نقطه ضعف گسترش عرضی بازار سهام

دنیای اقتصاد-سلیمان کرمی: گرچه قیمت‌های جذاب عرضه‌های اولیه می‌تواند نقدینگی تازه را به سمت معاملات سهام جذب کند؛ اما باید به این موضوع توجه داشت که نگاه به عرضه‌های اولیه در شرایط کنونی بیشتر جنبه یک سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و بدون ریسک را پیدا کرده است. این موضوع عاملی برای ادامه رفتار هیجانی در بازار سهام است. در حالی‌که کارشناسان بارها به تامل بیشتر در معاملات، چه در مسیر نزولی یا صعودی تاکید دارند عرضه‌های اولیه شایع‌کننده چنین رفتارهای نامناسب معاملاتی است. گسترش عرضی بازار سهام از موارد مهمی است که کارشناسان در سال‌های اخیر بر آن تاکید داشته‌اند. گرچه عرضه‌‌های اولیه از این جهت می‌توانند مفید باشند، اما به نظر می‌رسد بازار به رشدهای هیجانی در عرضه‌های اولیه عادت کرده است. این رفتار در معاملات کل بازار مشاهده می‌شود. گرچه این امیدواری وجود دارد که بازار نگاه دقیق‌تری را پس از پشت سرگذاشتن دوران هیجانی داشته باشد، اما سرایت هیجان کنونی سدی در برابر تحلیل‌پذیری سهام است.

عرضه‌های جذاب 95

در میان ۱۳ شرکت عرضه‌شده در بازار سهام، آتیه‌پرداز بیش از سایر شرکت‌ها توجه بازار را به خود جلب کرد. «اپرداز» که در شرایط کنونی به دلیل تعدیل با اهمیت سودآوری متوقف است در ۱۲ مرداد به بازار عرضه شد. مطابق با تمام عرضه‌های اولیه این سهم در روزهای ابتدایی عرضه با صف خرید مواجه بود. البته میزان صف‌نشینی برای خرید این سهم بیش از سایر نمادهای تازه‌وارد طول کشید. «اپرداز» تا ابتدای شهریور تمام روزهای معاملاتی را با صف خرید پشت سر گذاشت. روزهای ابتدایی شهریور از شدت تقاضای این سهم به‌صورت مقطعی کاسته شد. روند کلی عرضه‌های اولیه در بورس تهران معمولا تشکیل صف خرید در روزهای ابتدایی عرضه و پس از آن هجمه فروش برای چند روز متوالی است. فعالان بازار نیز پس از مشاهده نشانه‌هایی از پایان روند صعودی در ۷ شهریور در انتظار فروش سهام خود بودند. با این حال برخلاف انتظارات در این روز صف فروش این سهم جمع آوری شد. برای چند روز متوالی «اپرداز» به روند اصلاحی خود ادامه داد اما از اواسط شهریور بار دیگر موج تقاضا این نماد را با صف خرید مواجه کرد. در روزهای بعد نیز گرچه سهم با فشار عرضه سنگین از بیشینه قیمت روزانه فاصله می‌گرفت، اما افزایش تقاضا باعث ‌شد که سهم در نهایت با صف خرید معاملات را به پایان برساند. روند رشد قیمت سهم تا روزهای ابتدایی مهر نیز ادامه یافت. سهام شرکت آتیه پرداز با رشد عجیب ۲۱۸ درصدی پس از کمتر از دو ماه متوقف شد. ناظر بازار تعدیل با اهمیت در پیش‌بینی سود این شرکت را دلیل بسته شدن نماد معاملاتی عنوان کرده است.

نمادهای «تلیسه» و «چکاپا» از دیگر عرضه‌ها از ابتدای سال بودند که با رشد قابل توجهی مواجه شدند. «تلیسه» از روز عرضه خود در ۲۴ مرداد تا بیشینه قیمت خود رشد بیش از ۸۸ درصدی را به ثبت رساند. هر سهم از شرکت دامداری تلیسه نمونه تا مرز هزار تومان نیز رشد کرد. در ادامه اما با افزایش فشار فروش قیمت این نماد مسیر نزولی را در پیش گرفت. قیمت این سهم تا کانال ۷۷۰ تومانی نیز افت کرد. «چکاپا» نخستین عرضه سهام در سال ۹۵ بود. سهام این شرکت در قیمت ۱۵۰۰ ریال در فرابورس عرضه شد. قیمت این نماد در رالی صعودی اولیه تا سطح ۲۰۰۰ریال رشد کرد. در ادامه این سهم پس از نوساناتی در این سطح با یک موج صعودی دیگر تا ۲۷۲۰ ریال نیز افزایش یافت. «زگلدشت» از دیگر نمادهای عرضه شده در گروه زراعت بود. این نماد پس از عرضه نماد هم‌گروه خود «تلیسه»، در آخرین روز تابستان در بازار عرضه شد. هیجانات عرضه اولیه باعث شد که قیمت این سهم نیز مطابق با سایر تازه‌واردها رشدهای پرشتابی را در پیش گیرد. این نماد معاملات دیروز را نیز با صف خرید به پایان رساند. از روز عرضه اولیه تاکنون «زگلدشت» رشد بیش از ۴۰ درصدی را تجربه کرده است. به نظر می‌رسد رشد ۸۰ درصدی «تلیسه» باعث شده که اهالی بازار به دنبال کسب بازدهی مشابه در این نماد باشند. در حالی‌که خارج از هیجانات «تلیسه» باید به تفاوت بنیادی این دو شرکت نیز توجه شود.

عرضه متفاوت «وهور»

عرضه اولیه «وهور» در خرداد همزمان با ریزش مداوم شاخص انجام شد. در فضای رکودی انتظار رشد قیمت سهام این شرکت وجود داشت. برخلاف دیگر نمادها در دومین روز پس از عرضه اولیه صف خرید این نماد جمع‌آوری شد. زمزمه‌های بنیادی که به ندرت درخصوص عرضه‌های اولیه مطرح می‌شود درخصوص این نماد شنیده می‌شد. در حالی‌که «وهور» در قیمت ۱۷۸ تومان به بازار عرضه شده بود در هفته‌های پس از عرضه اولیه قیمت این نماد به کمتر از کشف قیمت روز عرضه اولیه رسید. به نظر می‌رسد در فضای رکودی و پس از زیان‌های زیادی که برخی از سهامداران در نزول کلی بازار متحمل شده بودند هراس از زیان در عرضه‌های اولیه باعث شد فشار فروش در این سهم افزایش یابد. هراس موجود باعث شد که برخی از خریداران این نماد در روزهای ابتدایی عرضه برخلاف روند هیجانی همیشگی عرضه‌ها که معمولا سودهای هنگفتی را برای سهامداران تازه‌وارد به همراه داشت، با زیان مواجه شوند. در ادامه گرچه این نماد شدت هیجان سایر عرضه‌های اولیه را در خود نداشت، اما با شتاب کمتری تا سطح ۲۶۱ تومان رشد کرد. روز گذشته نیز این نماد در قیمت ۲۴۹ تومان معامله شد. «ثالوند»، «حپارسا»، «گوهران» و «ولملت» از دیگر نمادهای بورسی وفرابورسی بودند که در این مدت به ترتیب رشد ۳۶، ۵۲، ۱۸ و ۲۷ درصدی را تا بیشینه قیمت خود تجربه کردند. گرچه قیمت این نمادها در ادامه از بیشینه خود فاصله گرفت. شناسایی سود پس از رشدهای چشمگیر مسیر اصلاحی را برای این نمادها به دنبال داشت.

ریشه موج‌های هیجان عرضه‌های اولیه

همان‌طور که مشاهده شد تقریبا تمامی عرضه‌های اولیه رشدهای عجیبی را در روزهای نخست تجربه کرده‌اند. نگاهی به روند تاریخی عرضه‌‌های اولیه حاکی از این موضوع است که عرضه‌های اولیه بی‌توجه به شرایط بازار معمولا رشدهای پرشتابی را در پیش می‌گیرند. البته در این میان برخی از عرضه‌های اولیه با استدلال بازار از گران بودن قیمت عرضه در ثبت رشدهای مداوم ناکام مانده و حتی به قیمت‌های کمتری نیز نزول می‌یابد. با این حال عرضه‌ها معمولا سودهای قابل توجهی را بدون در نظر گرفتن وضعیت بنیادی شرکت به خریداران خود در روزهای ابتدایی عرضه به ارمغان می‌آورند.

جذابیت این عرضه‌ها به حدی زیاد است که حتی برخی از فعالان بازار تنها در معاملات عرضه اولیه سهام شرکت می‌کنند و پس از فروش سهم تازه‌وارد فعالیت دیگری در بازار سهام ندارند. بخش زیادی از جذابیت این عرضه‌های اولیه را می‌توان به حافظه بازار و هیجان همیشگی بازار در قبال سهام تازه‌وارد مرتبط دانست. نحوه قیمت‌گذاری سهام تازه‌وارد نیز نقدهای بسیاری را از سوی کارشناسان به همراه داشته است. نقص‌های موجود در عرضه‌های اولیه هیجان دوچندانی را به این نمادها وارد می‌کند. در حالی‌که بررسی عوامل بنیادی و همچنین نگاهی به روند تاریخی حاکی از این موضوع است که پس از تخلیه هیجان اولیه در نهایت سهم در مسیر منطقی حرکت می‌کند و در این شرایط با فشارهای عرضه قیمت سهم مسیر نزولی تدریجی و با کاهش چشمگیر ارزش معاملات را در پیش می‌گیرد. این موضوع یادآور رفتار سال‌های اخیر بورس تهران در استقبال از عوامل هیجانی و بی‌توجهی به عوامل بنیادی است.

امروز تولید برق ماهتاب کهنوج در نماد «بکهنوج» در بازار سهام عرضه می‌شود. شرکت آسان پرداخت نیز از دیگر شرکت‌هایی است که مراسم معارفه آن امروز برگزار خواهد شد. «غگلستا» آخرین نماد عرضه‌شده در بازار سهام است که همچنان شاهد صف خرید برای این نماد هستیم. این سهم تاکنون رشد بیش از ۱۰درصدی را به ثبت رسانده است. در این شرایط باید در انتظار رفتار معاملاتی بازار سهام در قبال عرضه‌‌های اولیه بود که به احتمال فراوان موج‌های هیجانی در این نمادها نیز مشاهده خواهد شد.