اعتبارسنجی برگشت شاخص بورس

گروه بورس، ‌هاشم آردم: شاخص بورس تهران در هفته‌ای که گذشت جمعا با ۴۲۶ واحد (معادل ۵۵/ ۰) درصد افت مواجه شد و به کانال ۷۶ هزار واحدی تنزل یافت. شاخص کل در هفته گذشته از عدد ۷۷ هزار و ۱۶۷ واحد آغاز به کار کرد و در انتهای هفته به عدد ۷۶ هزار و ۷۴۲ واحد رسید. این در حالی بود که دماسنج بازار در بازه‌ای از زمان عدد ۷۶ هزار و ۵۰۰ واحد را نیز به خود دید؛ اما با یک حرکت برگشتی نه چندان محسوس، بخشی از ارتفاع از دست داده خود را جبران کرد.

با افتی که در هفته گذشته برای شاخص کل رخ داد، حالا زیان متوسط بورس از ابتدای سال به ۳/ ۴ درصد رسیده است. به‌عبارت دقیق‌تر، سهامداران حاضر در بورس به‌طور متوسط ۳۳/ ۴ درصد از دارایی خود را از دست داده‌اند. در حالی که سپرده‌گذاران بانکی از ابتدای سال سود بدون دردسر تقریبا ۸ درصدی را به دست آورده‌اند. بنابراین با احتساب هزینه فرصت از دست رفته، سهامداران حدودا ۱۲ درصد از متوسط نرخ سود اقتصاد کشور عقب هستند.

هفته حمایت‌های تکنیکالی

از میان صنایع ۳۷ گانه حاضر در بورس، شاخص ۲۲ صنعت در هفته‌ای که گذشت با افت مواجه شد. در صدر صنایع زیان‌بار گروه زراعت (با تک سهم زمگسا) قرار داشت که به سهامداران خود زیان تقریبا ۷ درصدی را تحمیل کرد. گروه‌های محصولات کاغذی، لاستیک و پلاستیک و همچنین استخراج نفت و گاز در رتبه‌های بعدی گروه‌های زیان‌ده قرار گرفتند. شاخص این گروه‌ها به ترتیب با افت ۷/ ۵، ۳/ ۴ و ۷/ ۳ درصدی مواجه شدند. در طرف دیگر گروه‌های ساخت محصولات فلزی، استخراج زغال‌سنگ و گروه رایانه بیشترین رشد شاخص‌های صنعتی را ثبت کردند. شاخص هریک از این گروه‌ها به ترتیب ۴.۴، ۳.۶ و ۲ درصد رشد کردند تا در صدر فهرست گروه‌های سبز هفته گذشته قرار بگیرند.

بیشترین ارزش معاملات در هفته گذشته برای گروه‌های خودرو و ساخت قطعات، فرآورده‌های نفتی (پالایشگاه‌ها) و گروه ساخت محصولات فلزی رقم خورد. نکته جالب اینکه هر سه گروه پرمعامله هفته گذشته، بازدهی مثبتی را برای سهامداران خود به بار آوردند. شاخص این گروه‌ها به ترتیب ۶۶/ ۰، ۴۴/ ۰ و ۴۳/ ۴ درصد رشد کردند که دلایل آن را می‌توان در حمایت‌های روانی و تکنیکالی جست‌وجو کرد. اگرچه خبرهای مثبتی در گروه‌های خودرویی و پالایشگاهی در هفته گذشته وجود داشت؛ اما خبرهای مذکور را به سختی می‌توان دلیلی بنیادی برای رشد نسبی این گروه‌ها در نظر گرفت. بعضا ادعا می‌شود که روند رو به رشد بهای جهانی هر بشکه نفت می‌تواند ادامه داشته باشد و این موضوع می‌تواند به زودی روی پالایشگاه‌ها تاثیر بگذارد. اغلب در محافل اقتصادی دلیل توجیه‌کننده احتمال ادامه رشد بهای نفت را، احتمال موفقیت طرح فریز نفتی در نشست الجزایر (در روزهای پایانی سپتامبر) عنوان می‌کنند. در حالی که اغلب تحلیلگران بین‌المللی احتمال موفقیت فریز نفتی و حتی با فرض موفقیت آن، احتمال اثرگذاری مثبت آن بر بازار نفت را کمرنگ می‌دانند. تجربیات اخیر بازار نفت نیز به وضوح نشان داده است که بهای نفت (برنت) برای گذر از سطح ۵۰ دلاری دچار مشکل است.

حتی اگر فرض شود که کشورهای تولیدکننده نفت در حاشیه نشست الجزایر به توافقی برای کنترل بازار نفت دست یابند، احتمال بهبود شرایط پالایشگاه‌های کشور دست‌کم در میان‌مدت دور از ذهن به‌نظر می‌رسد؛ چراکه اولا شرکت‌های تولیدکننده فرآورده نفتی در بورس تهران چندان استقلالی در بازار تامین مواد اولیه و همچنین بازار محصولات خود ندارند. قیمت‌ها از پالایش و پخش و وزارت نفت به پالایشگاه‌ها ابلاغ می‌شود و پالایشگاه‌ها بیشتر به‌صورت یک حق‌العمل‌کار در حال فعالیت هستند. ثانیا صورت‌های مالی پالایشگاه‌ها نشان از ردپای کیفی‌سازی در ساز و کار قیمت‌گذاری محصولات این شرکت‌ها دارد. به‌عبارت بهتر، با وجود آنکه اجرای طرح کیفی‌سازی تا سال ۱۳۹۸ به تعویق افتاده است، اما به‌نظر می‌رسد محصولات تولید شده توسط پالایشی‌ها، برمبنای کیفیت قیمت‌گذاری شده و از این شرکت‌ها خریداری می‌شود. لذا آنچه بیش از روند قیمت جهانی نفت بر وضعیت پالایشگاه‌ها تاثیر می‌گذارد، کیفیت محصولاتی است که این شرکت‌ها تولید می‌کنند. بنابراین بسیار بعید به‌نظر می‌رسد که فعالان بازار فعلا تصمیمی درباره حمایت سنگین از پالایشگاه‌ها اتخاذ کنند. یا به‌عبارت دقیق‌تر، در شرایط فعلی ریسک خرید سهام پالایشی، با توجه به ابهامات موجود، تناسب چندانی با بازدهی احتمالی ندارد.

در گروه خودرو و ساخت قطعات که در هفته گذشته شاخص این گروه با رشد اندک و بازگشت از محدوده‌های حمایتی مواجه شد نیز وضعیت به همین صورت است. در هفته گذشته اخبار مثبتی درباره به نتیجه رسیدن برخی قراردادهای مهم در این صنعت منتشر شد. اما نباید فراموش کرد که قیمت سهام خودرویی از ابتدای سال تاکنون به‌طور متوسط تقریبا ۳۲درصد افت داشته است و پیش از آن رشدهایی نجومی ثبت کرده است. تنها دلیل رغبت بازار به خرید سهام خودرویی‌ها در سه ماهه پایانی سال گذشته همین قراردادها بود و خبر این قراردادها بود که توانست شاخص گروه خودرویی را بیش از ۲۰۰ درصد رشد دهد، اما پس از آن افت هیجان غیرمنطقی در معاملات این نهادها، شاخص این گروه رو به نزول گذاشت. در واقع می‌توان ادعا کرد که خبر قراردادهای خودرویی با شرکای تجاری بین‌المللی تاثیر خود را در بازار گذاشته است و بعید است خودرویی‌ها صرفا با انتشار خبری نسبتا سوخته دوباره هوای صعود در سر بپرورانند. از همه این رویدادها که بگذریم، ارزش معاملات خرد سهام در بورس تهران این روزها چنگی به دل نمی‌زند. طبق معمول سنوات گذشته، شهریور، ماه خواب بورس است. با توجه به آنکه سال مالی بسیاری از شرکت‌های کارگزاری در ۳۱ شهریورماه به انتها می‌رسد، تسویه اعتبارات بیش از هر زمان دیگری در بورس نمود پیدا می‌کند. همین موضوع سبب می‌شود که شهریورماه خبری از معاملات پررونق نباشد. همان‌طور که در گزارش‌های پیشین اشاره شد، بررسی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که به‌طور معمول ارزش معاملات شهریور حدودا ۶۰درصد میانگین سایر ماه‌های سال است.

با این تفاصیل بعید به‌نظر می‌رسد که برگشت شاخص کل از میانه‌های هفته گذشته مبنای بنیادی قدرتمندی داشته باشد. شاخص کل بیشتر تحت‌تاثیر نمادهای پالایشگاهی و خودرویی مثبت شد. در نمادهای پالایشگاهی بیشتر این حقوقی‌ها بودند که تلاش داشتند با معاملات حمایتی قیمت‌ها را ارتقا دهند. در گروه خودرویی نیز اگرچه ردپای حمایت حقوقی‌ها چندان عیان نبود، اما خبری از تحرکات معنادار توسط کلیت بازار نیز به چشم نمی‌خورد. به‌نظر می‌رسد دلیلی که بیش از هر عامل دیگری در هفته گذشته سبب برگشت شاخص کل از میانه کانال ۷۶ هزار واحدی شد، رسیدن شاخص‌ها و قیمت‌ها به کف‌های اصطلاحا «تکنیکالی» بود. تحلیل تکنیکال یا آنچه که اغلب فعالان خرد بازار از آن با این عنوان یاد می‌کنند، مدت‌ها است که با تصمیمات فعالان بازار عجین شده است. از آنجا که عمق بورس تهران بسیار کمتر از آن است که این گونه ابزارها بتوانند رفتار آن را توضیح دهند، ابزارهای تحلیل تکنیکی بیشتر خود به‌عنوان عامل حرکت بازار خودنمایی می‌کند.

به‌عبارت بهتر از آنجا که بسیاری از فعالان بازار با استفاده از این ابزارها اقدام به تحلیل فضای بازار می‌کنند و از آنجا که اغلب فعالان بازار در این زمینه تفکر مشابهی دارند، سطوح تکنیکال خود به خود به بزنگاه‌های بازار تبدیل می‌شوند. به‌نظر می‌رسد با رسیدن شاخص کل بورس به سطح ۷۶ هزار و ۵۰۰ واحد (سطح ۲/ ۳۸ درصد از سطوح اصلاحی فیبوناتچی صعود شاخص از اول تیرماه تا ۱۷ مرداد ماه) برخی رفتارهای حمایتی در بازار فعال شده باشد. از طرف دیگر سطح ۷۶ هزار و ۷۰۰ واحدی شاخص کل با سطح اصلاحی ۲۳ درصد از سطوح اصلاحی فیبوناتچی رشد شاخص از تاریخ ششم دی ماه سال ۹۴ تا تاریخ ۱۴ فروردین سال جاری هم‌تراز است. بر این اساس برگشت شاخص از محدوده فعلی می‌تواند برگشت شاخص به حمایت از دست رفته ۷۶ هزار و ۷۰۰ واحد باشد. در گروه‌ خودرویی برخورد شاخص گروه با سطح ۱۸ هزار واحد (سطح اصلاحی ۵۰ درصد فیبوناچی از رشد بی‌سابقه گروه در سه ماهه پایانی سال گذشته) باعث ایجاد یک حرکت برگشتی شده است. در گروه پالایشگاهی نیز برخورد شاخص با خط روند میان‌مدت (از تاریخ ۲۶ دی ماه سال گذشته تاکنون) و همچنین برخورد با خطوط اصلاحی فیبوناچی باعث آغاز یک حرکت برگشتی شده است. همان‌طور که اشاره شد، تحرکات مذکور به‌دلیل ارزش نازل معاملات روزانه، احتمالا توان لازم را برای ایجاد روندی مانا ندارند.

نگاهی به آمار معاملات

در هفته‌ای که گذشت شاخص بازار اول با ۳۳۱ واحد کاهش به رقم ۵۳۹۳۲ واحد بالغ شد و شاخص بازار دوم با ۷۳۶ واحد کاهش عدد ۱۶۶۴۷۴ واحد را تجربه کرد و به ترتیب با ۶/ ۰ درصد و ۴/ ۰ درصد کاهش نسبت به هفته قبل مواجه شدند. در ۵ روز کاری هفته گذشته ارزش کل معاملات سهام و حق تقدم به ۱۱۳۴۰ میلیارد ریال بالغ شد که نسبت به هفته قبل با ۳۴ درصد افزایش یافته است.

در ضمن تعداد ۵۸۰۲ میلیون سهم و حق تقدم در ۲۲۳ هزار دفعه مورد معامله قرار گرفت و به ترتیب با ۴۵ درصد افزایش و ۸ درصد کاهش را نسبت به هفته گذشته تجربه کرد. همچنین در هفته گذشته تعداد ۱ میلیون برگه اوراق مشارکت به ارزش ۱۳۵۴ میلیارد ریال معامله شد که ۱۸۵درصد و ۱۹۴ درصد افزایش نسبت به هفته گذشته را نشان می‌دهد. این درحالی است که تعداد ۱۵ میلیون واحد از صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس تهران به ارزش کل بیش از ۱۴۹ میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفت.