اولین منفی بورس در تابستان

گروه بورس، هاشم آردم: بورس تهران روز گذشته در حالی هفته کاری خود را به پایان رساند که اولین روز منفی تابستانی در کارنامه این بازار به ثبت رسید. شاخص کل بورس تهران روز گذشته با بیش از ۲۵۰ واحد (معادل ۳۴/ ۰ درصد) عقب‌نشینی، به عدد ۷۳ هزار و ۹۴۰ واحد رسید و کانال ۷۴ هزار واحدی را ترک کرد.

ارزش معاملات بورس در روز گذشته نسبت به دوران رکودی با رشد نسبی مواجه شد که بخش عمده آن طبق معمول ماه‌های اخیر به گروه خودرویی و به‌ویژه نماد «خساپا» اختصاص داشت. طی معاملات دیروز، یک میلیارد و ۴۴۸ میلیون ورقه بهادار به ارزش ۲۷۲ میلیارد تومان و در ۹۰ هزار و ۱۴ نوبت دست به دست شد که این میزان نسبت به میانگین خرداد‌ماه تقریبا ۱۹ درصد رشد نشان می‌دهد.

اگرچه ارزش معاملات تا حدودی رشد کرده است، اما هنوز نمی‌توان بورس تهران را بازاری پرقدرت و صعودی دانست. در اغلب نمادها، معاملات در محدوده منفی و متعادل پیگیری شد. در واقع در روزهای اخیر و با رشد نسبی قیمت‌ها، دوباره تمایل به شناسایی سود در نمادهای مختلف حس می‌شود. بررسی رفتار حقوقی‌ها و فعالان جریان‌ساز بازار نشان می‌دهد که بزرگان بازار قیمت‌های فعلی را چندان برای خرید جذاب نمی‌دانند. این فعالان بیشتر ترجیح می‌دهند در محدوده‌های منفی خریدهای خود را تکمیل کنند بنابراین غیر‌قابل تصور نیست اگر رشد اندک را برای فروش یک فرصت تلقی کنند. به عبارت دقیق‌تر، به نظر می‌رسد جریان عمده بازار، هنوز زمان را برای صعود بازار مناسب تشخیص نمی‌دهد. اشخاص حقوقی در هفته‌‌های گذشته و در رکود معاملات، در کف‌های قیمتی و محدوده‌های منفی، حضور پررنگ‌تری در سمت تقاضا داشتند. حال اما با رشد اندک قیمت در برخی نمادها، عرضه‌های تعدیل‌کننده قیمت توسط حقوقی‌ها آغاز شده است.

تک‌سهم‌ها در تکاپو

همین مساله سبب شد که شاخص بورس در روز گذشته با بازدهی منفی به کار خود خاتمه دهد. نکته قابل‌توجه اما افت کمتر شاخص کل هم‌وزن در مقایسه با شاخص کل بود. شاخص کل هم‌وزن دیروز با افت ۳۱ واحدی (معادل ۲۳/ ۰ درصد) به رقم ۱۳ هزار و ۷۴۳ واحد رسید. در واقع در روز گذشته این نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز بودند که با افت قیمت بیشتری مواجه شدند.

هیجان هنوز در برخی تک‌سهم‌های بازار مشاهده می‌شود. سهم‌هایی که اغلب با برخی ابهامات دست و پنجه نرم می‌کنند. شاید تجربه پرواز قیمتی در نمادهای خودرویی باعث شده است که فعالان بازار بیشتر توجه خود را معطوف به سهم‌هایی کنند که با ابهامات زیادی مواجه هستند. خودرویی‌ها در سه ماه پایانی سال گذشته در حالی رشدهای نجومی ثبت کردند که اغلب آنها با زیان‌ انباشته سنگین دست به گریبان بودند. عقد قراردادهای جدید با طرف‌های خارجی و امکان رشد سودآوری در این شرکت‌ها باعث شد اقبال به این سهم‌ها به حدی زیاد باشد که قیمت‌شان بعضا تا ۳۰۰ درصد رشد کند. خودرویی‌ها در آن دوره یک ویژگی بسیار مهم داشتند و آن عدم امکان برآورد میزان رشد سودآوری‌شان پس از عقد قراردادهای خارجی بود. اغلب خریداران این سهم‌ها در آن دوره اعتقاد داشتند که اوضاع شرکت‌های خودروساز بهتر خواهد بود، اما این تحلیل‌ها اغلب کیفی و فاقد پارامترهای کمی بود. در چنین فضایی شکل‌گیری هیجان و رشد قیمت‌ها بسیار آسان‌تر شکل‌می‌گیرد اما به هرطریق پس از رشد قیمت خودرویی‌ها تا محدوده‌ای، فعالان جریان‌ساز بازار تصمیم گرفتند شناسایی سود را در برنامه قرار دهند و رفته رفته، این سهامداران خرد بودند که برای کسب بازدهی مجبور بودند بازه زمانی بلندمدت را در سرمایه‌گذاری مدنظر قرار دهند تا سرانجام زمانی برسد که فروش سهم‌های خودرویی توجیه پیدا کند.

در ادامه و پس از پایان رشد قیمت خودرویی‌ها بازار به چند گروه به‌عنوان لیدر بعدی بازار هجوم آورد اما هیچ‌یک از این گروه‌ها قادر نبودند انتظارات سهامداران را برآورده کنند بنابراین هیچ محلی بهتر از سهم‌های پرابهام برای سرمایه‌گذاری باقی نماند. اغلب تک‌سهم‌هایی که این روزها با اقبال فعالان بازار مواجه هستند و حجم و ارزش بالایی از معاملات را تجربه می‌کنند، از این قاعده مستثنی نیستند. در این نمادها، تنها یک خبر می‌تواند سهم را به سمت صف خرید برده و تکذیب آن باعث ایجاد صف فروش می‌شود.

شوک بی‌فرجام نرخ سود

معاملات روز گذشته بازار سهام نشان داد که فعالان بازار همچنان نرخ سود سپرده‌ها را جذاب می‌دانند. اگرچه انتظار می‌رفت کاهش سود سپرده‌های بانکی، رونق بیشتری به بازار سهام ببخشد، اما عملا می‌توان ادعا کرد که بورس واکنش معناداری به این اتفاق نشان نداد. سپرده بانکی مدت‌هاست رقیبی برای تمام کسب و کارها محسوب می‌شود و کاهش نرخ سود آن می‌تواند باعث انتقال نقدینگی از سپرده‌های مدت‌دار به سمت بازارهای پرپتانسیل شود. اما نکته اینجاست که بازار پول حتی با نرخ سود ۱۵ درصدی نیز رقیب مهمی برای بازار سهام به‌حساب می‌آید و از آن مهم‌تر شاید ضعف شرایط بانک‌ها است که عملی شدن این کاهش را تا حدودی کُند می‌کند. چنانچه بازار پول به‌عنوان رقیب بازارهای مالی فرض شود، می‌توان ادعا کرد که بازار سهام در شرایط فعلی مزیت چندانی نسبت به بازار پول ندارد. در حال حاضر نسبت قیمت به عایدی (P بر E) در بازار پول حدودا ۶۶/ ۶ مرتبه است. در واقع نرخ بازگشت سرمایه در سپرده‌گذاری حدودا ۵/ ۶ سال است. در حالی که P بر E بورس در حال حاضر، رقمی در حدود ۲/ ۷ مرتبه است. به عبارت دقیق‌تر چنانچه سودآوری فعلی شرکت‌های بورسی پایدار فرض شود، به‌طور متوسط ۲/ ۷ سال طول می‌کشد تا سودی معادل سرمایه اولیه سرمایه‌گذاران بازگردد. این در حالی است که سرمایه‌گذاری در بورس ریسک‌های خاص خود را دارد و سرمایه‌گذاران به‌طور معمول بازدهی بیشتر را به‌عنوان صرفه ریسک انتظار دارند. در برهه فعلی که آثار برجام هنوز نمود خاصی پیدا نکرده است، دور از ذهن نیست اگر سرمایه‌گذاران بورسی P بر E به مراتب کمتری را از بازار طلب کنند. ذکر این نکته نیز ضروری است که داده‌های تاریخی بورس تهران نشان می‌دهد که در بازه‌های کوتاه‌مدت P بر E بازار سهام بیش از P بر E بازار پول بوده است، اگرچه این دو متغیر در بلندمدت به یکدیگر رسیده‌اند. حال به نظر می‌رسد که فعالان بازار P بر E فعلی بازار را چندان جذاب ارزیابی نمی‌کنند بنابراین ممکن است در کوتاه‌مدت کاهش سود سپرده‌های بانکی تاثیری بر تقاضای سهام نداشته باشد.

اما در طرف دیگر کاهش سود سپرده‌های بانکی با تاخیر زمانی باعث کاهش نرخ تسهیلات می‌شود و در آن صورت می‌توان انتظار داشت که EPS شرکت‌ها به دلیل کاهش هزینه‌های مالی، افزایش نشان دهد. قرار گرفتن P بر E متوسط بازار سهام در سطحی بالاتر از P بر E بازار پول در واقع می‌تواند نشان‌دهنده انتظار فعالان بازار از رشد سودآوری شرکت‌ها باشد. از آنجا که نتیجه کاهش متوسط نرخ سود در سطح اقتصاد با تاخیر ظاهر می‌شود و همچنین از آنجا که پیچیدگی‌های بازار پول ممکن است در طول زمان اجازه کاهش نرخ سود را ندهد، بنابراین چنانچه قرار باشد اصلاحی در قیمت‌های سهام رخ دهد، احتمالا پس از روشن شدن تبعات کاهش نرخ سود سپرده‌ها خواهد بود. به عبارت دقیق‌تر احتمالا بازار به انتظار گزارش‌های ۶ ماهه و ۹ ماهه شرکت‌ها خواهد نشست تا در آن زمان انتظارات خود را در جهت منفی یا مثبت تعدیل کند.

در بازار چه گذشت؟

شاخص بورس تهران در روز گذشته بیش از ۲۵۰ واحد افت کرد و در عدد ۷۳ هزار و ۹۴۰ واحد قرار گرفت. همچنین شاخص بازار اول و دوم به ترتیب ۲۴۳ و ۱۳۹ واحد افت را ثبت کردند. از میان گروه‌های بورسی، محصولات شیمیایی، فرآورده‌های نفتی، استخراج کانه‌های فلزی و فلزات اساسی بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص کل گذاشتند و هریک به ترتیب آن را ۷۱، ۶۷، ۴۶ و ۲۴ واحد تنزل دادند. در طرف دیگر گروه‌های خودرو و ساخت قطعات و سرمایه‌گذاری‌ها از افت بیشتر شاخص جلوگیری کردند و هریک به ترتیب آن را ۱۵ و ۱۰ واحد ارتقا دادند. از میان نمادها نیز، خساپا و تاپیکو بیشترین تاثیر مثبت و در طرف دیگر پارسان، شبندر و کچاد بیشترین تاثیر منفی را برای شاخص کل رقم زدند.

گروه‌های خودرویی، محصولات فلزی و سرمایه‌گذاری‌ها با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند. نمادهای نیرو محرکه، توسعه معادن روی، جوشکاب یزد، سرمایه‌گذاری بوعلی، پارس سرام، موتورسازان تراکتورسازی ایران و قند اصفهان بیشترین رشدهای قیمتی دیروز را ثبت کردند و در طرف دیگر سخت آژند، مس شهید باهنر، سرمایه‌گذاری اعتباری ایران، سرمایه‌گذاری توسعه صنعتی ایران، محورسازان ایران‌خودرو، فنرسازی زر و تولید محور خودرو بیشترین کاهش قیمت را تجربه کردند.