گروه بورس: روز گذشته شاخص کل بورس تهران با ثبت افت ۲۵۴ واحدی معادل ۳۳/ ۰ درصد پس از سیزده روز متوالی نوسان در سطح ۷۶ هزار واحدی بالاخره این کانال را ترک کرد. به این ترتیب متوسط زیان سرمایه‌گذاران از ابتدای سال به بیش از ۴/ ۵ درصد رسید. پس از رشد چشمگیر قیمت سهام در زمستان سال ۹۴ انتظار برخی اصلاحات قیمتی در بازار سهام پیش‌بینی می‌شد. به عبارتی دیگر بسیاری از کارشناسان انتظار شروع فاز اصلاحی داشتند، با این حال طولانی شدن دوران اصلاح قیمت‌ها در بورس تهران در شرایطی که به جذابیت قیمت بسیاری از سهم‌ها (نسبت به اوج قیمت) منجر شد، برخی نگرانی‌ها از افزایش فشار فروش را به‌وجود آورد.به عبارت دیگر بورس تهران در شرایط کنونی شاهد تقابل دو دسته عوامل مثبت و منفی است.

عوامل منفی در بورس تهران

همان‌طور که اشاره شد ادامه‌دار شدن فاز اصلاح قیمت‌ها برخی نگرانی‌ها را در بازار سهام به‌وجود آورد که در این گزارش ۳ دسته از آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد:

1-هراس از خواب پول: دید کوتاه‌مدت موجب شده برخی سهامداران در این بازار فرسایشی و رکودی با نگرانی از خواب پول خود در بازار دست به‌فروش سهام بزنند.

2- تسویه اعتبارات کارگزاری‌ها:گروهی از سهامداران که با اخذ اعتبار از کارگزاری‌ها در بازار فعالیت داشتند، با نزدیک شدن به زمان تسویه اعتبارات خود به‌خصوص در شرایط رکود فعلی بازار فروشنده خواهند شد.

3- بی‌اعتمادی در اثر عدم تحقق انتظارات با واقعیات موجود: آنچه سهامداران پس از اجرای برجام انتظار داشتند، هنوز عملی نشده است.البته این موضوع که عملی شدن انتظارات یک بازه زمانی حداقل یک ساله می‌خواهد، بارها از سوی کارشناسان مطرح شده است اما به هرترتیب فاصله بین انتظارات از واقعیات فعلی موجب بی‌اعتمادی برخی سهامداران شد تا جایی که بسیاری راه خروج از معاملات را در پیش گرفتند. این سه عامل از جمله مهم‌ترین‌ تهدیدات و نقاط ضعف بازار در شرایط کنونی به‌شمار می‌روند.

عوامل مثبت در بورس تهران

در کنار عوامل ذکر شده در بالا به‌عنوان عوامل منفی موجود در بازار سهام، ۳ عامل زیر نیز به‌عنوان نقطه قوت و فرصت‌های بورس تهران به‌شمار می‌رود:

1- رفع تحریم‌های بین‌المللی: همان‌طور که در گزارش‌های «دنیای اقتصاد» به کرات گفته شد، با عملی شدن برجام فصل تازه‌ای در اقتصاد کشور و به‌تبع آن بورس تهران گشوده شد.به عبارتی دیگر با رفع این ریسک مهم از معاملات بازار سهام انتظار تغییرات بنیادی زیادی در صنایع مختلف بورسی وجود دارد. تغییراتی که می‌توانند در کنار زمزمه‌های حضور سرمایه‌‌گذاران خارجی به رونق شرکت‌های فعال در بورس تهران بینجامد.

2- جذاب شدن قیمت‌ها: فضای اصلاح قیمتی در بورس تهران قیمت بیشتر سهم‌ها در بورس تهران را جذاب کرده است، این موضوع نیز می‌تواند به تحریک سمت تقاضا و در نهایت رونق بازار سهام منجر شود.

3- تداوم روند صعودی بازار نفت و بازارهای کالایی: با توجه به ارزش بالای شرکت‌های وابسته به قیمت نفت و بازارهای کالایی، ادامه‌دار شدن روند صعودی قیمت‌ها در بازار‌های جهانی می‌تواند یک عامل حمایتی از معاملات بورس تهران باشد.

حال سوالی که پیش می‌آید این است که جدال بین عوامل مثبت و منفی در شرایط فعلی در نهایت به کجا ختم می‌شود؟ «دنیای اقتصاد» در این گزارش به بررسی تقابل نیروهای مثبت و منفی در شرایط کنونی از منظر سه کارشناس بازار سهام پرداخته است. این کارشناسان می‌گویند: در شرایط کنونی بسیاری از ریسک‌ها به دلیل رفع تحریم‌های بین‌المللی از بازار سهام رخت بربسته است و بسیاری از شرکت‌های بورسی در حال انعقاد قراردادهای جدید با شرکت‌های خارجی هستند. از سوی دیگر قیمت نفت و دیگر کالاهای پایه افزایش محسوسی را تجربه کرده‌اند موضوعی که می‌تواند اثرات چند‌جانبه در بورس تهران به همراه داشته باشد از این‌رو به نظر می‌رسد تحت‌تاثیر این عوامل در نهایت شاهد رونق بازار سهام در بازه میان مدت تا بلند مدت باشیم.

رشد آرام بورس در راه است

محمود‌رضا خواجه‌نصیر، مدیرعامل شرکت تامین سرمایه آرمان، رکود کنونی حاکم بر بازار سرمایه را ناشی از رشد هیجانی بازار در روزهای پایانی سال ۹۴ دانست و گفت: رشد مولفه‌های بورس در پایان سال نه‌تنها بر مبنای تحلیل نبود بلکه ناشی از موج هیجانی وارد شده بر بازار سهام بود و این در حالی است که از همان زمان نیز تداوم این روند صعودی امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسید و در واقع توان جذب منابع پایدار برای بازار سهام در آن بازه زمانی میسر نبود. ورود سرمایه‌گذاران با دید کوتاه‌مدت به سهم‌های کم‌پتانسیل برای رشد از یکسو و همچنین عدم توانایی در نگهداری بلندمدت سهام توسط سرمایه‌گذاران استارت روند نزولی بازار را زد.وی ادامه داد: عوامل مزبور در کنار برآورده نشدن انتظارات از وضعیت شرکت‌ها به خروج سهامداران، جابه‌جا‌یی نقدینگی، کاهش حجم و ارزش معاملات و در نهایت کوچک شدن بازار ختم شد به‌طوری که بورس تهران به دوران رکودی قبل از اجرایی شدن برجام رسید.

خواجه‌نصیر در ادامه افزود: در حال حاضر اخبار خوب و مثبت از وضعیت بنیادی بسیاری از صنایع بازار به گوش می‌رسد. به‌طور مثال گروه دارویی تا‌کنون مجامع خوبی را برگزار کرده‌اند، اخبار مثبت و به تبع آن گزارش‌های مطلوبی نیز در انتظار گروه فلزات اساسی و معدنی است. در مورد وضعیت آتی پالایشگاهی‌های بورس نیز انتظارات مثبتی وجود دارد. این موضوع در مجموع نشان‌دهنده تغییر وضعیت بنیادی بسیاری از صنایع فعال در بورس تهران است.

مدیرعامل شرکت تامین سرمایه آرمان در ادامه خاطرنشان کرد: در شرایط کنونی و تحت‌تاثیر رفع تحریم‌های بین‌المللی به‌نظر می‌رسد برآیند عوامل مثبت و منفی در نهایت به رونق بازار سهام در بازه میان‌مدت تا بلند‌مدت ختم شود.این انتظار وجود دارد که با انتشار گزارش‌های ۳ماهه و ۶ماهه شرکت‌ها بازار به جای اکتفا بر گروه و صنعتی خاص به کل بازار و آن هم همراه با تحلیل و دید بلند‌مدت‌‌تر تمرکز کند.

به گفته خواجه‌نصیر انتظار می‌رود رشد مزبور با شیبی ملایم و با پشتوانه ثبات نقدینگی در بازار همراه باشد. رشدی که به نظر می‌رسد از حدود ۲ تا ۳ ماه آینده آغاز شود. انتظار می‌رود این رشد در صنایع پرمزیت با اتکا بر گزارش‌های مالی شرکت‌ها (مبتنی بر وضعیت بنیادی صنایع) آغاز شود.

پیروزی نیروهای مثبت

ایمان مقدسیان، تحلیلگر کارگزاری بانک کشاورزی در گفت‌وگویی با «دنیای اقتصاد» در زمینه زورآزمایی عوامل مثبت و منفی در بازارسهام گفت: عوامل مثبت کنونی در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی قابل رویت است.کاهش ریسک‌ها در زمینه اقتصادی که بعد از اجرای برجام رخ داده است شاید در کوتاه مدت تنها با خبرهای دریافتی در بازار اثر مثبت بر‌جای گذاشته باشد، اما در بلند‌مدت می‌تواند بهبود بنیادی شرکت‌ها را به همراه داشته باشد.

وی در ادامه افزود: زیرساخت‌های تولید محصولات جدید در بسیاری از شرکت‌ها در حال آماده شدن است، همچنین قراردادهای جدید در بحث انرژی و تجهیزات از مصداق‌های کاهش ریسک در زمینه اقتصادی است.در گذشته و در زمان تحریم‌های اقتصادی بسیاری از شرکت‌ها برای تولید محصول دسترسی مناسبی به پلت فرم‌های جدید نداشتند، با این وجود در چند ماه اخیر دیده شد که شرکت‌های بزرگ خودروسازی با پلت‌فرم‌های جدید طرح‌هایی برای تولید خودروهای جدید دارند. در بحث بانکداری نیز مشکلات گسترده‌ای از قبل وجود داشته که تحول در آنها در کوتاه مدت انتظاری نابجا است. با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از این مشکلات درآینده‌ای نه چندان دور مرتفع شده و می‌تواند زمینه ساز گشایش‌های اعتباری شود.

مقدسیان روند قیمت در بازارهای جهانی را نیز تاثیرگذار بر روند بازار سهام دانست و گفت: عامل مثبت دیگر اثر‌گذار بر بورس وضعیت بازارهای جهانی است. در چند ماه اخیر شاهد بودیم که قیمت جهانی نفت و فلزات اساسی با ثبات بیشتری نسبت به یکسال اخیر همراه بود. از سوی دیگر حجم تولید نفت ایران بسیار افزایش یافته و به ۵/ ۳ میلیون بشکه در روز رسیده است.این موضوع می‌تواند تا حد زیادی کسری بودجه سال‌های قبل را جبران کند و باعث شود دولت بتواند حجم قابل توجهی از بدهی‌های خود را، به بانک‌ها و شرکت‌های پیمانکاری پرداخت کند.

اما در مقابل این عوامل مثبت، رکود قابل توجهی در اقتصاد کشور حس می‌شود که تاثیر بسیار زیادی در بازار گذاشته است. وی افزود: رکود به‌صورت‌های مختلف می‌تواند فشار فروش بسیاری از سهم‌ها را زیاد کند. بسیاری از سهامداران در بورس ایران با دید کوتاه‌مدت وارد بازار شده؛ همین دید کوتاه‌مدت (و ترس از خواب پول) باعث می‌شود که آنها شروع به فروش سهم‌های خود کنند و از بازار خارج شوند. از طرف دیگر منابع غیر‌رسمی خبر از حجم بالای خرید‌های اعتباری نسبت به دوران قبل از رونق می‌دهند. با فرض اینکه بازار با رشد همراه نشده و رکود فعلی ادامه دار باشد، شرکت‌ها مجبور می‌شوند تا برای تامین نقدینگی اقدام به تسویه خرید‌های خود کرده و این عامل نیز می‌تواند فشار فروش را تا حد زیادی افزایش دهد.

تحلیلگر کارگزاری بانک کشاورزی در پاسخ به سوالی درخصوص میزان قدرت اهرم‌های مثبت و منفی در چشم انداز بازار می‌گوید: با وجود تهدید‌هایی که همچنان در بازار حس می‌شود، نگاه به آینده بازار نمی‌تواند بدبینانه باشد. رفتارهای هیجانی نقش بسیار زیادی در عملکرد شاخص کل دارد، هر نشانه بهبود در اقتصاد می‌تواند بازار سهام را با حرکتی مثبت همراه سازد. حال اگر این تغییرات در شرایط بنیادی شرکت‌ها باشد، می‌تواند رشد بلند‌مدت‌تری را رقم بزند. به‌طور کلی با وجود حرکت‌های زیر‌ساختی که در بخش‌های اقتصادی کشور (با توجه به رفع تحریم‌های هسته‌ای و بازارهای جهانی) در حال انجام است، این انتظار تقویت می‌شود که بازار با چشم‌اندازی مثبت در آینده همراه باشد.

آغاز رونق از نیمه دوم سال

سید‌سلمان نصیرزاده از کارشناسان و تحلیلگران بازار سهام، با اشاره به این مطلب که روند فرسایشی کنونی حاکم بر بازار در کوتاه مدت همچنان ادامه خواهد داشت، گفت: روند رکودی فعلی هر چند با شیبی ملایم و منفی اما تا پس از فصل اتمام مجامع یعنی تا پایان مرداد و شهریور ماه ادامه خواهد داشت. اما این روند در نیمه دوم سال با انتشار گزارش‌های ۶ماهه تغییر خواهد کرد و وارد فاز صعودی خواهد شد.

وی در ادامه به تشریح عواملی که منجر به روند فرسایش بازار شده پرداخت و گفت: در شرایط کنونی گزارش‌های نه چندان مطلوب و چشمگیر ۱۲ماهه شرکت‌ها، کاهش سودآوری بنگاه‌ها نسبت به سنوات گذشته، نبود نقطه عطف مناسب در مجامع، فضای منفی را ادامه‌دار کرده که این عوامل در کنار تداوم رکود داخلی و همچنین نبود تغییر و تحول مثبت و اساسی در فضای پسابرجام به‌خصوص در حوزه فروش صادراتی به کاهش شدید حجم معاملات بازار سهام منجر شده است.وی ادامه داد: در این میان اخبار مثبتی از ناحیه قیمت‌های جهانی به گوش می‌رسد. با توجه به محوریت بیش از ۵۰درصدی شرکت‌های وابسته به نرخ‌های جهانی در بازار سهام، به تعادل رسیدن این قیمت‌ها می‌تواند نقطه مثبتی در روند صنایع فعال در بازار سهام کشور باشد. این تحلیلگر در ادامه افزود: به هر ترتیب انتظار مثبت برای گزارش‌های عملکرد ۶ماهه صنایع بورسی، نوید از بازاری متعادل و مثبت در نیمه دوم سال دارد.

وزن‌کشی نیروهای مثبت و منفی در بورس