علیرضا آقائی‌قهی

حسابدار رسمی

در راستای افزایش شفافیت اطلاعاتی و توسعه بازار سرمایه و ارتقای جایگاه بین‌المللی بازار سرمایه کشور، سازمان حسابرسی به‌عنوان نهاد تدوین‌کننده استانداردهای حسابداری و حسابرسی و سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان نهاد ناظر و قانون‌گذار در بازار سرمایه اقداماتی را در جهت به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) انجام داده‌اند. موضوع به‌کارگیری IFRS از سال ۱۳۸۹ مطرح بوده که طی مکاتباتی که با وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی انجام شده در نهایت در تاریخ ۲۷/ ۰۶/ ۱۳۹۰ در مجمع عمومی سالانه سازمان حسابرسی استفاده از استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی تصویب و در تاریخ ۳۰/ ۰۳/ ۱۳۹۱ به تایید مقام وزارت رسیده است. طی این ۵ سال اقدامات مناسبی درخصوص ارزیابی میزان آشنایی و تخصص، توانایی و امکانات، تجربه، انتظارات، هزینه‌ها، موانع و مشکلات و به‌طور کلی مزایا و معایب به‌کارگیری این استانداردها بررسی و انجام شده است. در نهایت قرار بر این شد که از سال ۱۳۹۵ برای آن دسته از شرکت‌های بزرگ بورسی که سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین می‌کند فقط صورت‌های مالی تلفیقی بر اساس IFRS تهیه و ارائه شود. در این خصوص نکات قابل توجهی وجود دارد که باید در اجرایی شدن آن مد نظر قرار داد:

　

۱- تهیه صورت‌های مالی تلفیقی فرآیندی است که اطلاعات صورت‌های مالی جداگانه یک واحد تجاری اصلی و صورت‌های مالی واحدهای تجاری فرعی آن به منظور تهیه اطلاعات مالی گروه را به‌عنوان شخصیت اقتصادی واحد ارائه می‌کند. «در تهیه صورت‌های مالی تلفیقی باید رویه‌های حسابداری یکسان در مورد معاملات و سایر رویدادهای مشابهی که تحت شرایط یکسان رخ داده‌اند، تهیه شود. چنانچه رویه‌های حسابداری مورد استفاده یکی از واحدهای تجاری عضو گروه با رویه به کار رفته در تهیه صورت‌های مالی تلفیقی برای معاملات و سایر رویدادهای مشابهی که تحت شرایط یکسان رخ داده‌اند، تفاوت داشته باشد، صورت‌های مالی واحد مزبور هنگام استفاده از آن برای تهیه صورت‌های مالی تلفیقی باید به نحو مناسب تعدیل شود.» حال این سوال پیش می‌آید، آیا رویه‌های حسابداری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی با استانداردهای حسابداری ایران یکسان است؟ جواب خیر است. پس چگونه می‌توان صورت‌های مالی تلفیقی برای واحدهایی تهیه کرد که شرکت‌های فرعی آنها از استانداردهای حسابداری ایران استفاده می‌کنند؟مگر ضوابط تلفیق، به‌کارگیری رویه‌های یکسان نیست؟ به نظر می‌رسد ابتدا باید اقدام به تهیه صورت‌های مالی بر مبنای IFRS برای شرکت‌های فرعی کرد تا تهیه صورت‌های مالی تلفیقی آسان‌تر باشد. از طرفی عمده عملیات گروه توسط شرکت‌های فرعی انجام می‌شود تا شرکت اصلی. پس لازم است ابتدا تصمیم‌بر به‌کارگیری IFRS برای شرکت‌های فرعی گرفته شود تا شرکت اصلی.

۲- بعد از گذشت ۵ سال هنوز ترجمه استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی ارائه نشده است. اگرچه اقداماتی درخصوص ترجمه استانداردهای مذکور شده است ولی تا‌کنون برای استفاده ارائه نشده است. از طرفی راهنمای به‌کارگیری آن استانداردها نیز در دسترس نیست. پس چگونه می‌توان صورت‌های مالی تلفیقی بر مبنای IFRS تهیه کرد که هنوز این مشکلات و این محدودیت‌ها بر طرف نشده؟ از طرفی فرمت صورت‌های مالی نمونه بر مبنای IFRS به‌صورت رسمی در اختیار نیست و احتمالا از بزرگ‌ترین مشکلات در تهیه صورت‌های مالی تلفیقی توسط شرکت‌های بزرگ و کوچک باشد.

۳- عدم آگاهی فعالان بازار، کارکنان حرفه‌ای حسابداری و حسابرسی نسبت به این استانداردها شاید از مهم‌ترین موارد در به‌کارگیری IFRS باشد. اگرچه کلاس‌های آموزشی مناسبی توسط انجمن‌های حرفه‌ای برگزار شده، ولی این کلاس‌ها در حد آشنایی نسبی با IFRS و عمده تفاوت‌ها با استانداردهای حسابداری ایران بوده است. تجربه نشان داده است طی این چند سالی که استانداردهای حسابداری ایران اجرایی شده کماکان فعالان بازار و نیروهای حرفه‌ای حسابداری و حسابرسی تا حدودی نسبت به آن بیگانه‌اند. حال اگر قرار باشد IFRS اجرا شود چه مشکلاتی پیش می‌آید؟ از همه مهم‌تر عدم آشنا بودن استفاده‌کنندگان عام از صورت‌های مالی بر مبنای IFRS است که اصلا نسبت به آن اهمیتی قائل نشده باشد.

این موارد اگرچه کامل نیست ولی تا حدودی از مهم‌ترین‌ موارد در پیاده‌سازی IFRS است که حرکت با عجله به سمت استفاده از این استانداردها شاید موجب شود از هدف اصلی که اعتلای روز افزون حرفه و گسترش بازار سرمایه در سطح بین‌الملل باشد دور شویم.