همه چیز درباره صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه

گروه بورس،هدیه لطفی: سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital) یک مدل سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی کسب و کارهای نوپا و شرکت‌های کوچک با پتانسیل رشد بلندمدت است، در واقع این نوع سرمایه‌گذاری منبع بسیار مهمی برای راه‌اندازی کسب‌و‌کارهایی است که کوچک‌تر از آن هستند که بتوان دسترسی مناسب به بازار سرمایه یا بانک‌ها داشته باشند و عمدتا از ریسک بالا و به‌تبع بازدهی مورد انتظار بالایی برای سرمایه‌گذار برخوردارند.

همواره کسب وجوه مورد نیاز برای راه‌اندازی فعالیت‌های جدید، به‌عنوان یک چالش برای کارآفرینان مطرح بوده است، فرآیند به دست آوردن این نقدینگی، ممکن است ماه‌ها به طول انجامد و کارآفرینان را از ایجاد کسب‌وکارهای جدید منصرف کند. از سوی دیگر، بدون تامین مالی کافی، کسب‌وکارهای نوپا هرگز به موفقیت نخواهند رسید و به عبارت دیگر کمبود نقدینگی مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری عاملی موثر در شکست بسیاری از کسب‌وکارها است. این در حالی است که به دلیل نرخ بالای شکست در کسب‌وکارهای جدید اما کوچک، موسسات مالی تمایل چندانی به قرض دادن وجوه یا سرمایه‌گذاری در آنها ندارند، بنابراین تامین مالی طرح‌های نوآورانه، نوع خاصی از روش‌های تامین مالی است که موضوع سرمایه‌گذاری جسورانه را دربر دارد. تامین مالی جسورانه‌، سرمایه‌ای است که به‌همراه کمک‌های مدیریتی، در اختیار شرکت‌های جوان، کوچک، در حال رشد و دارای آتیه‌ اقتصادی قرار می‌گیرد و به عبارتی دیگر سرمایه‌ جسورانه از منابع مهم تامین مالی شرکت‌های کوچک و نوپا است.

نکات اصلی در ساختار VCها

در این راستا و با توجه به تصویب اخیر مقررات مربوطه توسط هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار بهنام چاوشی، رئیس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس با اشاره به ساختار کلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه اظهار کرد: در فرآیندهای تامین مالی یکی از موارد قابل توجه زمانی است که یک کارآفرین برای ایجاد طرحی جدید که پیش‌بینی نتایج حاصل از اجرای آن در آینده مشکل است نیاز به تامین منابع مالی دارد، در چنین شرایطی نیاز به حمایت کسانی است که توانایی و تمایل به حمایت از کارآفرین را داشته باشند که این نحوه تامین مالی در دهه‌های اخیر به شکلی نظام‌مند صورت‌گرفته است و افراد فعال در آن تحت عنوان فعالان صنعت سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital Industry) اقدام به سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های با ریسک و بازدهی مورد انتظار بالا کرده‌اند.

وی در ادامه افزود: با توجه به نیاز ساماندهی و ایجاد ساختار هماهنگ تامین مالی در حوزه سرمایه‌گذاری جسورانه در ایران، نمونه اساسنامه و امیدنامه «صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه» با همکاری شرکت فرابورس ایران و برخی فعالان این حوزه تدوین و در اسفندماه سال گذشته نهایی شد که هر چند در ساختار طراحی شده، از الگوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار بهره برداری شده اما در جزئیات امر به تناسب تفاوت‌هایی نیز وجود دارد.

چاوشی در ادامه اظهاراتش به نکات مهم و اصلی در متن و ساختار صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه اشاره کرد و گفت: فعالیت اصلی صندوق جمع‌آوری منابع مالی و سرمایه‌گذاری در اوراق مالکیت اشخاص حقوقی با موضوع فعالیت در زمینه‌های مختلف است. به‌عنوان مثال زمینه‌هایی از جمله پروژه‌های فکری و نوآورانه، اختراعات، علائم تجاری، طرح‌های صنعتی، ارقام گیاهی، آثار ادبی و هنری به منظور به بهره‌برداری رساندن و تجاری‌سازی دارایی‌های یادشده از طریق تملک خرد یا مدیریتی. برای رسیدن به اهداف مذکور ساختار صندوق، متشکل از هیات مدیره، مدیر صندوق به‌عنوان رکن اداره‌کننده و ارکان نظارتی شامل متولی و حسابرس خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه حداقل سه شخص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط طبق مقررات به‌عنوان موسس باید در زمان تاسیس، حداقل هر کدام ۱۰ درصد سرمایه صندوق را پرداخت کنند، گفت: صدور واحدهای سرمایه‌گذاری با دریافت سهم قابل تادیه از قیمت اسمی واحدها صورت می‌پذیرد، قیمت اسمی هر واحد سرمایه‌گذاری برابر ۱۰ میلیون ریال است که در طول دوره سرمایه‌گذاری و پیرو فراخوان‌های مدیر صندوق باید ظرف مهلت تعیین شده براساس امیدنامه پرداخت شود.

به گفته چاوشی، این صندوق فاقد واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز بوده و همه دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری حق حضور در مجمع را دارند.

وی ادامه داد: بر‌اساس آنچه در مقررات امروز پیش‌بینی شده، عمر صندوق ۷ساله بوده و پس از اتمام دوره سرمایه‌گذاری خروج صورت می‌گیرد و در این مدت، مجمع صندوق در هر زمان از اجتماع دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری تشکیل می‌شود که برای رسمیت یافتن مجمع حضور دارندگان حداقل بیش از نصف واحدهای سرمایه‌گذاری ضروری است.

رئیس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس درخصوص اعضای هیات مدیره نیز این‌گونه توضیح داد: هیات مدیره متشکل از (۳، ۵ یا۷) شخص حقیقی یا حقوقی است که یکی از اعضای آن مدیر صندوق است و سایر اعضا به انتخاب مجمع صندوق برای مدت دو سال تعیین می‌شوند، سیاست‌گذاری و تعیین خط‌مشی فعالیت صندوق و تصمیم‌گیری در مورد خرید، فروش یا حفظ مالکیت دارایی‌ها در حدودی که در اختیار مدیر صندوق نیست، از جمله اختیارات هیات مدیره صندوق است.

وی ادامه داد: مدیریت صندوق نیز بر عهده یک شخص حقوقی است که تخصص و تجربه لازم به منظور راه‌اندازی و مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه را دارد و توسط مجمع صندوق انتخاب می‌شود،حق تصمیم‌گیری در مورد دارایی‌های صندوق در چارچوب این اساسنامه و امیدنامه و سیاست‌های تعیین شده توسط هیات مدیره منحصرا از اختیارات مدیر صندوق است. بنابراین با توجه به حوزه فعالیت، مدیران این نوع صندوق‌ها الزامی مبنی بر دارا بودن مجوز سبدگردانی ندارند. به گفته چاوشی، مدیر مکلف است به منظور انجام فعالیت سرمایه‌گذاری خود برای صندوق، کمیته‌ای تحت عنوان «کمیته سرمایه‌گذاری» متشکل از اشخاص کلیدی که مشخصات آنان در امیدنامه ذکر شده است، تشکیل دهد، همچنین به منظور اینکه اختیارات مدیر صندوق در ساختار حفظ شود، اجرای تصمیمات هیات مدیره صندوق با موافقت بیش از نیمی از اعضا یا موافقت مدیر صندوق برای اجرا منوط شده است.

وی در ادامه اظهاراتش با ذکر ۵ دلیل، تغییر مدیر صندوق را امکان‌پذیر دانست و گفت: در صورت استعفا، ورشکستگی یا انحلال شخصیت حقوقی مدیر صندوق، در صورت تقلب یا تقصیر عمده مدیر در اجرای وظایف و تعهدات و احراز آن در مرجع ذی‌صلاح قانونی، در صورت تغییر بیش از نیمی از اشخاص کلیدی صندوق توسط مدیر صندوق، در صورت امکان‌پذیر نبودن ادامه تصدی سمت مدیر صندوق به واسطه تاثیرات ناشی از لغو مجوز یا احکام قانونی و همچنین در صورت موافقت بیش از دو‌سوم دارندگان واحدهای صندوق، می‌تواند مدیریت صندوق تغییر کند. چاوشی در ادامه با اشاره به الزامات و محدودیت‌های تملک واحدهای سرمایه‌گذاری در VCها گفت: متقاضی سرمایه‌گذاری در صندوق باید به اظهار خود دارای اهلیت مالی لازم برای سرمایه‌گذاری در صندوق باشد، هر یک از موسسان صندوق باید در تمام طول مدت صندوق حداقل ۱۰ درصد واحدها و مدیر صندوق در طول زمان مدیریت خود باید حداقل یک درصد واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق را در مالکیت خود داشته باشد و همچنین متولی و حسابرس یا اشخاص وابسته به آنها در زمان تصدی خود به این سمت نمی‌توانند در صندوق سرمایه‌گذاری کنند. وی ادامه داد: ماهیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه به شکلی است که سرمایه‌گذاران نباید انتظار بازگشت کوتاه‌مدت و نقدشوندگی بالا داشته‌ باشند بنابراین امکان معاملات مستمر واحدهای سرمایه‌گذاری وجود ندارد ولی نقل‌وانتقال واحدهای سرمایه‌گذاری در طول فعالیت صندوق صرفا از روش مذاکره در بورس یا خارج از بورس امکان‌پذیر است. چاوشی در ادامه خاطرنشان کرد: با توجه به ماهیت این نوع صندوق که بعضا استانداردسازی در آن دشوار است صندوق دارای امیدنامه‌ای است که رویه تجاری و نحوه فعالیت برای رسیدن به اهداف تعیین‌شده آن را با رعایت اساسنامه مشخص می‌کند؛ در امیدنامه صندوق نحوه ورود سرمایه‌گذاران، مواعد تادیه سرمایه تعهد شده، شرایط اشخاص کلیدی، تبیین مصادیق تخلف مدیر صندوق، نحوه توزیع منافع کسب شده توسط صندوق و... ارائه شده است.

وی در پایان گفت، متقاضیان راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، بر اساس دستورالعملی که به زودی ابلاغ خواهد شد، باید درخواست خود را برای شرکت فرابورس ایران ارسال کنند تا پس از بررسی در کمیته بررسی که به همین منظور تشکیل می‌شود، برای اعطای مجوز لازم اقدام شود.