تارا احمدی* این روزها بحث‌ها و جلسات متعددی برای اصلاح قیمت خوراک‌ مصرفی صنعت پتروشیمی در جریان است. شالوده این بحث‌ها مبتنی بر همسنگ سازی قیمت خوراک‌ پتروشیمی در راستای تشویق سرمایه گذاران به سرمایه‌گذاری در بخش خوراک مایع و توسعه متوازن این صنعت در هر دو بخش خوراک مایع و گازی است تا از این طریق اهداف بسیار مهم دولت شامل پرهیز از خام فروشی، ایجاد ارزش افزوده و اشتغالزایی تامین گردد. واحدهای پتروشیمی به دو دسته کلی خوراک گازی و خوراک مایع تقسیم می‌شوند. واحدهای گازی نیز به نوبه خود در دو دسته واحدهای مصرف‌کننده گاز متان و اتان قرار می‌گیرند. واحدهای متانول و آمونیاک- اوره مصرف‌کننده خوراک گاز متان هستند. در آبان ماه ۱۳۸۹ و در راستای اجرای فاز اول هدفمندی یارانه‌ها تصویب شد که قیمت گاز خوراک مصرفی واحدهای پتروشیمی معادل ۲۹درصد قیمت سبد گاز صادراتی محاسبه گردد. فرمول قیمت سبد گاز صادراتی (بر مبنای دلار در هر مترمکعب) به‌صورت زیر است: ۲۸÷ (B-قیمت نفت در ژاپن ×A) A و B ضرایب اعمال شده در محاسبه قیمت سبد گاز صادراتی هستند. در اجرای فاز اول هدفمندی یارانه‌ها، قیمت گاز بر اساس فرمول زیر (اعمال قیمت نفت در حدود ۶۰ دلار در هربشکه) و برابر ۷ سنت در هرمترمکعب تعیین و با اعمال نرخ تسعیر ارز معادل ۱۰۰۰۰ ریال برای هر دلار، قیمت گاز برابر ۷۰۰ ریال در هر مترمکعب اعلام شد. ۲۹%×[۲۸÷ (B-قیمت نفت در ژاپن ×A)] با توجه به اینکه در حال حاضر، قیمت گاز متان مصرفی واحدهای پتروشیمی همچنان ۷۰۰ ریال در هر مترمکعب است، این رقم با در نظر گرفتن نرخ دلار مبادله‌ای معادل ۸/۲ سنت است که ناقض قانون هدفمندی یارانه‌ها است. همچنین در قانون هدفمندی یارانه‌ها پیش بینی شده بود که ضریب ۲۹درصد هر ساله به صورت پلکانی ۴درصد افزایش یابد و طی ۹ سال به ۶۵درصد قیمت سبد گاز صادراتی برسد. قیمت فعلی گاز متان نتیجه اعمال قیمت نفت برابر ۶۰ دلار در هربشکه، اعمال نرخ تسعیر ارز برابر ۱۰۰۰۰ ریال برای هر دلار است. شنیده‌ها حاکی از آن است که قیمت گاز متان به ۱۳ سنت در هرمترمکعب افزایش خواهد یافت. قیمت جدید گاز متان بر‌اساس قانون هدفمندی یارانه‌ها و بر مبنای ۳۳درصد قیمت سبد گاز صادراتی محاسبه شده است. فرمول جدید قیمت‌گذاری گاز متان بشرح زیر است: ۳۳%×[۲۸÷ (‌B-قیمت نفت در ژاپن ×A)] چنانچه در فرمول فوق، قیمت فعلی نفت در ژاپن را در حدود ۹۶ دلار هربشکه فرض نماییم دقیقا به قیمت ۱۳ سنت می‌رسیم. گروه دیگری از واحدهای صنعت پتروشیمی واحدهای الفینی (تولیدکننده اتیلن، پروپیلن و ... در ادامه زنجیره تولید انواع پلی اتیلن و پلی پروپیلن) هستند که مصرف‌کننده خوراک گازی اتان هستند. قیمت گاز اتان در ایران در حال حاضر برابر ۱۴۵ دلار درهرتن است و از مهر ماه سال ۱۳۹۱ هزینه گاز اتان مصرفی واحدهای پتروشیمی با اعمال دلار مبادله‌ای از آنان دریافت می‌گردد. فرمول قیمت‌گذاری گاز اتان بر اساس قانون هدفمندی یارانه‌ها به شرح زیر است: E×D×C× قیمت گاز خوراک متان بر مبنای سنت هرمترمکعب= قیمت گاز خوراک اتان بر مبنای دلارهرتن حاصل ضرب ضرایب C, D, E در حدود ۵/۱۸ است و بنابراین چنانچه در فرمول فوق قیمت گاز خوراک متان را برابر ۱۳ سنت در نظر بگیریم قیمت گاز خوراک اتان در حدود ۲۴۰ دلار در هر تن به دست خواهد آمد. گروه دیگری از واحدهای پتروشیمی مصرف‌کننده خوراک مایع هستند. خوراک مصرفی در این واحدها طیف وسیعی از فرآورده‌های نفتی و مایعات گازی از جمله: پروپان، بوتان، نفتا، رافینیت، پنتان پلاس، انواع برش‌ها و ... شامل می‌شود. واحدهای مصرف‌کننده خوراک مایع از سال‌ها پیش بهای خوراک مصرفی خود را بر مبنای قیمت فوب خلیج فارس و با اعمال ۵درصد تخفیف پرداخت می‌کنند. از مهر‌ماه سال ۱۳۹۱ نرخ تسعیر ارز اعمالی برای محاسبه خوراک‌های مایع، دلار مبادلاتی بوده است. شنیده‌ها حاکی از آن است که در راستای تشویق سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بخش خوراک مایع و توسعه متوازن صنعت پتروشیمی، تخفیف اعمالی به خوراک‌های مایع افزایش خواهد یافت و حداقل به ۱۵درصد خواهد رسید. جدول زیر نشان‌دهنده کلیه شرکت‌های پتروشیمی حاضر در بازار سرمایه و نوع خوراک مصرفی آنها است. اعمال نرخ جدید خوراک‌های مصرفی صنعت پتروشیمی میتواند وزنه سرمایه‌گذاری را به سمت واحدهای خوراک مایع سنگین نموده و علاوه بر ممانعت از خام فروشی، ایجاد اشتغال و ارزش افزوده بالاتر را نیز به دنبال دارد. اما توجه به دو نکته در خصوص افزایش تخفیف به خوراک‌های مایع لازم است: ۱) در صورت افزایش تخفیف خوراک‌های مایع از ۵ درصد به ۱۵درصد مابه‌التفاوت مقادیر مذکور صرف توسعه این صنعت می‌گردد و لذا تاثیری بر سود کوتاه مدت شرکت‌های مذکور ندارد. ۲) در صورت افزایش تخفیف خوراک مایع لازم است ردیف بودجه برای اجرای این امر اختصاص یابد، زیرا اکثر واحدهای تامین‌کننده خوراک مایع به بخش خصوصی واگذار شده و بدیهی است که مالکان خصوصی این واحدها مابه التفاوت بهای خوراک‌های مایع را از دولت مطالبه می‌کنند. در خصوص تاثیر تغییر نرخ خوراک گاز متان بر حاشیه سود واحدهایی که مصرف‌کننده این نوع خوراک هستند ذکر این نکته ضروری است که اگرچه بهای گاز متان ۶/۴ برابر خواهد شد، اما به‌علت سهم ۲۵ درصدی بهای خوراک در قیمت تمام شده محصولات این واحدها، در صورت اعمال قیمت جدید گاز متان قیمت تمام شده محصولات واحدهای مذکور نسبت به وضعیت فعلی تقریبا دو برابر می‌شود و این واحدها همچنان از حاشیه سود خوبی برخوردار خواهند بود. * کارشناس صنعت پتروشیمی و بازار سرمایه

معادله خوراک و تغییر موازنه پتروشیمی‌ها