تسهیل شرایط برای خریداران خرد

گروه بورس کالا- سحر نمایشی: کاهش سطح تقاضا در بازار فلزات پایه در ماه‌های اخیر و انتقال سیگنال‌های رکود به طرف عرضه این محصولات که منجر به کاهش عرضه‌های بورس کالا در مدت اخیر شده است، عوامل مختلفی دارد که بخشی از آن به دلیل انتظارات قیمتی برای خریداران و بخش دیگر به دلیل رکود تولید در بین مصرف‌کنندگان این محصولات به وجود آمده است. این موضوع در بازار آزاد نیز روند تقریبا مشابهی داشته است. به عقیده فعالان این بازار، کاهش قیمت ارز در کنار کاهش جهانی قیمت بسیاری از این محصولات در بورس لندن باعث شده است پیش‌بینی قیمت‌ها کاهشی باشد و نتیجه این امر نیز به انتظارات معامله گران در زمینه کاهش قیمت‌ها دامن زده و باعث شده، خریداران انتظار داشته باشند قیمت‌ها بیش از این کاهش بیابد. این در حالی است که همچنان امیدواری‌ها به بهبود بیشتر قیمت‌ها در بازار وجود دارد. مهرزاد نامداری، معاون عملیات و نظارت بورس کالای ایران در این رابطه در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به برخی موضوعات مهم در این بخش اشاره کرده و راهکارهایی نیز برای این مسائل ارائه کرده است که متن این گفت‌وگو در ادامه می‌آید:

در حال حاضر مهم‌ترین مشکلات رینگ فلزات پایه چیست و آیا بورس کالا توانسته زمینه‌های لازم را برای تامین کالاهای مورد نیاز معامله‌گران این بخش فراهم سازد؟

در شرایط فعلی بیشترین مشکلی که در معاملات فلزات پایه دیده می‌شود، نبود تقاضای متناسب با میزان عرضه است. نبود تقاضا نیز عملا به پارامترهای متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آنها هم اکنون در بازار بخش عمده‌ای از فلزات وجود ندارد. تقاضای واقعی در بخش‌های فلزات و فولاد نیز به طور خاص به پروژه‌های عمرانی طرح‌های ملی برمی‌گردد و این پروژه‌ها هستند که مصرف کننده عمده این بخش محسوب می‌شوند؛ هرچند بازار ساخت و ساز مسکن تفاوت چندانی با ماه‌های گذشته نداشته است.

مشکل دیگری هم که وجود دارد و موجب می‌شود خریداران در خریدهای خود احتیاط کنند آن است که در زمان نزولی بودن قیمت‌ها، طبعا معامله‌گران انتظار کاهش بیشتر قیمت‌ها را دارند. از طرفی وارد فصلی شده‌ایم که معمولا در شرایط عادی تقاضا در بازارهای فلزات اعم از فولاد و فلزات پایه با توجه به سرما و ورود به نیمه دوم سال کاهش می‌یابد. البته نگاه به نرخ ارز نیز تاثیر زیادی بر کاهش تقاضا دارد.

چه ظرفیت‌هایی در این تالار برای خریداران وجود دارد؟

در بورس کالا امکانات زیادی در اختیار خریداران بخش فلزات قرار می‌گیرد؛ چه آن دسته از خریداران که صنایع پایین دستی محسوب می‌شوند، مانند خریدارانی که در بخش فلزات غیرآهنی مثل مس و آلومینیوم فعالند و چه آنها که در بخش فولاد و محصولات مرتبط فعالیت می‌کنند. در حقیقت در این مکان مبادلاتی، هم تقاضا مدیریت می‌شود و هم این اطمینان که در شرایط ملتهب بازار می‌توان به راحتی کالای مورد نیاز را تامین کرد حاصل می‌شود. در این زمینه یادآوری روندی که طی دو سال پیش به دلیل افزایش ناگهانی نرخ ارز رخ داد و بر اساس آن بازار با التهاب شدیدی روبه‌رو شد می‌تواند در تشریح وظایف بورس کالا مؤثر باشد. در آن شرایط، اما عملا خریداران توانستند در شرایط عرضه حداکثری تولیدکنندگان، آن مقدار از کالای مورد نیازشان را با وجود تمام محدودیت‌ها تامین کنند و عملا دستگاه‌های نظارتی و افرادی که درگیر این بخش هستند در روند عرضه و تقاضا توانستند از این ابزار بورس برای مدیریت آن شرایط استفاده کنند.

بنابراین بیشترین کمک بورس کالا در شرایط خاص به خریداران، عرضه حداکثر تولید است. اکنون خوشبختانه آن شرایط ملتهب ۶ ماه تا یک سال گذشته را نداریم و همان‌طور که قبلا نیز اشاره کردیم تنها نگرانی موجود، کمبود تقاضا و رکود بازار است.

آیا تولیدکنندگان خرد و عرضه‌کنندگان در شرایط کنونی توانسته‌اند نیازهای خود را بعد از عرضه و تقاضای مورد نیاز تامین کنند؟

مشکلات زیادی که همیشه در این زمینه مطرح می‌شود از جانب مشتریان خرد است که این مشتریان نیز در حوزه فلزات می‌توانند به یک بخش خریدارانی تقسیم شوند که حجم خریدهایشان کمتر از حداقل خرید‌هایی است که تولیدکنندگان در بورس کالا تعریف می‌کنند و بخش دیگری از آنها نیز در حقیقت اعضای صنف آهن و فولاد هستند که پروانه کسب دارند ولی شاید شخصیت‌های حقوقی ثبت شده نداشته باشند. ما جلسات متعددی با متولیان این بخش داشتیم و راهکاری که هم اکنون دنبال می‌کنیم و تقریبا قدم‌های اولیه این کار را هم برداشته‌ایم، راه‌اندازی یک سامانه الکترونیکی برای مشتریان خرد است که در انجام این کار هم بسیار جدی هستیم. این سامانه بعد از اینکه عملیاتی شود به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد که بخشی از کالاهایشان را در قالب عرضه در این سامانه قرار دهند تا مشتریان خرد بتوانند با خرید کمتر از حداقل‌هایی که در حال حاضر در بورس وجود دارد به راحتی از طریق این سامانه نیازهای خود را تامین کنند.

بر این اساس راه اندازی سامانه مشتریان خرد علاوه بر اینکه تعداد زیادی از فعالان بخش فلزات را می‌تواند پوشش دهد در بازار پتروشیمی نیز می‌تواند برای خریدارانی که توان خرید ناچیزی دارند و خرید‌هایشان از حداقل‌های بورس پایین تر است کمک بزرگی باشد.

ساختار این سامانه به چه شکلی است؟

این سامانه در یک بستر الکترونیک طراحی شده و قرار دارد و در گام اول قرار نیست در آن کشف نرخ یا رقابت صورت بگیرد. در حقیقت کشف نرخ در عرضه عمده صورت می‌گیرد و بخشی از آن که باقی می‌ماند در سامانه در معرض خرید مشتریان قرار می‌گیرد و مشتری خرد می‌تواند محصول را با همان نرخ کشف شده خریداری کند. فرآیندی که برای این کار در نظر گرفته‌ایم بسیارساده است و تنها پیچیدگی‌هایش در قسمت نرم افزاری و اجرای این سامانه است.

در عین حال تصمیم گرفته‌ایم علاوه بر ایجاد سامانه مشتریان خرد، در این شرایط که بازار با التهاب زیادی همراه نیست، شرایط پذیرش مشتریان را تسهیل کرده و امکان ورود مشتری‌های بیشتری را به بورس کالا فراهم کنیم، به عبارتی در شرایطی که بازار آرام است، کمی از محدودیت هایی که مربوط به دوران التهاب بازار بود را به تدریج برداریم.

برخی از التهاب‌های بازار به خصوص در یک سال اخیر با تاثیرگرفتن از ارز در بازارهای مختلف بروز کرده، از نظر شما چه راهکارهایی می‌تواند اثرات جهش ارزی را در مبادلات تالار فلزات پایه بورس کالا به حداقل برساند؟

بهترین روش برای جلوگیری از اثرات جهش ارزی همان راهکارهایی است که در نیمه دوم سال ۹۱ انجام دادیم، چرا که بیشترین التهاب ارزی را ما در همین زمان داشتیم و به طور کلی بهترین راهکاری هم که بورس کالا با کمک وزارت صنعت، معدن و تجارت و بقیه دستگاه‌ها به کار گرفت، همان روشی بود که در آن به عنوان اولین قدم، تعیین فرمول قیمت پایه در دستور کار قرار گرفت. این روش توانست تا حدودی اثرات ناشی از جهش ارزی را کنترل کند. جهش ارزی در حقیت انگیزه را برای سوداگری ایجاد می‌کند و تنها از طریق مدیریت تقاضا است که می‌توان از سوداگری جلوگیری کرد. در آن شرایط مدیریت تقاضا را ما در ۶ ماه دوم سال ۹۱ به خوبی انجام دادیم. اگر نگاهی کلی به وقایع آن دوره کنیم می‌بینیم که بورس کالا در بخش بازنگری ونظارت مشتریان، وظایف مرتبط را به خوبی انجام داده تا مطمئن شود که اگر مشتری وارد بورس شده و خرید می‌کند به طور حتم مشتری واقعی است و این مهم نیز با رصد کردن مشتری و کنترل قیمت پایه محصول انجام شد.

آیا قیمت‌های کنونی در حال حاضر از نظر شما معقول است و می‌تواند بخش‌های پایین دستی را برای تامین مواد اولیه تولید یاری کند؟

قیمت پایه فلزات پایه مبتنی بر یک فرمول ثابت است، یعنی عرضه کننده یک قیمت پایه را اعلام می‌کند و ما محدوده نوسان قیمت را مبتنی بر مقررات اعمال می‌کنیم. واقعیت این است که اکنون بخش عمده‌ای از محصولات با قیمت پایه معامله می‌شود و حتی این احتمال وجود دارد که با توجه به شرایط موجود حتی قیمت‌ها افت بیشتری را تجربه کنند.

ولی نگاه دیگر این است که ما در بخش فلزات به ویژه فولاد به واردات نیازمندیم و قیمت باید به گونه ای تعیین شود که جریان ورود و خروج کالا متعادل باشد. در حقیقت قیمت پایه کالایی که ما تعیین می‌کنیم دقیقا با قیمت کالای وارداتی متناسب باشد، بنابراین نباید این انتظار را داشت که اگر تقاضا محدود است باید قیمت پایه پایین بیاید چون این قیمت پایه واقعی است و اگر نرخ فلزات از اینکه هست پایین‌تر بیاید دیگر واردکننده انگیزه‌ای برای واردات این محصولات و جبران کمبود در کشور نخواهد داشت. بنابراین برای اینکه جریان کالا در کشور مسیر اشتباه نرود نباید این اختلاف قیمتی را کاهش داد.

فرمول فعلی، فرمول مناسبی است، چرا که تولیدکننده تمام هزینه‌های جانبی را در این فرمول لحاظ می‌کند. تولیدکننده قیمت را بر اساس فرمول ارائه می‌کند و بورس بر آن نظارت کامل دارد. به این ترتیب این بازار دامنه تغییر قیمت‌ها را بر اساس تعادل عرضه و تقاضا اعمال می‌کند و از ابزارها و مقررات قانونی با حد اکثر ظرفیت استفاده می‌شود.

در شرایط کنونی بازار که خریدها کاهش یافته، توصیه شما به دو طرف معامله‌گران بازار اعم از عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان چیست؟

با توجه به شرایط بحرانی بازار در یک سال و نیم گذشته، شاهد آن بودیم که مسوولان و دستگاه‌ها چطور بازار را در این دوره دشوار هدایت و کنترل کردند و تولیدکنندگان نیز تا حد امکان همکاری‌های لازم را انجام دادند و حال که عکس این قضیه اتفاق افتاده و روند نزولی قیمت‌ها موجب رکود بازار شده و این موضوع تولیدکنندگان را نگران کرده است، به نظر می‌رسد اکنون تولیدکننده نیازمند کمک و یاری مسوولان است. ما هم تا حد امکان سعی می‌کنیم تا جایی که به بازار لطمه وارد نشود محدودیت‌ها را برداریم تا مشتری‌ها راحت‌تر خریدهایشان را انجام دهند. به این ترتیب در خواست ما از مشتری این است که نگذارند بازار راکد بماند و مبادلات به جریان بیفتد، چرا که قیمت‌ها در حال حاضر منطقی شده است.