محمدحسین بابالو: شرایط بازار سنگ‌آهن در روزها، هفته‌ها و حتی ماه‌های گذشته به هیچ عنوان مطلوب نبود. چراکه با کاهش روزافزون قیمت‌ها رو‌به‌رو بودیم. با توجه به افزایش شدید حجم تولید در قیمت‌های پایین فعلی شائبه دامپینگ شدیدا تقویت شده تا جایی که تولیدکنندگان بزرگ با هزینه تولید کمتر به کمک افزایش حجم تولید خود سعی در اخراج تولیدکنندگان کوچک‌تر از بازار را دارند. این شرایط می‌تواند به ادامه کاهش قیمت‌ها در بازارهای جهانی کمک کند.

قیمت سنگ‌آهن در روزهای قبل کاهش محسوسی داشته است و به نظر می‌رسد این شرایط وخیم ادامه یابد. شاید ماه مه سال جاری را بتوان یکی از وخیم‌ترین زمان‌ها برای بازار جهانی سنگ‌آهن در طول سال‌های گذشته قلمداد کرد. آخرین اخبار نشان می‌دهد که قیمت سنگ‌آهن خشک (بدون احتساب رطوبت) با ۱/۴ درصد کاهش به ۸۰/۹۱ دلار رسید که نشان می‌دهد قیمت سنگ‌آهن در ماه مه با ۱۳ درصد کاهش رو‌به‌رو شده است. این روند کاهشی نزدیک به ۶ ماه به‌صورت ممتد میهمان بازار سنگ‌آهن بوده که گسترده‌ترین کاهش از نوامبر سال ۲۰۰۸ تاکنون است. آمارها نشان می‌دهد که در سال جاری قیمت سنگ‌آهن ۳۲ درصد کاهش یافته است.

وضعیت عرضه یا دامپینگ تولیدکنندگان بزرگ

عرضه سنگ‌آهن در مقیاس جهانی شرایط عجیب و بی‌رحمی پیدا کرده است. از طرفی با افزایش حجم عرضه از سوی تولیدکنندگان بزرگ رو به رو هستیم، ولی در قیمت‌های پایین فعلی، بسیاری از معادن سنگ‌آهن توان ادامه فعالیت را از دست داده و در حال خروج از بازار هستند. با توجه به شرایط تولید فعلی، می‌توان تولیدکنندگان سنگ‌آهن را به ۳ دسته تقسیم کرد، سپس به بررسی اوضاع موجود پرداخت.

- تولیدکنندگان بزرگ بالاخص از کشورهای استرالیا و برزیل: این قبیل تولیدکنندگان در سال‌های قبل با استفاده از نرخ بهره ناچیز و سیاست‌های پولی انبساطی توانسته‌اند سرمایه‌گذاری‌های عظیمی بر اکتشاف و فرآوری مواد معدنی انجام دهند. هم اکنون این قبیل معادن به مرحله استخراج رسیده‌اند و با توجه به این موضوع، حجم تولید آنها افزایش یافته ولی هزینه تولید کاهش بیشتری داشته است. افزایش حجم تولید فعلی در قیمت‌های محدود کنونی برای تولیدکنندگان بزرگ بسیار سودآورتر از کاهش تولید به‌منظور افزایش قیمت‌ها است. به نظر می‌رسد این روند افزایشی حجم تولید باز هم ادامه یابد.

- تولیدکنندگان کوچک در داخل کشور چین: با توجه به قیمت‌های پایین فعلی، رشد تولید سنگ‌آهن داخلی چین در مسیر کاهشی بوده و به نظر می‌رسد این روند نزولی ادامه یابد. با توجه به عیار پایین‌تر سنگ‌آهن در چین و مشکلات تولید بالاخص در روزهای آتی و فصل باران‌های موسمی تابستانی در این کشور، به نظر می‌رسد حجم تولید داخلی چین هر روز با هزینه بیشتری رو به رو شده و روند کاهشی حجم تولید ادامه یابد. ادامه روند فعلی می‌تواند این تولیدکنندگان را از بازار اخراج کند.

- تولیدکنندگان کوچک‌تر در سایر کشورهای جهان: بسیاری از صادرکنندگان سنگ‌آهن در کشورهایی همچون ایران، اندونزی، هند و ... به تبع کاهش قیمت‌ها شرایط مطلوبی ندارند. غالب دولت‌ها در این کشورها به دلیل تلاش برای محدود کردن صادرات مواد خام، محدودیت‌هایی را برای صادرات سنگ‌آهن به کار بسته‌اند. تنها ویژگی مهم برای ادامه فعالیت این قبیل معادن، عیار بالاتر و مگنتیتی بودن سنگ‌آهن است که در فرآیند تبدیل به فولاد خام با سهولت بیشتری تجزیه شده و مواد حاصل می‌تواند در تجزیه سایر سنگ‌آهن‌ها در کوره بلند موثر باشد. در صورت کاهش بیشتر قیمت‌ها، این جذابیت نیز نمی‌تواند موثر واقع شود و بازار این قبیل محصولات نیز دستخوش تغییرات گسترده و تضعیف محسوسی خواهد شد.

هم اکنون در طرف عرضه در بازارهای جهانی شاهد دامپینگ هستیم. تولیدکنندگان بزرگ با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها توانسته‌اند حجم تولید خود را افزایش داده و هزینه تولید را کاهش دهند. این مطلب در قیمت‌های پایین فعلی به اخراج تولیدکنندگان کوچک‌تر بالاخص معادن داخل چین یا دیگر کشورها منتهی خواهد شد. شاهد این رخداد، افزایش افسارگسیخته حجم صادرات سنگ‌آهن از بندر هدلند Port Hedland استرالیاست. این بندر که بسیار به منطقه پیلبارا در غرب استرالیا به عنوان قطب تولید سنگ‌آهن صادراتی جهان نزدیک است، مهم‌ترین‌ پایانه حمل‌ونقل‌ و بارگیری مواد خام در جهان بالاخص برای سنگ‌آهن محسوب می‌شود. به گزارش منابع اداری این بندر، حجم صادرات سنگ‌آهن در ماه مه برابر با ۱/۳۶ میلیون تن بوده که در مقایسه با ماه قبل و ۸/۳۴ میلیون تن، نزدیک به ۳/۱ میلیون تن افزایش داشته است. در مدت مشابه سال قبل حجم صادرات این بندر برابر با ۹/۲۷ میلیون تن بود که افزایش ۲/۸ میلیون تنی را نشان می‌دهد که رقم شایان توجهی است. این گزارش می‌افزاید که ۹/۲۹ میلیون تن از این حجم در ماه مه به مقصد چین بوده که به نسبت ماه قبل از آن یک میلیون تن افزایش داشته و به نسبت سال قبل نیز ۶/۶ میلیون تن رشد را نشان می‌دهد.

از طرفی ذخایر بنادر سنگ‌آهن چین هم افزایش محسوس و غیرمنتظره‌ای داشته است. آخرین آمارها نشان می‌دهد که ذخایر سنگ‌آهن در بنادر چین در هفته منتهی به ۲۳ مه با ۷/۰ درصد افزایش به ۳۰/۱۱۳ میلیون تن رسیده که در نوع خود یک رکورد محسوب می‌شود. این آمار نشان می‌دهد که موجودی بنادر به نسبت سال قبل ۳۱درصد افزایش داشته است.

شرایط تقاضا

شرایط عمومی تقاضای سنگ‌آهن به هیچ عنوان شرایط مطلوبی نیست. بزرگ‌ترین بازار مصرف سنگ‌آهن در جهان کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد است. با توجه به دورنمای کاهش رشد اقتصادی چین در سال جاری و رسیدن به رشد ۳/۷ درصد در سال که کمترین حد از سال ۱۹۹۰ تاکنون خواهد بود، می‌توان کاهش رشد تقاضای سنگ‌آهن را پیش‌بینی کرد. این در حالی است که بازار فولاد چین با محوریت مصرف داخلی و بازارهای صادراتی این کشور شرایط مطلوبی ندارد ولی جرقه‌هایی از بهبود بازار، افزایش تقاضا و رشد قیمت‌ها نیز دیده می‌شود. به‌صورت کلی نمی‌توان دورنمای تقاضای سنگ‌آهن چین را مطلوب ارزیابی کرد ولی این در حالی است که کاهش قیمت سنگ‌آهن می‌تواند به کاهش هزینه تولید انجامیده و شاید کاهش قیمت فولاد منجر شود که می‌تواند داده مهمی برای افزایش تقاضای موثر در آینده باشد.

تلفیق عرضه و تقاضا و دورنمای بازار

در سال گذشته عرضه و تقاضای جهانی سنگ‌آهن شرایط متوازنی داشت و نوسان قیمت‌ها منطقی به نظر می‌رسید. در سال جاری با مازاد عرضه ۷۹ میلیون تنی رو به رو هستیم، ولی برای سال آینده حتی ۱۵۸ میلیون تن مازاد عرضه نیز پیش‌بینی شده است. مورگان استنلی برای سال جاری رشد عرضه را ۱۰ درصد و رشد تقاضا را ۷/۳ درصد پیش‌بینی کرده است.

با توجه به تقویت محسوس و شتابان طرف عرضه در کاهش هزینه تولید نهایی و افزایش حجم تولید، شرایط عرضه به سمت کاهش شدید قیمت‌ها پیش می‌رود. از طرفی حجم تقاضا رشد چندانی نداشته و این بازار را برای خریداران اصلی جذاب نشان نمی‌دهد تا جایی که بسیاری به امید کاهش بیشتر قیمت‌ها، از خرید خودداری می‌کنند. این شرایط ضعیف تقاضا در کنار افزایش حجم محموله‌های صادراتی به مقصد چین به افزایش محسوس موجودی انبارها منتهی شده و دورنمای هر گونه افزایشی را در کوتاه مدت تا میان مدت از بازار دریغ کرده است. هم اکنون بازار جهانی سنگ‌آهن کف قیمتی ۹۵ دلار را شکسته و به نظر می‌رسد از کف ۹۰ دلاری نیز به سادگی عبور کند. در نهایت می‌توان گفت که در کوتاه مدت این شرایط ضعیف و روند نزولی قیمت‌ها ادامه خواهد یافت و ممکن است تا میان مدت ادامه یابد. با توجه به کاهش ارزش سهام بسیاری از تولیدکنندگان مهم سنگ‌آهن در جهان و خروج بخش بزرگی از معادن کوچک‌تر از بازار در کنار روند رو به بهبود بازار فولاد و افزایش قیمت‌ها در این بازار می‌توان به بهبود بازار و تقویت قیمت‌ها در میان مدت تا دراز مدت امیدوار بود.