دکترمحمدرضا محسنی

مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی

سوئیفت یا «جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication)»، در سال ۱۹۷۳ میلادی توسط ۲۳۹ بانک در ۱۵ کشور اروپایی و آمریکای شمالی تاسیس شد و در سال‌های بعد، چارچوب، رویه‌های اجرایی و ساختار حقوقی- قانونی آن شکل گرفت.

در نهایت در سال ۱۹۷۷ میلادی اولین پیام بین بانکی از طریق این سیستم فرستاده شد. مرکز اصلی سوئیفت در کشور بلژیک است و سه مرکز اصلی تبادل داده‌ها و اطلاعات نیز در کشورهای هلند، ایالات متحده آمریکا و سوئیس، عملیات اصلی سوئیفت را با توجه به موقعیت جغرافیایی تراکنش‌ها انجام می‌دهند. هرچند در ابتدا سوئیفت تنها در حوزه‌ بین‌المللی و بین بانکی فعالیت داشت، اما سطح فعالیت سوئیفت در جهان به مرور زمان توسعه و گسترش یافت، تا آنجا که در حال حاضر نه تنها در حوزه‌ بین بانکی، بلکه در کل بازارهای مالی (بازار پول و بازار سرمایه) و نه تنها در حوزه‌ بین‌المللی، بلکه هم در حوزه برون مرزی و هم حوزه درون مرزی، سوئیفت مطمئن‌ترین و سریع‌ترین سامانه تبادل اطلاعات است. به‌طور معمول وقتی صحبت از سوئیفت و خدماتش می‌شود، نگاه اکثر کارشناسان معطوف به جنبه بین بانکی- بین‌المللی آن است، اما واقعیت این است که محدوده‌ فعالیت سوئیفت بسیار فراتر از این‌ها است و می‌تواند پاسخگوی بسیاری از نیازهای تبادل یا پردازش اطلاعات بازار سرمایه باشد. به‌طور مثال، سوئیفت خدمات کارآ و گسترده‌ای را برای شرکت‌های سپرده‌گذاری مرکزی و اتاق‌های پایاپای و تسویه وجوه ارائه می‌دهد. سوئیفت خدمات خود در خصوص شرکت‌های سپرده‌گذاری مرکزی را با عنوان «راه‌حلی جامع و اثبات شده برای برقراری تراکنش‌های اطلاعاتی استاندارد با تمام طرف حساب‌های داخلی و بین‌المللی شرکت‌های سپرده‌گذاری مرکزی، از قبیل بورس‌های مختلف، بانک‌های مرکزی، قانون‌گذاران و...» تعریف می‌کند. سیستم تبادل اطلاعات سوئیفت براساس استاندارد «رویه‌ جهانی تبادل پیام‌ها در صنعت مالی» یا ایزو ۲۰۰۲۲ فعال است که جدیدترین و معتبرترین زبان پذیرفته شده‌ تبادل اطلاعات در بین نهادها و شرکت‌های بزرگ مالی در دنیا است.

به‌عنوان مثال انجمن بین‌المللی مشتقات و سوآپ (ISDA) و همچنین شرکت ویزا کارت (Visa Card) از این استاندارد بین‌المللی استفاده می‌کنند و برای همکاری و استفاده از خدمات آنها لازم است که تبادل اطلاعات نیز بر مبنای استاندارد ایزو ۲۰۰۲۲ باشد. بنابراین با استفاده از خدمات سوئیفت علاوه‌بر بهره بردن از کارآیی سوئیفت، به‌دلیل استفاده از استاندارد تبادل اطلاعات روز جهان، می‌توان با شرکت‌های مالی بین‌المللی با کمترین هزینه تطبیق سیستمی، همکاری و مشارکت کرد. به‌دلیل اینکه سوئیفت می‌تواند اطلاعات یک شکل، یکپارچه و سازمان یافته را از تمام نهادهای مالی داخلی و خارجی، برای سپرده‌گذاری مرکزی مهیا کند، شناسایی هویت مشتری به شکل قابل قبولی قابل انجام است تا در جهت جلوگیری از پولشویی و سایر تخلفات پولی- مالی گام مهمی برداشته شود. به علاوه سوئیفت با فرآیندهایی مانند فرآیند شناسایی مشتری (KYC) سازگار است و می‌تواند منابع اطلاعاتی مورد نیاز آن را تامین کند. سایر خدمات سوئیفت مرتبط با سپرده‌گذاری‌های مرکزی به شرح زیر است: امکان انجام تسویه و پایاپای معاملات بازار سرمایه از طریق سوئیفت؛ امکان انجام بسیاری از اقدامات شرکتی (Corporate Actions) از جمله رای‌گیری الکترونیک در مجامع، خدمات وکالتی و... همچنین خدمات تامین مالی شامل قرض‌گیری یا قرض‌دهی اوراق بهادار یا مدیریت وثایق و... اشاره کرد. به‌دلیل اینکه پیام‌های ارسالی از طریق سوئیفت به محض ارسال کد (غیرقابل شناسایی) می‌شوند و تنها در مقصد، پیامِ معنادار خواهند شد، از امنیت بسیار بالایی برخوردارند، به نحوی که هم‌اکنون حدود ۷۰ شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در نقاط مختلف دنیا از خدمات آن با اطمینان بالایی استفاده می‌کنند و حتی سه‌شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بین‌المللی (ICSD) نیز از خدمات سوئیفت در حوزه‌های مختلف بهره می‌گیرند.

با استفاده از مراکز انتقال داده سوئیفت که برای انجام یک تراکنش حداقل دو مرکز آماده به‌کار است (یک مرکز اصلی و یک مرکز پشتیبان که در صورت عدم پاسخگویی مناسب مرکز اصلی فعال خواهد شد) می‌توان با اطمینان بالایی از انجام صحیح و کارآی تراکنش‌های مختلف مالی، بین سپرده‌گذاری‌ها با یکدیگر، بین سپرده‌گذاری‌ها و بانک‌های داخلی و خارجی و... اطمینان حاصل کرد. طبق ادعای سوئیفت اطمینان ۹۹/ ۹۹ درصدی برای انجام بهینه تراکنش‌ها و انتقال مناسب پیام‌ها وجود دارد. واضح است که مزایای سوئیفت غیرقابل انکار و غیرقابل چشم‌پوشی است. در کل بازار سرمایه ایران و به‌طور خاص در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، ظرفیت بالایی برای استفاده از خدمات گسترده‌ سوئیفت وجود دارد. از آنجا که این شرکت، جهانی می‌اندیشد و بومی عمل می‌کند، در طراحی و پیاده‌سازی و سامانه‌های خویش از استانداردها و پروتکل‌های بین‌المللی مانند ایزو ۲۰۰۲۲، FIX و مانند آن بهره می‌گیرد، بنابراین امکان گفت‌وگوی مناسب این سامانه‌ها با سایر سامانه‌های بین‌المللی و جود دارد. بنابراین، بازار سرمایه و از جمله شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به‌عنوانی یکی از ارکان این بازار و ارائه‌دهنده اصلی خدمات زیرساختی بازار می‌توانند با نگاهی وسیع‌تر به امکان اتصال به سامانه سوئیفت بنگرند و آن را محدود به استفاده از خدمات بین بانکی بین‌المللی، حواله‌های بانکی و... نکنند.