گروه بورس - زهرا رحیمی: پرونده بورس تهران در پنجمین ماه از سال جاری روز گذشته در شرایطی بسته شد که نماگر این بازار با ثبت رشد ۳۵۷۲ واحدی معادل ۸/ ۴ درصد در کارنامه خود، بهترین عملکرد ماهانه در سال‌جاری را ثبت کرد. با وجود بازدهی چشمگیر این بازار با چهار کانال‌شکنی طی معاملات مرداد‌ماه، عقربه دماسنج بازار سهام کماکان زیان ۶/ ۲ درصدی را از ابتدای سال نشان می‌دهد که بیانگر عملکرد نه چندان مطلوب بورس تهران به‌ویژه در مقایسه با شاخص‌ترین بازار رقیب یعنی بازارهای بدون ریسک است.

دو نیمه متفاوت بورس تهران

بازار سهام در ادامه روند صعودی که از ابتدای تابستان شروع شده بود، معاملات مرداد ماه خود را پرقدرت آغاز کرد اما در ادامه دو نیمه کاملا متفاوت را به نمایش گذاشت. بر این اساس بورس تهران نیمه اول مرداد‌ماه را با روندی رو به رشد ادامه داد تا جایی‌که شاخص کل بورس افزایش۶/ ۵ درصدی را در تا پایان معاملات روز ۱۶ مرداد ماه ثبت کرد. در ادامه اما از تب و تاب بازار برای ادامه جهش کاسته شد و روند صعودی نسبتا پرشتاب نیمه‌نخست مردادماه که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان با پشتوانه بنیادی توأم نبود، متوقف شد و جای خود را به کاهش حجم و ارزش معاملات داد تا پیش‌بینی‌ها از ادامه روند صعودی این بازار در یکی، دو ماه آینده در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد (پس از رشد نسبتا چشمگیر در نیمه اول مرداد ماه بسیاری از نمادهای فعال در بورس تحت‌تاثیر افزایش فشار فروش در مسیر نزولی حرکت کردند).

دلایل رشد بازار در مرداد ماه

بیشترین تاثیر در رشد نماگر بازار در نیمه اول مرداد ماه را حمایت معامله‌گران حقوقی داشتند. این گروه از سهامداران با حمایت‌های خود از معاملات بازار سهام زمینه‌های رشد شاخص را فراهم کردند. این حمایت‌ها بیشتر در نمادهای شاخص‌ساز بازار (عمدتا نمادهای وابسته به بازارهای جهانی) صورت گرفت و در نتیجه رشد پرشتاب ارزش سهام این نمادها در نهایت شاخص کل را در مسیر صعودی قرار داد. این حمایت‌ها در شرایطی صورت گرفت که به اعتقاد کارشناسان تناسبی از منظر بنیادی و وضعیت عملیاتی نمادهای شاخص‌ساز با رشدهای بی‌محابای آنها مشاهده نشد. البته نباید فراموش کرد که سه عامل پایان فصل مجامع، کاهش نرخ سود بانکی از ابتدای تابستان و همچنین وضعیت مناسب بازارهای جهانی طی مدت زمان مذکور نیز بر رشد نماگر‌های بازار سهام اثرگذار بودند اما به اعتقاد کارشناسان رشد دو هفته ابتدای مرداد ماه با صرف این عوامل توجیه‌پذیر نیست و بخش اعظم این رشد را باید در حمایت‌های چشمگیر معامله‌گران حقوقی جست‌وجو کرد.

در جریان معاملات هفته ابتدایی مرداد ماه اهالی تالار شیشه‌ای شاهد تغییر مهمی در مدیریت سازمان بورس و اوراق بهادار بودند. در همین راستا شورای‌عالی بورس با استعفا و کناره‌گیری محمد فطانت از ریاست در سازمان بورس و اوراق بهادار، موافقت و شاپور محمدی را به عنوان جایگزین وی انتخاب کرد.با تغییر این تیم مدیریتی فعالان بورس خواسته‌های زیادی را مطرح کردند که در صدر آنها کاهش حساسیت به نوسانات روزانه شاخص بود که در یکی دو سال اخیر به یک عادت مرسوم تبدیل شده است.در راستای این حساسیت نیز در جریان معاملات بسیاری از روزها شاهد تلاش برای سبز نگه‌داشتن شاخص به کمک معاملات بلوکی هستیم. این خواسته‌ها در حالی مطرح شد که با گذشت زمان کمی از این تغییر مدیریتی این گونه تلاش‌ها دو‌باره در بازار سهام مشاهده شد و انتقادات بسیاری از کارشناسان را به همراه آورد. این تلاش‌ها به‌خصوص در نیمه دوم مرداد ماه به‌طور محسوسی دیده شد به‌طوری که در ساعات پایانی معاملات روزانه با چند جابه‌جایی‌ در برخی نمادهای اثر‌گذار در نهایت با نوسانات مثبت اندک، شاخص سبز‌پوش به کار خود پایان می‌داد.در این راستا انتظار می‌رود تیم مدیریتی جدید این موضوع را مدنظر قرار دهد که دخالت‌های این‌چنینی در جریان معاملات بازار دوره‌های اصلاح قیمت سهام را طولانی می‌کند و بورس تهران را گرفتار یک روند فرسایشی می‌کند.

رشد بورس با احیای بازارهای کالایی

همان‌طور که اشاره شد وضعیت مناسب در بازارهای جهانی یکی از عوامل رشد شاخص به واسطه رشد قیمت نمادهای وابسته به بازارهای جهانی بود. قیمت‌های جهانی نفت پس از افت سنگین بیش از ۲۰ درصدی در ماه میلادی گذشته، در روزهای پایانی مرداد یک‌بار دیگر به مدار رشد بازگشت. در همین راستا نیز گروه‌های مربوط به این کالای استراتژیک رشد‌های نسبتا مناسبی را تجربه کردند (به‌ویژه در روزهای پایانی مرداد‌ماه). البته در این میان نگرانی‌هایی از آینده قیمتی این کالا وجود دارد که سرنوشت گروه‌های وابسته به نفت را تا حد زیادی در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. تداوم کاهش تولید در ایالات‌متحده در کنار زمزمه‌هایی از احتمال هماهنگی اوپک برای اجرای طرح موسوم به «فریز تولید» منجر به احیای قیمت‌ها شده است. در دیگر بازارهای جهانی یعنی بازار فلزات نیز، قیمت فلزات وضعیت مناسبی داشتند و نمادهای گروه‌های وابسته به این بازارها به ویژه گروه فلزات اساسی نیز رشد مناسبی را در دو هفته نخست مرداد ماه تجربه کردند. اما گروه‌های مزبور تحت‌تاثیر افزایش فشار فروش، شاهد عقب‌نشینی در نیمه دوم ماه بودند.

سهامداران بانکی، همچنان بلاتکلیف

انتظارات برای بازگشت لیدرهای گروه بانکی در جریان معاملات ماه گذشته همچنان ادامه داشت، در نهایت اما باز شدن نمادهای بزرگ بانکی باز‌هم بلا‌تکلیف ماند. با وجود انتشار خبر اولیه مبنی بر توافق سازمان حسابرسی و بانک مرکزی بر سر فرمت صورت‌های مالی بانک‌ها، هنوز مجمع لیدر‌های گروه بانکی برگزار نشده است. برمبنای این توافق مقرر شده است تا زمانی که این شرکت‌ها صورت‌های مالی خود را بر اساس استانداردهای ‌آی اف آر اس(IFRS)منتشر نکنند، این نمادها مجوز برگزاری مجامع نخواهند داشت. بسته بودن نمادهای مزبور در این شرایط به یکی از نگرانی‌های بازار تبدیل شده است. بسیاری از فعالان تالار شیشه‌ای معتقدند با توجه به اینکه شرایط برگزاری مجامع بانک‌ها تا حدودی تغییر کرده است، باید اجازه معامله این سهم‌ها تا پیش از برگزاری مجامع وجود داشته باشد. باید دید در نهایت برگزاری مجامع پرحاشیه بانکی به کجا ختم خواهد شد.

بررسی معاملات مرداد ماه

ماه گذشته، در مجموع بیش از ۱۷ میلیارد و ۸۶۸ میلیون سهم به ارزش بیش از ۳۷ هزار و ۲۰۱ میلیارد ریال در بیش از یک میلیون و ۳۴۹ هزار دفعه معامله شد (در این بررسی‌ها اثر معاملات بلوکی حذف شده است). بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه در این مدت به ترتیب حدود ۸۵۰ ‌میلیون سهم و ۱۷۷ میلیارد تومان بوده است که نسبت به میانگین این دو متغیر در تیر ماه افت به ترتیب حدود ۳/ ۲ و ۵/ ۹ ‌درصدی را نشان می‌دهد. بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد که در نیمه اول مرداد ماه متوسط حجم معاملات حدود ۸۶۳ میلیون سهم و در نیمه دوم متوسط این متغیر حدود ۸۴۰ میلیون سهم بوده است.

این موضوع نشان می‌دهد که بازار در ماه گذشته به‌رغم رشد ۸/ ۴ درصدی در مقایسه با روزهای اوج خود رونق چندانی را تجربه نکرده و رشد این نماگر صرفا تحت تاثیر رشد نمادهای شاخص‌ساز بوده است. از این‌رو صرف رشد نماگر بازار سهام نمی‌تواند نشانه رونق معاملات باشد.چرا که رونق بازار سهام در شرایطی رخ می‌دهد که علاوه بر رشد نماگر بازار دیگر متغیر‌ها همچون حجم و ارزش معاملات نیز رشد مناسبی را تجربه کرده باشند.به عبارت دیگر این موضوع نشان می‌دهد، تقاضای عمومی سهام رشد چشمگیری نداشته و اقبال نسبی سرمایه‌گذاران به نمادهای شاخص‌ساز بازار عامل رشد شاخص بوده است.

حمایت حقوقی‌ها

همان‌طور که اشاره شد معامله‌گران حقوقی در جریان معاملات مرداد ماه به ویژه در نیمه نخست آن حمایت نسبتا چشمگیری از معاملات داشتند. در همین راستا نیز خرید معامله‌گران حقوقی‌های بورس تهران در مرداد ماه از فروش آنها بیشتر بوده است. در همین راستا نیز شاهد تغییر مالکیت حدود ۱۰۰ میلیارد تومانی به نفع معامله‌گران حقیقی بودیم. به این ترتیب از ابتدای سال تا‌کنون حدود ۵۰۰ میلیارد تومان از سبد معامله‌گران حقیقی به سبد معامله‌گران حقوقی انتقال یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد شتاب خروج نقدینگی حقیقی‌ها از معاملات بازار سهام نسبت به ماه‌ گذشته افزایش چشمگیری داشته است. دلایل افزایش شتاب خروج نقدینگی معامله‌گران حقیقی را باید کاهش انگیزه این سهامداران برای باقی ماندن در بازار سهام جست‌وجو کرد. جایی که این سهامداران با هراس از ادامه افت قیمت‌ها فروشنده شده‌اند. تغییر مالکیت سهام به نفع معامله‌گران حقوقی در شرایطی که شاخص رشد نسبتا مناسبی را در این بازه زمانی تجربه کرده است، بر خلاف سنت عملکرد این دو دسته بازیگران بوده است.بازار سهام کشور در تاریخ معاملات بورس تهران در برهه‌هایی با رشد مواجه می‌شد که مالکیت سهم‌ها در نهایت به نفع حقیقی‌ها رقم می‌خورد. از این رو عملکرد بازیگران عمده در مرداد ماه با وجود رشد شاخص در این بازه زمانی، پدیده بدیعی بوده است.

اقبال بازار به گروه‌های کالامحور

بررسی شاخص صنایع مختلف بورسی در ماه گذشته حاکی از سبزپوشی شاخص ۲۷صنعت از بین ۳۷ گروه بورسی است.۹ صنعت نیز با نوسانات منفی مواجه بوده‌اند. گروه‌های استخراج زغال سنگ، زراعت و فلزات اساسی با ثبت بازدهی به ترتیب رشد ۴/ ۲۷، ۴/ ۲۲ و ۷/ ۱۶ درصدی در صدر جدول بازدهی صنایع تیرماه قرار گرفتند. در مقابل سه گروه ابزار پزشکی، ساخت محصولات فلزی و کاشی و سرامیک با ثبت زیان‌های به ترتیب ۹/ ۷، ۳/ ۴ و ۸/ ۲ درصدی قعر‌نشین جدول مزبور بودند. دو گروه خودرو و فلزات اساسی نیز بیشترین حجم و ارزش معاملات ماه گذشته را به خود اختصاص داده است. بررسی عملکرد صنایع فعال در بورس تهران در مرداد ماه نشان می‌دهد که گروه‌های وابسته به بازارهای جهانی که مدت‌ها از نظر سهامداران دور مانده بودند، در صدر پربازده‌ترین گروه‌های بورسی قرار داشتند. در همین راستا گروه فلزات اساسی، کانه‌های فلزی و فرآورده‌های نفتی با رشد بالای ۱۰ درصد در بین ۱۰ صنعت برتر ماه جاری قرار گرفتند. گروه خودرو به‌عنوان لیدر بازار در سه ماه پایانی سال گذشته در جریان معاملات ماه گذشته با ثبت افت ۶/ ۱ درصدی در رتبه پنجم زیان‌ده‌ترین صنایع بورسی قرار گرفت و زیان خود از ابتدای سال جاری را به بیش از ۲۹ درصد رساند. در این میان هر چند در روزهای پایانی ماه گذشته برخی تلاش‌ها در راستای قرار گرفتن گروه خودرو در مرکز توجه بازار صورت گرفت، اما در نهایت بازار نشان داد که در شرایط کنونی این گروه و حتی دیگر گروه‌ها پتانسیل در دست گرفتن معاملات بازار سهام را ندارند.

بورس پیشتاز رقابت ماهانه

بررسی عملکرد بازارهای مالی، برای اولین بار در سال جاری پیشتازی بازار سهام را نسبت به بازار‌های رقیب نشان می‌دهد (بازار سکه پیش از این سه بار (‌فروردین، خرداد و تیر) رتبه اول جدول بازدهی بین بازارهای رقیب را به خود اختصاص داده بود و بازار پول نیز صدر‌نشین بازار‌ها در جریان معاملات اردیبهشت‌ماه بود). نماگر بازار سهام که در انتهای تیرماه در میانه کانال ۷۴ هزار واحدی قرار داشت، در پایان مرداد ماه با قرار گرفتن در بالاتر از محدوده ۷۸ هزار واحدی به کار خود پایان داد و گوی سبقت را از دیگر بازار‌های سرمایه‌گذاری ربود. قیمت سکه که در ابتدای مرداد ماه در سطح یک میلیون و۸۶ هزار تومان قرار داشت با رشد ۸/ ۲ درصدی در معاملات مرداد ماه به رقم یک میلیون و ۱۱۵ هزار تومان رسید و پس از دو ماه پی در پی صدر‌نشینی رتبه دوم را به خود اختصاص داد. با این حال در بررسی بازدهی از ابتدای سال همچنان بازار سکه در صدر جدول‌های سرمایه‌گذاری قرار گرفته است. بازار ارز نیز در این بازه زمانی رشد ۷/ ۰ درصدی را ثبت کرده است. بازار پول نیز با ثبت رشد ۲۵/ ۱ درصدی مواجه بوده است (با احتساب سود بانکی ۱۵ درصدی).

زیر پوست خیز بورس