور جدید آمریکا و همچنین افزایش ریسک خرید با فشار فروش حقوقی‌ها ۵ عامل افزایش ریسک‌گریزی معامله‌گران در بازار سهام است.

P/ E بازار سهام و هزینه فرصت سهامداران

یکی از عواملی که این روزها زمینه‌ساز افزایش ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران شده است، بالا بودن نسبت P/ E (نسبت قیمت به درآمد) در بورس تهران است. این نسبت که به نوعی نشانگر انتظارات سهامداران از سودآوری آینده شرکت‌ها است، در حال حاضر برای کل بازار حدود ۷ است. حتی در برخی شرکت‌های بورسی شاهد P/ Eهای بالای ۷ هستیم. بر این اساس زمانی سرمایه‌گذاری در قیمت‌های کنونی برای سهامداران به صرفه خواهد بود که یا نگاهی بلندمدت بر معاملات بازار سهام حاکم باشد یا رشد سودآوری شرکت‌ها از سرعتی برخوردار باشد که زمینه تعدیل نسبت قیمت به درآمد را فراهم کند. در این میان عدم نرخ‌های جذاب در بازارهای کم‌ریسک‌تر مزید بر علت شده است. این موضوع عاملی برای افزایش تردید سهامداران برای ورود به بازار سهام شده است. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاران با مدنظر قراردادن هزینه فرصت دارایی خود، ریسک ورود به بورس را بالا ارزیابی می‌کنند.

سایه توقف‌های بورسی بر سر بازار

از دیگر عوامل افزایش ریسک‌گریزی فعالان بازار سهام، توقف طولانی ‌مدت نمادهای معاملاتی بنگاه‌های اقتصادی است. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» از آخرین وضعیت نمادهای متوقف نشان می‌دهد تا تاریخ ۲۲ آذرماه، در میان ۳۲۷ شرکت حاضر در تابلوی معاملاتی بورس تهران، ۷۰ شرکت با توقف نماد معاملاتی مواجه هستند. درست است که توقف نمادهای معاملاتی در بازار سهام یکی از بدیهی‌ترین اتفاقات روزمره در تمامی بورس‌های مطرح دنیا است، اما یکی از مشکلاتی که همواره سهامداران را با بلوکه شدن نقدینگی مواجه می‌کند، توقف‌های طولانی‌مدت و عدم پیش‌بینی از موعد بازگشایی این نمادها است. خطری که همواره سرمایه سهامداران خرد بازار را با تهدید جدی مواجه می‌کند.

پایداری بازارهای جهانی در ابهام

دیروز با باز شدن بازارهای جهانی توافق کشورهای عضو اوپک با کشورهای غیراوپک تاثیر خود را نشان داد. این تاثیر موجب شد قیمت هر بشکه نفت برنت (ساعت ۱۴ روز دوشنبه) برفراز ۵۷ دلار بایستد. بر این اساس پس از آنکه اوپک و دیگر تولیدکنندگان نفتی توانستند پس از گذشت ۸ سال برای کاهش عرضه و همچنین حمایت از قیمت‌ها، به نخستین توافق برای کاهش تولید دست یابند، سیگنال‌های مثبت به بازار مخابره شد و نفت را به بالاترین سطح قیمت در یک و نیم سال اخیر (بالاترین رقم از جولای ۲۰۱۵) رساند. در این میان با توجه به رابطه مستقیم قیمت نفت با فلزات پایه به دلیل استفاده از ترکیبات نفتی و گازی در تولید این مواد، طبیعتا باید شاهد افزایش قیمت این محصولات باشیم. با این وجود دیروز تا حدودی شاهد تعدیل قیمت‌ها در بازارهای جهانی بودیم. بر این اساس قیمت هر تن مس به زیر سطح ۵۸۰۰ دلار رسید و روی نیز قیمت‌های زیر ۲۷۰۰ دلار (در هر تن) را تجربه کرد. کامرزبانک نیز دیروز در گزارشی نوشت: «به نظر می‌رسد قیمت فلزات در بازارهای جهانی ادامه داشته باشد. طبق گزارش S&P Global فلزات صنعتی در ماه نوامبر بیشترین رشد ماهانه در ۲۶ سال اخیر را ثبت کردند. این در حالی است که وضعیت بنیادی متناسب با قیمت‌ها تغییر نکرده است.»

این تحلیل می‌تواند تاییدی بر حاکمیت سفته‌بازی چینی‌ها در بازار و به تبع آن افزایش قیمت کالاهای اساسی باشد. چین همواره به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی بازارهای جهانی مورد رصد فعالان اقتصادی بوده است. این در حالی است که وضعیت این کشور نیز تا حدود زیادی نگران‌کننده به نظر می‌رسد. این کشور پس از یک رشد اقتصادی پرشتاب وارد مرحله‌ای شده است که به اعتقاد کارشناسان دیگر نمی‌تواند رشد سریع خود را ادامه دهد. در حال حاضر دولت چین با پمپاژ پول به اقتصاد قصد دارد رشد فعلی را تا حدودی به‌صورت ظاهری حفظ کند. در این میان با وجود اینکه بخشی از تقاضای این کشور حفظ شده، اما بخشی از این تقاضا به‌صورت غیر‌واقعی و به سبب افزایش سفته‌بازی در بازارهای این کشور شکل گرفته است. این موضوع که خود تا حدود زیادی نشان از عدم تناسب رشد قیمت‌ها با وضعیت واقعی این بازارها دارد، یک ریسک دیگر حاکم بر بازار سهام کشور است.

نقشه‌های ترامپ برای برجام

کمتر از یک ماه و نیم به ورود ترامپ به کاخ سفید به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا باقی مانده‌ است. نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا از همان ابتدا نگرانی‌هایی را درخصوص برجا ماندن توافق به وجود آورد. چندی پیش نیز نشریه آمریکایی «نشنال اینترست» با اشاره به اظهارات ضد و نقیض دونالد ترامپ درخصوص برجام که گاهی خواستار برچیده شدن این توافق و گاهی نظارت شدید بر آن شده، سرنوشت برجام در دولت جدید آمریکا را در هاله‌ای از ابهام ارزیابی کرد. این امر سبب شده تا سرمایه‌گذاران با یک تردید در دوراهی سیاست‌های ترامپ قرار گیرند.

دونالد ترامپ پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و در جریان سخنرانی‌ها و مناظرات خود جزئیاتی درباره سیاست‌هایش در صورت ورود به کاخ سفید ارائه کرد و وعده‌هایی داد. حال به نظر می‌رسد اخذ هر گونه تصمیمی از سوی فعالان اقتصادی دنیا مشروط بر این است که رئیس‌جمهوری جمهوری‌خواه آمریکایی‌ها به چه میزان قصد و توانایی اجرایی‌کردن شعارهای انتخاباتی خود را دارد. برخی سخنان ترامپ را تنها وعده‌هایی می‌دانند که قرار نیست اجرایی شود و برخی دیگر بر این اعتقادند که وی برای انتخاب شدن در دور دوم ریاست جمهوری باید شعارهای داده شده را اجرایی کند. در این خصوص اگر ترامپ در مورد برجام پایبند نباشد، ریسک دیگری نیز از این منظر سهامداران را تهدید خواهد کرد.

فروش حقوقی‌ها

یکی دیگر از موضوعاتی که ریسک حضور سهامداران در بورس تهران را افزایش داده است، افزایش فروش از سوی معامله‌گران حقوقی است. این معامله‌گران با توجه به نیاز خود به نقدینگی طی معاملات روزهای اخیر به فروش سهام روی آورده‌اند. سهامداران حقوقی همواره زودتر از سهامداران حقیقی به اتفاقات واکنش نشان می‌دهند. از این رو فروش این سهامداران موجب شده سهامداران خرد با یک هراس و نگرانی معاملات را رصد کنند.

آمار معاملات روز دوشنبه

نماگر بورس تهران معاملات روز دوشنبه را با افت اندک ۱۲ واحدی (معادل ۰۱/ ۰ درصد) به پایان رساند و در سطح ۸۰ هزار و ۹۱۴ واحدی متوقف شد. روز گذشته (با احتساب معاملات بلوکی و اوراق مشارکت) شاهد دادوستد ۸۵۶ میلیون سهمی در حدود ۴۶ هزار نوبت معاملاتی بودیم تا ارزش کل معاملات این روز بازار سهام حدود ۲۰۱ میلیارد تومان بالغ شود. شاخص کل بازار سهام که در ابتدای معاملات دیروز وارد سطح ۸۱ هزار واحدی شده بود، در نیم ساعت پایانی به کانال ۸۰ هزار واحدی بازگشت و این فرضیه را تایید کرد که به لحاظ تکنیکالی کانال ۸۱ هزار واحدی برای شاخص کل نقش مقاومتی دارد. دیروز معاملات منفی شرکت‌های ایران خودرو، مخابرات ایران و سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین باعث شد تا شاخص کل در مسیر نزولی به کار خود پایان دهد. در مقابل نماد معاملاتی شرکت‌های صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، پالایش نفت اصفهان، فولاد مبارکه اصفهان و پالایش نفت تهران مانع از افت بیشتر تپیکس شد. عنوان بیشترین افزایش قیمت در این روز به ترتیب به نام نماد معاملاتی شرکت‌های معدنی املاح ایران، زغال سنگ نگین طبس، صنایع خاک چینی ایران و سیمان صوفیان ثبت شد. در مقابل نماد معاملاتی شرکت‌های قند مرودشت، درخشان تهران، نیرو محرکه و سیمان هرمزگان بیشترین کاهش قیمت دوشنبه بورس را تجربه کردند.