گروه بورس، فاطمه اسماعیلی: دومین هفته شهریور ماه در حالی به پایان رسید که بورس تهران در سایه کاهش ارزش و حجم معاملات با افت ۲/ ۱ درصدی (معادل ۹۱۴ واحد) همراه شد و بار دیگر به کانال ۷۷ هزار واحدی بازگشت. به این ترتیب پس از رشد ۳/ ۰ درصدی شاخص در هفته ماقبل، طی معاملات هفته گذشته قیمت سهام روند نزولی را در پیش گرفت. از نکات قابل توجه در هفته مذکور، کاهش محسوس حجم و ارزش معاملات بود. بر این اساس ارزش روزانه معاملات در میانگین شهریور ماه سال جاری بالغ بر هزار و ۲۵۸ میلیارد ریال بوده که در مقایسه با میانگین ۵ ماه اول سال ۹۵ افت ۴۳ درصدی را تجربه کرده است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد از سال ۸۸ تا‌کنون میانگین ارزش معاملات شهریور حدودا ۴۰ درصد کمتر از متوسط ارزش معاملات سایر ماه‌های سال بوده است. بنابراین، علاوه بر دلایل خاصی که در شرایط کنونی بازار سهام وجود دارد، کاهش ارزش معاملات در شهریور نوعی سنت معاملاتی بورس تهران است.کارشناسان دلایلی را برای کاهش حجم و ارزش معاملات در شهریور ماه سال جاری برمی‌شمارند که تمامی این دلایل به نوعی حکایت از کمبود نقدینگی در بازار دارد.

1- پایان سال مالی کارگزاری‌ها و تسویه اعتبارات: به اعتقاد برخی از کارشناسان از آنجا که سال مالی بخش عمده‌ای از کارگزاری‌ها (۵۴ درصد) در ۳۱ شهریور ماه هر سال پایان می‌پذیرد و بسیاری از نهادهای مزبور ترجیح می‌دهند در این مقطع زمانی اعتبارات مشتریان خود را تسویه کنند، فشار عرضه سهام در این ماه مضاعف می‌شود که به دنبال آن شاهد واکنش نزولی بازار هستیم. عاملی که در نهایت به تشدید ریزش قیمت‌ها و حرکت شاخص کل در جهت نزولی منتهی می‌شود. طبیعتا در این بازه زمانی معامله‌گران نیز با احتیاط بیشتری به خرید سهام شرکت‌ها می‌پردازند. عاملی که تاثیر قابل توجهی بر حجم و ارزش معاملات می‌گذارد.

2- سهامداران در انتظار گزارش‌های 6 ماهه: یکی دیگر از عواملی که می‌تواند بر میزان دادوستدهای بازار سهام تاثیرگذار باشد انتظار سهامداران برای انتشار گزارش‌های ۶ ماهه شرکت‌هایی است که سال مالی آنها منتهی به انتهای اسفند ماه است. از آنجا که در این گزارش‌ها تخمین مناسبی از سود شرکت‌ها ارائه می‌شود، در این برهه زمانی اغلب سهامداران برای خرید و فروش سهام‌ منتظر انتشار این گزارش‌ها می‌مانند و طبیعتا شاهد افت حجم و ارزش معاملات در این ماه هستیم.

3- فروکش تب و تاب پس از مجامع: هر سال اولین ماه تابستان با برگزاری مجامع شرکت‌های بورسی همراه می‌شود. مجامعی که با جای دادن اخبار مثبت و منفی زیادی در خود بازار را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد تا بورس با رشد ارزش و حجم معاملات همراه شود. پس از اتمام فصل مجامع در مرداد ماه نیز بازار سهام شاهد بسیاری از بازگشایی‌هاست. موضوعی که بر تب و تاب بازار می‌افزاید. این در حالی است که با رسیدن به ماه پایانی تابستان با فروکش‌کردن اخبار و هیجانات ناشی از فصل مجامع، بازار تا حدودی وارد فضای رکودی می‌شود. از طرفی دیگر یکی از معضلات فصل مجامع برای بورس و سهامداران، دوره طولانی تقسیم سود نقدی توسط شرکت‌ها است. موضوعی که به سبب آن شاهد افت قیمت سهام پس از بازگشایی نمادها در تالار هستیم. علاوه بر این تاخیر در پرداخت سود تقسیمی (عموما پس از شهریور) باعث می‌شود نقدینگی بازار به میزان قابل توجهی با کاهش مواجه شود تا موجبات ریزش بازار و ایجاد جو روانی منفی در بورس فراهم شود.

4- زمان خریدهای خارج از بازار: شاید یکی دیگر از دلایلی که می‌توان آن را به کاهش نقدینگی موجود در بازار سهام و به دنبال آن کاهش معاملات ارتباط داد، آخرین ماه تابستان و نزدیک شدن به فصل بازگشایی مدارس است. بر این اساس برخی سهامداران برای تامین مخارج این فصل خود، تمایلی برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام از خود نشان نمی‌دهند تا طبق روال هر ساله با نزدیک شدن به مهر ماه و شروع مدارس میزان خرید و فروش بورسی‌ها کاهش یابد.

چرایی افت معاملات در شهریور ماه

در این باره بهنام بهزاد‌فر، مدیر امور اعضای کانون کارگزاران بورس با تاکید بر این موضوع که بازار سرمایه پس از ریزش در دی ماه ۱۳۹۲ رفتارهای متناقضی از خود نشان داده است، اظهار کرد: رفتارهای متناقض بازار در این مدت هم در تحلیل‌های تکنیکال روند حرکتی شاخص بورس به وفور دیده شده و هم در تحلیل‌های بنیادی. به‌عنوان مثال زمانی که همه تحلیلگران تکنیکال روی یک حد در شاخص به توافق رسیدند (نمونه‌هایی برای انتظار حمایت در محدوده‌های حمایتی ۷۶هزار، ۷۱هزار و ۶۵هزار واحدی شاخص بورس) همان محدوده به سادگی از دست می‌رفت. وی افزود: تحلیلگران بنیادی نیز با این موضوع به شکل ملموسی درگیر بودند، به‌عنوان مثال در حالی که بازار سرمایه از سال ۱۳۹۲ منتظر خبر توافق هسته‌ای و رفع تحریم بوده و حتی برای شایعات توافق هسته‌ای بازار سرمایه ۵ مرتبه در آبان و آذر ۹۲، خرداد و تیر۹۳، مهر و آبان ۹۳، اسفند۹۳ و فروردین ۹۴ و نهایتا در تیرماه ۹۴ افزایش حجم معاملات، افزایش نسبت قیمت به درآمد و افزایش عدد شاخص را داشته است، بر خلاف انتظارها پس از توافق هسته‌ای در ۲۳ تیرماه سال ۹۴ شاخص بلافاصله از محدوده ۶۹ هزار به سمت ۶۵ هزار سقوط داشت.این تحلیلگر بازار سهام تاکید کرد: تناقض‌هایی از این دست در بازار سرمایه در چند سال اخیر موجب شده هیچ روندی در آن تکرار شدنی و تحلیل پذیر نباشد.

اما یکی از رفتارهای منظمی که بازار سرمایه در چند سال گذشته به‌صورت مستمر آن را حفظ کرده، ارزش معاملات بسیار پایین و رخوت بازار در شهریور ماه بوده است، به‌طوری که امسال نیز مانند گذشته بازار درگیر معاملات کاهشی در این ماه بوده است. وی اضافه کرد: به‌طور معمول ارزش معاملات شهریور ماه حدودا ۶۰ درصد میانگین سایر ماه‌های سال است. برای این موضوع می‌توان عوامل زیادی را مرتبط دانست. یکی از این عوامل تسویه اعتباری کارگزاران در انتهای شهریورماه است. سال مالی ۵۴درصد شرکت‌های کارگزاری ۳۱ شهریور پایان یافته و طبیعتا تسویه مشتریان اعتباری به‌طور سنتی موجب فشار فروش در بازار می‌شود.

بهزادفر انتظار بازار سرمایه برای گزارش‌های ۶ ماهه را یکی دیگر از این عوامل افت ارزش معاملات در شهریور ماه دانست و گفت: در ماه بازار سرمایه در انتظار گزارش‌های ۶ ماهه شرکت‌هایی است که سال مالی منتهی به انتهای اسفند دارند. این گزارش‌ها عملا تخمین مناسبی از سود شرکت‌ها ارائه می‌دهند (به خصوص اینکه با گزارش‌های حسابرسی بسیار قابل اتکا نیز همراه هستند). در این برهه عموما سهامداران بنیادی منتظر انتشار این گزارش‌ها در مهرماه و تصمیم‌‌گیری برای خرید یا فروش سهام‌ها مانده و در نتیجه معاملات شهریور ماه روندی کاهنده به خود می‌گیرد. از این حیث شاید شبیه‌ترین ماه به شهریور معاملات بهمن‌ماه (به دلیل انتظار برای گزارش‌های اولین پیش‌بینی سودآوری سال آینده) باشد.

وی ادامه داد: به غیر از عوامل فوق که دلایل تکرار‌شونده هستند، برای سال جاری عوامل دیگری نیز بر رکود بازار تاثیر مضاعفی گذاشتند. از جمله می‌توان به رشد سریع بازار در دو ماه ابتدای تابستان اشاره کرد. شاخص ۶۰۰۰ واحد (معادل ۸ درصد) رشد داشته و در نتیجه نیاز به استراحت دارد. همچنین گزارش‌های مربوط به پیش‌بینی سود سال جدید شرکت‌هایی که سال مالی منتهی به ۳۱ شهریور دارند، مناسب نبوده است. به‌عنوان مثال تعدیل منفی در برخی از نمادهای پتروشیمی (همچون پارسان و شپدیس)، برخی نمادهای قندی (همانند قلرست-سال مالی منتهی به تیر- قنیشا و قهگمت)، برخی نمادهای ساختمانی (ثنوسا، ثباغ و ثغرب) و... بر روند رشد سودآوری بازار بذر تردید را کاشته است. در عین حال تعدیلات منفی قابل توجه در برخی نمادها (همانند کگاز، کحافظ، کسرام، غمارگ و...) سرمایه‌گذاران را در کوتاه‌مدت به بازار بدبین کرده است. مدیر امور اعضای کانون کارگزاران بورس تصریح کرد: به یاد داشته باشیم بورس با تعدیلات مثبت در سود برخی از نمادهای فلزی و معدنی رشد قابل توجهی را در ماه قبلی گذرانده بود و حال نیز تعدیلات منفی در بازار سرمایه چشمگیرتر از تعدیلات مثبت هستند. به همین نکات، این موضوع نیز اضافه شود که در مرداد ماه نسبت قیمت به درآمد بورس ۳/ ۰ مرتبه نسبت به تیرماه رشد را نشان می‌دهد که این موضوع را نیز می‌توان به کاهش ۳ درصدی نرخ سود بانکی نسبت داد و در ماه‌های آتی در صورتی که نرخ تورم به صورت شتابی حرکت کند شاید نتوان کاهش بیشتری برای نرخ سود بانکی متصور بود. مجموع این اتفاقات عواملی بر افت معاملات در شهریور ماه است. وی خاطرنشان کرد: پس از اتمام رکود در شهریور ماه، پیش‌بینی می‌شود از مهر ماه سال جاری با توجه به رشد تولید ناخالص ملی کشور به سطح ۵ درصد و بالاتر، گزارش‌های مثبت ۶ ماهه در شرکت‌های بر پایه فلزات اساسی و اتمام عرضه‌ها در نمادهای بورس، بازار سرمایه از رکود خارج شود.

رمزگشایی از شهریور بی‌رمق بورس