گامی برای جلب اعتماد خارجی‌ها

دنیای اقتصاد - زهرا رحیمی: پس از حصول توافق هسته‌ای، زمزمه‌های ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بورس تهران آغاز شد. پس از هر مرحله پیشرفت در مسیر رفع تحریم‌ها، توجه به این موضوع در بین فعالان بازار سهام بیشتر شد و پتانسیل بازار سهام ایران برای جذب سرمایه‌های خارجی تیتر یک اخبار مربوط به بورس تهران قرار گرفت. این در حالی بود که به اعتقاد کارشناسان، بازار سهام کشور برای ورود سرمایه‌های خارجی همچنان مشکلات و بن‌بست‌های قانونی متعددی داشت. مشکلاتی همچون نبود اعتماد به کارگزاری‌ها، مشکلات در راستای افتتاح حساب و همچنین ضعف قوانین و مقررات معاملاتی بازار سهام (مواردی چون سهام شناور پایین شرکت‌ها، دامنه نوسان، حجم مبنا و... ) از جمله مشکلات ورود سرمایه‌های خارجی به بورس تهران عنوان می‌شد.

هر چند همچنان بسیاری از این موانع در بازار سهام پیش‌روی هر دو دسته سهامدار وجود دارد اما روز گذشته بهنام محسنی، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه از اجرای یک تحول بزرگ در نحوه ورود سرمایه‌گذاران به‌ویژه خارجی‌ها در قالب یک الگو به نام مدل آبی (Blue model) خبر داد. بر اساس این خبر در این مدل راه برای جلب اعتماد خارجی‌ها باز می‌شود. به‌نظر می‌رسد مدل مزبور بتواند حداقل بحث نبود اعتماد خارجی‌ها برای ورود به بازار را از بین ببرد. در این مدل برای افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی به بازار سهام کشور ،تسویه پولی این سرمایه‌گذاران به‌طور مستقیم توسط بانک‌ها صورت می‌گیرد.

در متن اصلاحیه ماده ۱۷ دستورالعمل ثبت، سپرده‌گذاری، تسویه و پایاپای که در چهارصد و بیست و چهارمین جلسه هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب رسید، آمده است: «مسوولیت تسویه بهای اوراق بهادار معامله شده (خرید و فروش) سرمایه‌گذاران حایز شرایط استفاده از خدمات متولی حساب بر عهده بانک عامل تسویه خواهد بود که توسط کارگزار منتخب مشتری کتبا به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی معرفی شده و سقف اعتبار تخصیص داده شده به هر مشتری توسط بانک عامل تسویه تعیین و اعلام شده باشد. شرایط این دسته از سرمایه‌گذاران در هر سال توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تعیین و اعلام می‌شود. تسویه بهای اوراق بهادار معامله شده مازاد بر سقف اعتبار اعلامی بانک همچنان بر عهده کارگزار معامله‌کننده خواهد بود. در این زمینه سجاد سیاهکارزاده مدیر روابط بین‌الملل سپرده‌گذاری مرکزی گفت: در جلسه اخیر هیات‌مدیره سازمان بورس، مدل آبی برای تسریع در جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به تصویب اعضا رسید.وی افزود: هرچند این مدل هم مشمول سرمایه‌گذاران خارجی و هم سرمایه‌گذاران داخلی می‌شود، اما با اجرای این مدل، تحول بزرگی در نحوه ورود سرمایه‌گذاران خارجی در بازار سرمایه ایران ایجاد خواهد شد و این موضوع به این دلیل است که برای ورود سرمایه‌گذار خارجی همواره مشکل اعتماد وجود داشت.

وی در تشریح مدل آبی گفت: تسویه معاملات در بازار سهام کشور توسط سپرده‌گذاری مرکزی صورت می‌گیرد. این تسویه اعم از تسویه اوراق و تسویه پولی است.در زمینه تسویه اوراق اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به این نهاد با مشکل خاصی مواجه نیست، اما سرمایه‌گذار خارجی برای تسویه پولی خود با بی اطمینانی مواجه است. سیاهکارزاده افزود: تسویه معاملات توسط اتاق پایاپای صورت می‌گیرد که اعضای این اتاق در بازار سرمایه‌های دنیا نهادهای مالی که توانگری مالی قابل قبولی دارند، هستند. بر این اساس در بسیاری از همین بازارهای سرمایه، معامله‌گران به‌دنبال ایفای نقش یک نهاد مالی بزرگ با توان مالی بالا هستند تا ریسک تسویه موجود نیز پوشش داده شود.مدیر روابط بین‌الملل سپرده‌گذاری مرکزی افزود: در بازار سهام کشور کارگزاران نقش قابل توجهی را ایفا می‌کنند و علاوه بر واسطه‌گری در امر معاملات، خدمات مالی گوناگونی از قبیل مشاوره سرمایه‌گذاری، مدیریت دارایی‌ها، سبدگردانی و تسویه معاملات مشتریان تحت عاملیت خود با اتاق پایاپای را برعهده دارند.

وی اضافه کرد: هر چند کارگزاران در بازار سهام ایران کاملا تحت نظارت هستند با این همه نسبت به نهادهای مالی بین‌المللی، از لحاظ اندازه سرمایه کوچک هستند و از این‌رو سرمایه‌گذاران و به‌ویژه سرمایه‌گذاران نهادی خارجی از منظر ریسک تسویه معاملات به‌ویژه با توجه به فاصله زمانی میان تسویه پولی معاملات با زمان معامله، خواستار امکان دیگری با میزان ریسک کمتر برای تسویه معاملات خود بودند.به همین دلیل به‌منظور پاسخ به این مطالبه و با هدف تقویت اعضای اتاق پایاپای بازار سرمایه، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی از مدت‌ها قبل برنامه‌ای را در دستور کار خود قرار داد تا با کمک نظام بانکی کشور و بانک‌های تجاری حایز شرایط، ضمن کاهش ریسک تسویه معاملات، کارآیی تسویه را افزایش دهد. بر این اساس بانک عامل تسویه به نیابت از کارگزاران تحت عاملیت خود، اقدام به تسویه تعهدات حاصل از معاملات با اتاق پایاپای می‌کند.

سیاهکارزاده اظهار کرد: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نیز به‌عنوان ارائه‌‌دهنده خدمات زیرساختی بازار سرمایه، با پیگیری این مطالبه سرمایه‌گذاران، مدلی را با همکاری معاونت‌های نظارت بر بورس‌ها و بازارها و نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس به هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه کرد که امکان تسویه معاملات سرمایه‌گذاران حایز شرایط (که شرایط آن توسط سمات تعیین می‌شود) از طریق نظام بانکی با همکاری مثلث سمات، کارگزار و بانک عامل تسویه را مقدور می‌سازد. وی افزود: شرکت سمات نیز به‌منظور اجرای این مدل، درصدد است تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با همکاری نظام بانکی، کارگزاران و با حمایت سازمان بورس و دیگر ارکان بازار سرمایه، زیرساخت‌های فنی، حقوقی و هماهنگی‌های مورد نیاز برای اجرای این مدل را فراهم سازدتا با اجرای آن، گامی موثر و جدی در جهت توسعه سرمایه‌گذاری خارجی و همچنین ارائه خدمات متولی حساب در بازار سرمایه برداشته شود.در این میان مطهره مروج، مدیر برنامه‌ریزی و توسعه «سمات» نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به بررسی مدل مزبور پرداخت و گفت: یکی از مواردی که ورود سرمایه‌گذاران خارجی را دشوار کرده بود، بحث اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی به کارگزاری‌ها بوده است.

در این مدل کارگزاری‌ها ثبت و سفارش سهام را انجام می‌دهند و مبلغ حاصل از فروش سهام مستقیم از طریق بانک‌ها وارد حساب سرمایه‌گذار خارجی می‌شود. وی افزود: البته این مدل شامل حال سرمایه‌گذارانی می‌شود که از طریق سپرده‌گذاری مرکزی تایید شود که البته این سرمایه‌گذاران هم می‌توانند خارجی و هم می‌توانند داخلی باشند. مروج در پاسخ به این سوال که آیا مشکل بازکردن حساب سرمایه‌گذاران خارجی رفع شده است یا خیر ؟ گفت: آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد چندین سرمایه‌گذار خارجی و داخلی موفق به افتتاح حساب بانکی شده‌اند و از این رو به‌نظر می‌رود این مشکلات حل شده باشد.مروج در ادامه گفت: این طرح یک مرحله‌ای نیست و مرحله به مرحله تکمیل خواهد شد.وی گفت: سپرده‌گذاری مرکزی در حال تهیه شرایط سرمایه‌گذارانی است که مشمول این مدل خواهند بود .با این حال تا کنون مدل مزبور شامل سرمایه‌گذاران با سرمایه‌های بزرگ با توجه به سابقه معاملاتی آنها خواهد شد و جزئیات شرایط سرمایه‌گذاران در روزهای آتی اعلام خواهد شد.

مشکل نقل و انتقال پول همچنان پابرجا است

در این باره محمد حسن شمسی، مدیرعامل کارگزاری دانا گفت: در بازار سهام کشور، سرمایه‌گذار خارجی اعتماد اینکه به‌طور مثال ۱۰۰ میلیون دلار خود را به یک کارگزاری با سرمایه ۵ میلیارد تومان بدهد ندارند و در همین راستا انتظار می‌رود که مدل مزبور بتواند تا حدود زیادی این اعتماد را به برخی سرمایه‌گذاران بازگرداند؛ با این حال مشکل اساسی در شرایط کنونی، بحث نقل و انتقال پول است که همچنان به قوت خود باقی است. شمسی افزود: پس از اجرای برجام سرمایه‌گذاران زیادی درصدد ورود به بازار سهام برآمدند با این همه با هویدا شدن این موضوع که نقل و انتقال پول همچنان مشکلات زیادی دارد، این سرمایه‌گذاران نتوانستند وارد بازار سهام شوند. از این رو هر چند مدل مزبور الگوی مناسبی در راستای جذب سرمایه‌های خارجی است، اما مادامی که مشکلات دیگری بر سر راه این سرمایه‌گذاران وجود دارد، خیلی نمی‌تواند کارگشا باشد.