9 گرانیگاه بورس کالا برای اقتصاد ملی - ۲۵ مهر ۹۴

گروه بورس کالا - محمدحسین بابالو: مزایای بورس کالا برای عرضه محصولات مختلف از جمله محصولات پتروشیمی در کنار رابطه مستقیم خریدار و فروشنده آن‌قدر برای کل اقتصاد جذاب است که اغلب کارشناسان و صاحب نظران این حوزه بر ضرورت آن تاکید دارند. بر این اساس به نظر می‌رسد احتمال خروج محصولات پتروشیمی با توجه به هزینه‌های بسیار آن در کنار الزامات قانونی و شرایط خاص بازار مصرف بسیار کاهش یافته اما اصرار بر آن می‌تواند به فرصت سوزی بخش‌ها و ارگان‌های موثر بر این اقدام منجر شود.


در این رابطه رئیس هیات مدیره بورس کالای ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به 9 مزیت عرضه محصولات در بورس اشاره کرد و گفت: وقتی به منافع بورس کالا اشاره می‌شود میزان ابهام و چرایی علاقه مندان به خروج محصولات از این بازار بیشتر می‌شود. این در حالی است که این بازار با 9 مزیت مهم همراه است. نخست اینکه شما در این بازار به‌صورت شفاف نسبت به قیمت‌گذاری کالای خود بدون هیچ حب و بغضی نسبت به کسی اقدام می‌کنید. یعنی مبنای قیمت، تقابل عرضه و تقاضا است. دوم تامین مالی به‌صورت نقدی و سلف و بدون ریسک صورت می‌گیرد. سومین مزیت اطمینان از تحویل کالا در سررسید و وجود پشتوانه محکم برای جبران خسارت در شرایط نکول است. دلیل چهارم برای فروش محصولات در بورس کالا بهره‌مندی دو طرف معامله از 10‌درصد معافیت مالیاتی است. پنجمین مورد ناشی از دسترسی یکسان تمامی خریداران به کالا و شرایط یکسان برای آنهاست. اجتناب از بروز اتهام، استفاده از مزایای اعتبار بخشی کارگزاران از طریق سیستم بانکی، رضایت خاطر سهامداران از عملکرد پاک مالی و در نهایت بهره‌مندی از نوسان‌های لحظه‌ای بازار به منظور افزایش توان رقابتی و سوددهی شرکت‌ها فواید ششم تا نهم حضور این محصولات در بورس کالا محسوب می‌شوند.


منصور یزدی زاده درخصوص دلایل تمایل به خروج برخی مجتمع‌های پتروشیمی و تاکید وزیر صنعت بر این موضوع ضمن بیان یک سابقه تاریخی از گذشته گفت: زمانی که بورس فلزات شکل گرفت، با دو نوع نگرانی برای شروع عرضه در بورس فلزات روبه‌رو‌ بودیم. نگرانی عرضه کنندگان ناشی از یک تغییر بسیار عمیق و تا حدی غیرممکن؛ چون این باور وجود نداشت که بالاخره پس از سال‌های سال، نظام قیمت‌گذاری و مشکلات جانبی آن برچیده شود و حتی در عرضه‌های نخست نوعی حس گناه از این تغییرات پی‌در‌پی قیمت‌ها متناسب و متناظر با بازار آزاد وجود داشت.


نگرانی دوم به خریداران بازمی‌گشت؛ به این دلیل که نمی‌خواستند از طعم شیرین سال‌ها رانت غیرمولد چشم‌پوشی کنند. مگر می‌شد پس از این محصولات را با نرخ‌های حاشیه بازار و در یک رقابت برابر خریداری کرد؟ به همین دلیل عده‌ای پا پس کشیده و در انتظار برچیده شدن این بازار شفاف و خود‌انتظام بودند. البته افرادی هم بودند که ناشی از ناآگاهی از شرایط جدید، مخالف این بازار جدید بودند و نگران از اینکه نتوانند محصول مورد نظر خود را از این بازار تهیه کنند؛ چون آن زمان مثل حالا تعداد عرضه‌کنندگان فولاد تا این حد زیاد نشده بود.


امروز شاهدیم به حول و قوه الهی، با تلاش مدیران لایق و باکفایتی که با نگاه ملی تلاش فراوانی برای راه‌اندازی و حفظ این بازار شفاف کردند، بورس کالا با مجهز شدن به ابزارهای متعدد مالی از کارکردی برخوردار شده که بازگشت به شرایط پیش را برای عرضه‌کنندگان غیرممکن ساخته است.


وی در ادامه درخصوص بازار پتروشیمی‌ها افزود: این بازار بسیار گسترده است. حدود 43 واحد پذیرش شده‌اند و بیش از 25‌واحد در حال فعالیت در بورس کالا هستند؛ یعنی یک بازار کامل رقابتی و حائز شرایط عرضه در بورس. به نظر من این تمایل برای خروج از بورس کالا می‌تواند چند وجه داشته باشد و می‌توان این وجوه را در قالب خوش‌بینی و بدبینی دسته‌بندی کرد. بنده هیچ یک از این وجوه را نمی‌خواهم به عرضه‌کنندگان یا خریداران نسبت دهم. نخست اینکه آگاهی تولیدکنندگان و خریداران از بورس کالا کم است و از کارکردهای وسیع آن به‌خصوص در زمینه شفاف‌سازی و تامین مالی آن آگاهی زیادی ندارند. دوم اینکه ساختار آن تولیدکنندگان سنتی است و در بازارهای سنتی استفاده از قوانین به‌روز به‌دلیل اینکه نیازمند صرف وقت و انرژی و به‌کارگیری افراد متخصص است مورد توجه قرار نمی‌گیرد. سوم نگرانی از دست دادن مشتری و به تعبیری در بازار رقابتی و کم جان، به ساز مشتری رقصیدن است. چهارم اینکه بهتر است میزان فروش و تعداد مشتری و نام ایشان حسب تقاضای مشتریان مخفی باشد تا در این شرایط، قدرت مانورشان را در بازار افزایش دهند.


یزدی‌زاده ادامه داد اگر بخواهیم از زاویه بدبینانه به موضوع بپردازیم ۳ موضوع مطرح است: نخست اینکه گرایش تولیدکننده در فروش به طیف خاصی باشد و مطابق فرآیندی خاص به منظور بهره مندی از فواید و منافع مشترک (که الزاما شخصی نیست) بخواهند عمل کنند.


دوم اینکه قیمت‌ها را ثابت نکرده و متناسب با رفتار بازار و خریدار بتوانند آن را تغییر دهند؛ صرف‌نظر از مطلوب، درست یا نادرست بودن کار و نظر سهامداران آن. سوم فروش کالا با عنوان صادراتی به منظور فرار مالیاتی که اگر این اتفاق بیفتد عواقب بسیار سنگینی برای ایشان به همراه خواهد داشت.


رئیس هیات مدیره بورس کالای ایران در پاسخ به این سوال که چه بخشی از این دلایل به بورس کالا و چه بخش به بیرون از بورس کالا مربوط است، گفت: اگر بخواهیم واقع‌بینانه و فرآیندی به این موضوع نگاه کنیم، بورس کالا وظایفی دارد که از مرحله پذیرش تا فراهم کردن شرایط عرضه کالا روی تابلو باید انتظار متقاضی را در چارچوب قوانین سازمان بورس و بازار سرمایه و دستورالعمل‌های داخلی تامین کند. در این‌خصوص با وجود تعداد و تنوع محصولات عرضه شده در بورس کالا به‌نظر می‌رسد مشکل بازدارنده‌ای وجود نداشته و ندارد، اگرچه شاید به‌صورت سلیقه‌ای نظرهایی ارائه می‌شود ولی مانع از انجام کار نشده است؛ چه اگر غیر از این بود حجم معاملات در این بازار به ۸۰۰ هزار میلیارد ریال نمی‌رسید. خب پس در داخل بورس مشکل بازدارنده مشاهده نمی‌شود ولی بیرون از بورس کالا را مستحضر هستید که مطابق مصوبه سال ۹۰ ستاد هدفمندی یارانه‌ها؛ وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف شد تا نسبت به معرفی خریداران دارای صلاحیت در قالب سامانه بهین‌یاب اقدام کند. برای امکان خرید خریداران خرد و همچنین کمترین میزان عرضه، بورس کالا با هدف رونق این بازار و پیشگیری از برخی بهانه‌جویی‌ها سامانه‌ای را طراحی و به وزارت یاد شده معرفی می‌کند. شاید در آن زمان اقتضا می‌کرد این روش به‌کار گرفته شود ولی پس از آن و با تغییر شرایط بازار، لازم بود وزارت صنعت، معدن و تجارت کارگروهی تخصصی تشکیل می‌داد تا نسبت به بازبینی و برطرف کردن مشکلات آن سامانه که تمام و کمال در اختیار خود ایشان است، اقدام کند. اینکه این اتفاق نیفتاده و نقصان سامانه‌ای که ساخته و پرداخته جایی دیگر است را به بورس کالا نسبت دهند از مصادیق آهنگر و مسگر است!


در ادامه منصور یزدی‌زاده درخصوص راهکارهای ارائه شده از سوی بورس به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: همان‌طور که در پاسخ سوال‌ پیش‌ عرض کردم، از ابتدا بورس کالا با این شیوه عمل مخالف بوده و پیشنهاد می‌کرد مشابه سایر عرضه کنندگان درخصوص پتروشیمی‌ها عمل شود. تلاش بورس کالا نزدیک‌سازی سامانه با شرایط بازار و پیشگیری از بروز شبهه در فرآیند کشف قیمت بود.


رئیس هیات‌مدیره بورس کالای ایران درخصوص تبعات خروج پتروشیمی‌ها در کنار مزایای معامله در بورس کالا افزود: قیمت‌گذاری کالا در کشور از نظام واحدی تبعیت می‌کرد که شرط خروج از نظام قیمت‌گذاری عرضه در بورس بود. نمی‌شود بخش اول برای آزادسازی قیمت را بپذیریم ولی بخش مربوط به شرایط عرضه در بورس را نپذیریم یا شکل سومی را ترسیم کنیم؛ یعنی نه در چارچوب نظام قیمت‌گذاری و نه بورس، بلکه خارج از بورس و با شیوه اختیاری. این می‌شود از مصادیق یؤمن ببعض و یکفر ببعض! (به برخی موارد ایمان داشته و به برخی دیگر کافر هستند).