بازگشت به ریل معاملات بلوکی در بورس

دنیای اقتصاد- هاشم آردم: شاخص کل بورس تهران روز دوشنبه بار دیگر به محدوده کف کانال ۷۶ هزار واحد واکنش نشان داد و با ۱۰۶ واحد رشد، به عدد ۷۶ هزار و ۲۷۳ واحد رسید. به رغم آنکه ارزش معاملات تا حدودی در این روز رشد کرد، اما هنوز خبری از رونق معاملات نیست. در این میان به نظر می‌رسد دیگر در تلاش‌های نهاد ناظر خبری از حمایت شاخص کل نیست. در حالی که در این اواخر اوضاع بازار چندان جالب نبوده و تعداد معاملات بلوکی نیز قابل توجه بوده، اما نهاد ناظر این معاملات را در نمادهای بلوکی تایید کرده است. این در حالی است که پیشتر به کرات مشاهده شده بود که این گونه معاملات در نماد عادی ثبت می‌شدند تا شاخص بورس نیز از این محل رشد را تجربه کند. به نظر می‌رسد متولیان بورس تصمیم گرفته‌اند این بار اجازه دهند شاخص کل مسیر طبیعی خود را طی کند؛ امری که در نوع خود شایان تقدیر است.

پیش‌تر انتظار می‌رفت که با پایان مهلت تسویه اعتبارات کارگزاری‌ها، رونق معاملات به تالار شیشه‌ای بازگردد اما به نظر می‌رسد تاثیر کاهش تقاضای بالقوه خرید سهام در شهریور‌ماه به مراتب بیشتر از تاثیر فشار فروش ناشی از تسویه اعتبارات باشد. در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» اشاره شده بود که به‌طور سنتی ارزش معاملات در شهریور ماه کاهش می‌یابد و فضای بازار سهام عموما در این ماه رکودی است. سال مالی تعداد قابل توجهی از شرکت‌های کارگزاری در ۳۱ شهریور به پایان می‌رسد. کارگزاران ترجیح می‌دهند تا پایان سال مالی، اعتبارات خود را تسویه کنند، بنابراین این امکان وجود دارد که سهامداران برای تسویه اعتبارات خود مجبور به فروش بخشی از پرتفوی خود شوند. علاوه بر آن احتمالا کارگزاران ترجیح می‌دهند اعتباردهی خود را در آستانه شروع سال مالی جدید متوقف کنند. این موضوع سبب می‌شود بخشی از تقاضای بالقوه خرید سهام در بازار از دست برود. در نهایت گروه دیگری از فعالان بازار هستند که ترجیح می‌دهند در این ماه معاملات خود را کاهش دهند تا اسیر روند نزولی احتمالی نشوند.بنابراین افزایش فشار فروش، کاهش تقاضای بالقوه و همچنین شرایط روانی حاکم بر بازار در شهریور ماه باعث ایجاد روند کسل‌کننده بورس تهران می‌شود.

لزوم افشای میزان اعتبارات

از میان دلایل افت بازار در شهریور ماه، شاید بتوان بیش از همه روی تاثیرات اعتبارات تاکید کرد. اگرچه اقتصاد ایران و در نتیجه بازار سهام تهران، موانع متعددی برای رشد دارد، اما افت ارزش معاملات را می‌توان بیشتر از سایر موارد به مهلت تسویه اعتبارات مرتبط دانست چرا که تقریبا هر سال در این برهه زمانی رفتاری تکراری در بازار مشاهده می‌شود و آن افت توأم ارزش معاملات و سطح قیمت‌هاست. از میان سه دلیل اصلی توجیه‌کننده روند معاملات که پیشتر به آن اشاره شد، به نظر می‌رسد بیش از همه توقف اعتباردهی باعث رکود بازار شده است. در معاملات سه روز اول هفته جاری، ارزش معاملات تغییر چندان محسوسی را ثبت نکرد اگرچه ارزش معاملات تا حدودی افزایش یافت اما میزان آن به اندازه‌ای نبود که بتوان ادعا کرد فضای بازار تغییری کرده است. طی معاملات سه روز ابتدای هفته جاری، دیگر خبری از تهدید تسویه اعتبارات نبود. از آنجا که روند پرداخت و تسویه وجوه ناشی از معاملات سهام سه روز به طول می‌انجامد، عملا آخرین فرصت فروش سهام برای تسویه اعتبارات اولین روز هفته جاری بود. از این رو دیگر دلیلی برای وجود نگرانی از تسویه اعتبارات در بازار وجود نداشت. به عبارت بهتر عامل روانی بازار نیز در هفته جاری مرتفع شد.

اگرچه با رفع این مشکلات ارزش معاملات تا حدودی افزایش یافت، اما این میزان به دوره قبل از شهریور ماه برنگشت. اگر برای ساده شدن مدل، سایر دلایل ریزش بازار را فعلا در نظر نگیریم، تنها یک دلیل باقی می‌ماند که قرار گرفتن ارزش معاملات در این سطح نازل را توجیه می‌کند. هنوز کارگزاران اقدام به پرداخت اعتبارات بلندمدت جدید نکرده‌اند و بنابراین ارزش معاملات هنوز رشد قابل توجهی نداشته است. در این فضا که اطلاعات دقیقی از میزان اعتبارات وجود ندارد، فعالان بازار مجبورند از حدس و گمان در این باره استفاده کنند. کاهش قابل توجه ارزش معاملات در شهریور، نشان از اهمیت میزان اعتبارات در معاملات سهام بورس تهران دارد. البته نباید این نکته را فراموش کرد که دلایل متعدد دیگری وجود دارد که روند بازار را رقم می‌زند. در اینکه اعتبارات در بازار اهمیت دارند شکی نیست، اما اهمیت آن به این معنا نیست که قطعا بازار در مهر ماه با رونق قابل توجه مواجه می‌شود.

اهمیت اعتبارات فقط خود را در شهریور ماه و در زمان افت ارزش معاملات نشان نمی‌دهد، بلکه در زمان رونق بیش از حد بازار نیز به شدت به چشم می‌آید. در فروردین ماه سال جاری که ارزش معاملات در سطح بالایی قرار داشت، گمانه‌زنی‌هایی از وجود سه هزار میلیارد تومان اعتبار در بازار خبر می‌داد. اعداد دیگری نیز در این زمان مطرح شدند که هیچ یک به‌طور واقعی قابل استناد نیستند.

از آنجا که استراتژی خریداران اعتباری در بازار عموما افقی کوتاه‌مدت را در برمی‌گیرد، نمی‌توان از حضور این مبالغ در بازار به‌عنوان ورود نقدینگی به بازار یاد کرد. اصولا تحلیل خریدهای اعتباری به کلی با تحلیل خریدهای واقعی تفاوت معناداری دارد. به نظر می‌رسد زمان آن رسیده است که نهاد ناظر یا هریک از نهادهایی که اطلاعات مربوط به خریدهای اعتباری را در اختیار دارند، اقدام به انتشار این اطلاعات کنند. در این صورت بهتر می‌توان فهمید که نقدینگی حاضر در بازار از چه جنسی است و بازار سهام به‌طور واقعی تا چه حد با استقبال مواجه است.

در بازار چه گذشت؟

شاخص کل بورس تهران در روز دوشنبه با ۱۰۶ واحد افزایش (معادل ۱۴/ ۰ درصد) به رقم ۷۶ هزار و ۲۷۳ واحد رسید. بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کل را صنایع پتروشیمی خلیج فارس، سایپا، ایران خودرو، سرمایه‌گذاری البرز، سرمایه‌گذاری آتیه‌دماوند، ایران خودرو دیزل و ماشین‌سازی اراک از خود به جا گذاشتند. میزان نوسان قیمت‌ها در بازار روز دوشنبه به قدری پایین بود که این شرکت‌های نسبتا کوچک‌تر بودند که در صدر فهرست نمادهای اثرگذار بر شاخص بورس قرار گرفتند.

بیشترین حجم معاملات را نمادهای سایپا، ایران خودرو دیزل و حق تقدم ملی صنایع مس ایران به نام خود ثبت کردند. بازار روز دوشنبه در سیطره معاملات بلوکی و اوراق بدهی قرار داشت. در این روز یک میلیارد و ۲۱۵ میلیون ورقه بهادار به ارزش ۲۸۳ میلیارد تومان و در ۴۵ هزار و ۷۴۳ نوبت دست به دست شد. از این میزان بیش از ۱۶۰ میلیارد تومان به معاملات بلوکی و اوراق بدهی اختصاص داشت. بنابراین ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم اندکی بیش از ۱۲۰ میلیارد تومان بود. این میزان اگرچه نسبت به هفته گذشته رشد نشان می‌دهد اما هنوز در سطح نازلی قرار دارد.

از میان گروه‌های ۳۷ گانه بورسی، شاخص ۱۹ صنعت با رشد مواجه شد و در طرف دیگر نیز شاخص ۱۷ صنعت کاهش یافت. بیشترین رشد شاخص به گروه‌های استخراج زغال‌سنگ، کاشی و سرامیک و ساخت محصولات فلزی اختصاص یافت.شاخص این گروه‌ها به ترتیب با رشد ۵/ ۳، ۵/ ۲ و ۶/ ۱ درصدی مواجه شدند. در طرف دیگر نیز گروه‌های قند و شکر، انبوه‌سازی و ساخت دستگاه‌های ارتباطی بیشترین زیان را به سهامداران خود تحمیل کردند. بیشترین ارزش معاملات نیز در گروه‌های خودرو و ساخت قطعات، ساخت محصولات فلزی و گروه قند و شکر اختصاص یافت.

طی معاملات روز دوشنبه نماد معاملاتی شرکت‌های سیمان کردستان و ایران دارو پس از برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده مبنی بر تصویب افزایش سرمایه، به تابلوی معاملات بازگشتند. همچنین شرکت کابل البرز با توجه به اعلام پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی منتهی به ۳۱ شهریور ۹۶، شرکت پارس سرام با توجه به تعدیل پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی منتهی به ۳۱ شهریور ۹۵ و همچنین اعلام پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی منتهی به ۳۱ شهریور ۹۶، حق تقدم شرکت کابل‌البرز با توجه به بازگشایی نماد اصلی، گسترش سرمایه‌گذاری ایران خودرو پس از برگزاری مجمع عمومی عادی به‌طور فوق العاده مبنی بر انتخاب اعضای هیات مدیره بازگشایی شدند.

از سوی دیگر نماد معاملاتی شرکت‌های سخت آژند با توجه به تعدیل پیش‌بینی درآمد هر سهم و حق تقدم شرکت پتروشیمی شازند با توجه به پایان مهلت پذیره‌نویسی متوقف شدند. در بازار بدهی، تعداد ۸۳۷ هزار برگه اوراق مرابحه بناگسترکرانه (صگستر۹۶۳۱)، اوراق مشارکت ملی نفت ایران ۳ماهه ۲۱درصد(مپارس۷۱۲۱)، اوراق مشارکت شهرداری مشهد ۳ماهه۱۸درصد (مشهد۶۱۲۱)، صکوک ساخت توسعه ملی (صملی ۹۷۰۹۱)، گواهی سپرده لیزینگ رایان سایپا (رایان ۵۱۲۱)، اوراق مشارکت شهرداری شیراز ۱۳۹۳(مشیر۶۱۲۱)، اوراق اجاره رایتل (صایتل۹۰۲۱)، اوراق اجاره فولاد کاوه جنوب کیش ( صکاوه ۷۰۶۱) و اوراق مشارکت شهرداری شیراز (مشیر۹۷۱۱۱) به ارزش کل بیش از ۸۴۳ میلیارد ریال معامله شد.

در بازار صندوق‌های قابل معامله تعداد ۸۷‌واحد از صندوق سرمایه‌گذاری صنوین-مختلط (صنوین۱)، تعداد ۱۳ هزار و ۳۸۸ واحد از صندوق شاخص ۳۰ شرکت فیروزه - سهام (فیروزه ۱)، تعداد ۴ میلیون و ۱۲۶ هزار و ۳۶۰ واحد از صندوق سرمایه‌گذاری پارند پایدار سپهر (پارند۱) و تعداد ۵ هزار واحد صندوق سرمایه‌گذاری پاداش سهامداری توسعه یکم (سپاس۱) به ارزش کل بیش از ۴۳ میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفت.