افزایش عرضه‌ها در بورس کالا راهگشاست

محمدحسین بابالو: در بازارهای داخلی، هم‌اکنون جذاب‌ترین کالاها، محصولات پتروشیمی هستند زیرا با توجه به جایگاه خاص ایران در تولید نفت و گاز همچنین جایگاه صنعت پتروشیمی و وجود صنایع مصرف‌کننده قدرتمند بخش خصوصی، ایران باید قطب تولید مصنوعات پلاستیکی، صنایع تبدیلی پتروشیمی و بسته بندی مواد غذایی و حتی صنایع نساجی مرتبط باشد، ولی آیا شرایط این گونه است؟ صنایع پایین‌دستی مصرف‌کننده محصولات پتروشیمی که غالبا با سرمایه‌های محدود بخش خصوصی شکل گرفته‌اند، می‌توانند بهترین و نزدیک‌ترین بازار مصرف برای محصولات پتروشیمی باشند که در صورت حمایت از این بخش‌ها شاهد رشد سریع اقتصادی و افزایش محسوس حجم تولید خواهیم بود. هم اکنون غالبا این صنایع به بهره‌برداری رسیده ولی به دلایل مختلف یا نیمه تعطیل هستند یا کمتر از ظرفیت فعالیت می‌کنند. به عبارت بهتر هم اکنون این بخش‌ها بیشتر به مدیریت نیاز دارند تا سرمایه‌گذاری اولیه که تامین مواد اولیه ارزان، ساده‌ترین راه پیش روی دولت برای حمایت از این بخش است.

واقعیت آن است که ۵ میلیون تن ظرفیت خالی و تعطیل در صنعت پلاستیک داریم. صنایع نساجی مرتبط با محصولات پلیمری از شرایط مطلوبی برخوردار نیستند و دیگر کشورها گوی سبقت را سال هاست که از ایران ربوده‌اند. حجم عرضه در برابر تقاضای پروپیلن‌های نساجی در هفته گذشته در بورس کالای ایران ۱ به ۱۴ بوده و برای پلی اتیلن‌های ترفتالات نساجی ۱ به ۹. در‌خصوص این مواد اولیه مورد نیاز صنعت نساجی بین عرضه‌های فعلی و مدت مشابه سال قبل تغییر محسوسی دیده نمی‌شود ولی تقاضا در همین مدت چندین برابر شده است. در خصوص ظروف بسته بندی مایعات موسوم به پت (پلی اتیلن ترفتالات بطری) حجم عرضه ۴۷۰۰ تن و تقاضای موجود ۴۸ هزار و ۸۵۰ تن بوده است یعنی عرضه نسبت به تقاضا برابر ۱ به ۱۰ می‌باشد. در مدت مشابه سال قبل حجم عرضه به تقاضا برابر با ۱ به ۶ بوده است.

برآیند این موارد از افزایش تقاضای موثر حکایت می‌کند. با توجه به افزایش محسوس رشد اقتصادی از منفی ۵ درصد به مثبت ۱ درصد باید افزایش محسوس تقاضا را با نظر مثبت نگریست و داده ای برای افزایش رونق اقتصادی قلمداد کرد که می‌تواند به بهبود حجم تولید و افزایش اشتغال منجر شود. در روزها و هفته‌های گذشته روزنامه «دنیای اقتصاد» تلاش بسیاری را مبنی بر یادآوری و ضرورت افزایش عرضه‌ها در بورس کالای ایران به کار گرفت که خوشبختانه با افزایش ۲۵ درصدی حجم عرضه پلیمرها به نسبت هفته قبل از آن روبه‌رو بودیم که این رخداد را باید به فال نیک گرفت. این در حالی است که در کنار کاهش حجم عرضه بسیاری از محصولات پلیمری جذاب، این حجم افزایش کل کافی نیست و نیاز به افزایش بیشتر عرضه‌ها هنوز هم حس می‌شود.

ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که افزایش افسارگسیخته حجم تقاضا بالاخص در خصوص انواع جذاب پلیمرها و دیگر محصولات پتروشیمی چندان منطقی به نظر نمی‌رسد که بازبینی مجدد شرایط خریداران و حجم مصرف واقعی آنها را می‌طلبد. برخی شنیده‌ها حکایت از آن دارد که بخشی از خریداران در بورس کالای ایران مصرف کنندگان واقعی و نهایی محصولات پتروشیمی نیستند که نیاز به بازبینی و حتی اصلاح سامانه بهین یاب حس می‌شود. به‌عنوان مثال حجم تقاضای موجود درخصوص پلی اتیلن ترفتالات نساجی در هفته قبل برابر با ۴۰ هزار و ۵۰ تن بوده که در مدت مشابه سال قبل تنها ۶۹۱۰ تن بوده است. در خصوص پلی پروپیلن نساجی نیز این نرخ در هفته گذشته ۶۲ هزار ۹۷۱ تن بوده که در مدت مشابه سال قبل برابر با ۱۴ هزار و ۱۷۱ تن بوده است.

از طرفی محصولات پتروشیمی و پلیمری در بازار غیررسمی شرایط جذابی نداشته و غالبا نزدیک به ۱۰۰۰ تومان تفاوت قیمت بین بورس و بازار وجود دارد. این تفاوت قیمت قطعا از بالابودن حجم تقاضا در برابر عرضه‌ها حکایت داشته که باز هم نیاز به افزایش عرضه‌ها را در بورس کالای ایران بیش از پیش هویدا می‌سازد. از طرفی به‌صورت نسبی دو هفته است که قیمت‌ها در بازار داخلی در مسیر نزولی آرامی نوسان می‌کند که با توجه به شرایط کلی بازار از کاهش آرام تقاضای موثر حکایت می‌کند. این مطلب را نمی‌توان مثبت ارزیابی کرد؛ زیرا در زمان تقاضای فصلی بسیاری از پلیمرها و عدم تغذیه کافی از بورس کالای ایران این مطلب، از ضعف مفرط تولیدکنندگان برای تامین مواد اولیه مورد نیاز خود حکایت می‌کند. با توجه به فاصله قیمتی بین بورس و بازار، افزایش عرضه‌ها در بورس کالای ایران باز هم می‌تواند برای بسیاری از تولیدکنندگان کوچک‌تر راهگشا باشد.

این شرایط در حالی خودنمایی می‌کند که شائبه خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالای ایران با وجود موضع‌گیری‌های شدید مقامات دولتی درخصوص حمایت از سازوکار بورس هنوز برای بسیاری از اساتید دانشگاه، نمایندگان مجلس و بزرگان این صنعت به‌صورت کامل برطرف نشده است که جای تامل فراوانی دارد. این موضوع البته روز گذشته نیز مطلب انتقادات تندی را از سوی یکی از اعضای کمیسیون صنایع مجلس برانگیخت.

ساز و کار شفاف بورس را در عرضه پتروشیمی‌ها رها نکنید

به گزارش خبرگزاری فارس عضو کمیسیون صنایع مجلس با تاکید بر اینکه اگر وزیر صنعت فکری برای تامین نیاز واحدهای تولیدی پتروشیمی از بورس نکند، مجلس وارد عمل می‌شود، گفت: انتظار مجلسی‌ها از وزیر صنعت، عرضه کامل محصولات پتروشیمی در بورس کالا است.

نادر قاضی‌پور عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه باید آقای نعمت‌زاده هر چه سریع‌تر فکری در خصوص تامین مواد اولیه و عرضه‌های ناچیز مواد اولیه توسط مجتمع‌های پتروشیمی‌ها کند، گفت: با توجه به سوابق مدیریتی وزیر صنعت، معدن و تجارت در شرکت‌های پتروشیمی، مطرح شدن بحث خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالای ایران ناشی از نفوذ بالای مدیران این صنعت بر وزیر صنعت است، از این رو ما نمایندگان مجلس به نعمت‌زاده توصیه می‌کنیم که هر چه سریع‌تر اقدامات تقویت عرضه در بورس کالا را در دستور کار قرار دهد که در غیر این صورت ما از وی یک پرسش اساسی خواهیم کرد!

قاضی‌پور افزود: پرسش ما از نعمت‌زاده این است که چرا با وجود نیاز واحدهای تولیدی به عرضه مواد اولیه در بورس کالا، مجتمع‌های پتروشیمی را موظف به عرضه ۱۰۰ درصدی در بورس نمی‌کند؟

نماینده مردم ارومیه تصریح کرد: پتروشیمی‌ها که سال‌ها خوراک خود را با نازل‌ترین قیمت‌ها و تقریبا مجانی خریداری کرده‌اند اکنون با افزایش ناچیز نرخ خوراک به دنبال سوء‌استفاده و صادرات مواد خام هستند، در‌صورتی‌که تولیدکنندگان کشورمان به این مواد خام احتیاج دارند و اگر وزیر صنعت فکری برای این اتفاق نکند، مجلس اجازه ادامه این روند را به مجتمع‌های پتروشیمی نخواهد داد.

به گفته نماینده مردم ارومیه، پتروشیمی‌ها باید با تامین نیاز واحدهای تولیدی علاوه‌بر افزایش حجم تولید داخل، نرخ اشتغال را در این صنعت بالا ببرند و پس از تولید محصول نهایی اقدام به صادرات کنند.

قاضی پور در پاسخ به این پرسش که اگر وزیر دستوری مبنی بر خروج معاملات محصولات پتروشیمی از بورس کالا را دهد، موجب چه واکنشی از سوی مجلس خواهد شد، گفت: عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا یک قانون است و لازم اجرا، به این ترتیب این موضوع در حیطه اختیارات وزیر صنعت نیست که بخواهد دستوری دهد. از طرفی عمق مشکلات معاملات حواله‌ای و زد و بندهای این‌گونه معاملات، برای همگان مشخص است از این رو هیچ عقل سلیمی بورس را با آن همه سازوکار شفاف حذف نمی‌کند تا قراردادهای سنتی و حواله‌ای روی آورد.

وی با بیان اینکه خام فروشی هیچ منفعتی برای کشور ندارد، تاکید کرد: مجلس در انتظار دستور وزیر صنعت برای عرضه بدون کم و کاست محصولات پتروشیمی در بورس است تا به زودی خبرهای خوشی از بالا رفتن حجم تولید کشور در صنعت پتروشیمی به گوش برسد.

این اظهارات در شرایطی عنوان می‌شود که به‌صورت واقعی تولید در داخل کشور با مشکل رو‌به‌رو است. شاید سخت‌ترین شرایط را در صنعت پلاستیک شاهد باشیم تا جایی که وجود ۵ میلیون تن ظرفیت خالی و تعطیلی برخی واحدها در این صنعت گزارش شده است.

رئیس دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی ایران در این رابطه اخیرا اعلام کرد: ۷ تا ۸ میلیون تن ظرفیت نصب شده در کارخانه‌های صنعت پلاستیک داریم و از مجموع ۵ میلیون تن پلیمر تولیدی ایران، ۳ میلیون تن پلیمر مصرف می‌شود.

رضا محتشمی‌پور در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: آمارهای ما نشان می‌دهد چیزی حدود ۷ تا ۸ میلیون تن کارخانه نصب شده صنعت پلاستیک داریم، اما کل پلیمری که در ایران مصرف می‌شود حدود ۳ میلیون تن است.

وی افزود: یعنی چیزی حدود ۵میلیون تن ظرفیت خالی مصرف مواد اولیه در صنعت پلاستیک داریم.

رئیس دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی با بیان اینکه کل پلیمری که در ایران برای مصرف کارخانه‌های به فروش می‌رسد سه میلیون تن است، گفت: این ظرفیت ۷ تا ۸ میلیون تنی نصب شده تماما سرمایه بخش خصوصی است که یا تعطیل است، یا زیر ظرفیت کار می‌کند یا کارشان فصلی و مقطعی شده است.

وی ادامه داد: در حال حاضر در ایران ۵ میلیون تن تولید پلیمر داریم اما ۷ تا ۸ میلیون تن ظرفیت نصب شده برای گرفتن این پلیمر و تبدیل آن به مواد پلاستیکی داریم، یعنی بیش از ظرفیت تولید ماده اولیه ما ظرفیت توسعه در بخش پایین دستی ایجاد کرده ایم، پس مساله امروز ما در صنعت پلاستیک و پلیمر، ایجاد ظرفیت جدید نیست، بلکه مدیریت ظرفیت موجود است.

محتشمی پور تصریح کرد: ۵ میلیون تن در سال تولید پلیمر داریم که ۳ میلیون تن آن در کارخانه‌های داخلی تبدیل به مواد پلاستیکی می‌شود و ۲ میلیون تن به خارج از کشور صادر می‌شود.

این مقام مسوول در پاسخ به اینکه چرا با وجود ظرفیت ۷ تا ۸ میلیون تنی صنایع تبدیلی محصولات پلیمری به مواد پلاستیکی، ۲ میلیون تن پلیمر صادر می‌شود، گفت: این ۲ میلیون تن گریدهایی است که در ایران مصرف نمی‌شود، در واقع یکسری گرید‌ها در محصولات پلیمری هست که یا در تبدیل به مواد نهایی، در ایران مصرفی ندارند (کارخانه تبدیل آنها وجود ندارد) یا کارخانه‌های تبدیل این مواد فعال نیستند و تعطیلند.

رئیس دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی در خصوص دلایل فعال نبودن این قبیل کارخانه‌ها، اذعان داشت: کارخانه‌هایی که فعال نیستند به جز مشکل احتمالی در تامین مواد اولیه با مشکلات دیگری نیز دست به گریبانند که اولین مشکل، بازار است.

وی افزود: اگر ما نتوانیم در بازار موفق عمل کنیم، طبیعتا نمی‌توانیم جنس را بفروشیم و این عدم توانایی در بازاریابی و فروش، کاهش و توقف تولید را هم در پی دارد.

محتشمی‌پور خاطرنشان کرد: ۲ میلیون تن پلیمری که سالانه صادر می‌شود در صورتیکه کارخانه‌های تبدیل این محصولات به مواد نهایی مصرفی در داخل کشور فعال شوند، می‌تواند در داخل مصرف شود.