مدیر بازار بین‌المللی بورس نفت لندن عنوان کرد
بورس نفت ایران، فرصتی برای ایجاد بازار بین‌المللی تجارت انرژی
بسیاری از کارشناسان بین‌المللی انرژی معتقدند سیاست‌های جاری اقتصاد انرژی ایران که در راس آن سیاست هدفمند کردن یارانه‌ها تعریف شده و همچنین عرضه سهام شرکت‌های تخصصی وابسته به صنعت نفت، همزمان با شروع به کار بورس نفت کیش با توجه به موقعیت جغرافیایی ویژه ایران بین دریای خزر و خلیج‌فارس فرصت مناسبی را برای رشد فراهم کرده است.
به منظور راه‌اندازی چنین بورسی، کنسرسیومی متشکل از متخصصان و کارشناسان ایرانی و گروهی از کارشناسان اروپایی مطالعات راه‌اندازی این بورس را عهده‌دار شدند.
کریس کوک که در سوابق آکادمی و حرفه‌ای از نخستین مدیران بازار بین‌المللی بورس نفت لندن است و رهبری گروه اروپایی در مشارکت با بورس تهران برای مطالعات راه‌اندازی بورس نفت کیش را عهده‌دار بود، از فعال شدن بورس نفت کیش در سال ۱۳۹۰ ابراز خرسندی کرده و در این باره گفت‌و‌گویی با نشریه مقاله‌ای اکوتایمز داشته که مشروح آن در پی می‌آید:
به دنبال مدیریت قیمت نفت خام برنت دریای شمال با انگلیس همواره با قیمت نفت خام برنت بازی می‌شد و تولیدکنندگان نفت خام که محصولشان را مرتبط با قیمت نفت خام برنت می‌فروختند متضرر می‌شدند، پیشنهاد شد که صنعت نفت ایران پیشتاز معرفی یک نفت خام شاخص بازار خاورمیانه و برای تجارت جهانی نفت خام شود. از آن زمان تاکنون 10 سال می‌گذرد و در این مدت بازارهای بین‌المللی بورس نفت بیشتر به بازارهای مالی تبدیل شده‌اند. به دلیل التهابات بسیار و در نتیجه بازی واسطه‌گران، سفته‌بازان و سرمایه‌گذاران با قیمت نفت خام باید گفت که این بازارها کارآیی‌شان را از دست داده‌اند.
کوک معتقد است دیگر نمی‌توان به بهبود وضع بازارهای فعلی بین‌المللی نفت خام امیدی داشت، بنابراین پیگیری و پیشرفت ایران در فعال سازی بورس نفت کیش برای تجارت فرآورده‌های نفتی که با معاملات نفت کوره قرار است آغاز شود، یک فرصت تاریخی برای ایجاد یک بازار تجارت انرژی نه تنها برای ایران بلکه برای منطقه و حتی بین‌الملل محسوب می‌شود.
با توجه به این واقعیت نظام مالی فعلی در جهان پاسخگوی مشکلات اقتصادی و مالی نیست، زیرا از طریق، روش جدیدی تحت عنوان یونیتایزیشن (Unitisation) می‌توان با مشکلات اقتصادی و مالی کنونی مقابله کرد.
منظور از روش تقسیم سهام چیست؟
در بازارهای کالا و بورس‌ها روش سنتی معاملات این گونه است که یا به صورت تک‌محموله‌ای که روش نقدی نیز نامیده می‌شود، خرید و فروش انجام می‌شود که در این روش معمولا کالا به فوریت حمل و تحویل خریدار شده و بهای آن نیز به صورت نقدی پرداخت می‌شود.
روش دیگری نیز در بازار کالا و بورس برای تجارت مرسوم است که به آن روش قراردادهای پیش خرید و پیش‌فروش گفته می‌شود. در این روش طرفین قرارداد توافق می‌کنند که کالای مورد معامله را با قیمتی که درآینده تعیین و در تاریخی که در زمان آینده حمل و تحویل می‌شود(Forward Contracts) معامله کنند.
عدم اطمینان به اینکه قیمت در آینده چه خواهد بود و این واقعیت که با پرداخت ودیعه‌ای کم، کالایی با ابعاد مالی بالا را برای تحویل در زمان معینی در آینده تعهد کنند، به نظر برخی از کارشناسان اقتصاد اسلامی قراردادهای منعقده با این روش یک قرارداد معامله قطعی تلقی نمی‌شود و آن را از نظر قوانین تجاری اسلام مناسب نمی‌دانند.
اما، روش یونیتایزیشن - تقسیم سهام- در معاملات انرژی به سادگی به این معنی است که تولیدکننده - مثلا پالایشگاه نفت خام یا نیروگاه برق - می‌تواند سهامی را صادر کند که قابل تبادل و معامله (به صورت نقدی یا تهاتری) برای فرآورده‌های نفتی و برق که در آینده تولید و تحویل می‌شود، باشد.
کوک معتقد است، بورس نفت کیش که قرار است قراردادهای استاندارد نفت کوره در آن معامله شود، می‌تواند سهامی را نیز ثبت و صادر کند که براساس آنها و در چارچوب مقررات بورس نفت کوره خرید و فروش شود.
ایران می‌تواند مبتکر ارز جدید باشد
مدیر بازار بین‌المللی بورس نفت لندن پیشنهادی را مطرح و معتقد است ایران می‌تواند مبتکر معرفی ارز جدیدی برای معاملات انرژی باشد.
هم اکنون در بازارهای بین‌المللی انرژی قیمت نفت خام، فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی و فرآورده‌های صنایع پتروشیمی با دلار آمریکا ارزش گذاری و معامله می‌شوند. لکن، کاهش قدرت خرید دلار و سقوط برابری آن با ارزهای معتبر خریداران و فروشندگان در بازارهای بین‌المللی را متقاعد ساخته است که دلار ارز قابل اعتمادی نیست. در واقع در سال ۲۰۰۷ میلادی ایران پیشتاز فروش نفت خام به یورو شد. مشکلات اقتصادی و مالی کشورهای عضو منطقه یورو آینده یورو را نیز با تردید فراوانی روبه‌رو کرده است. بسیاری از صاحب نظران اقتصاد انرژی معتقدند در صورت وخیم‌تر شدن وضع اقتصادی اسپانیا، یورو با بحرانی کمرشکن روبه‌رو خواهد شد.
کوک در مقاله ارسالی‌اش برای اکو تایمز به ایران پیشنهاد داده است که برای تعریف نحوه قیمت‌گذاری برای معاملات واحد‌های تقسیم شده (سهام) ارزش استاندارد جدیدی را مدنظر قرار دهد. برای مثال این واحد ارزی جدید را می‌توان اکو ECO نامید. برای مثال یک «اکو» معادل 10 کیلووات ساعت برق تعیین ارزش شود.
همچنین یک گالن بنزین چهاراکو (۴اECO) حامل انرژی تعیین ارزش شود و یک تن ذغال‌سنگ نه هزار اکو(۹۰۰۰ ECO )حامل انرژی تعیین ارزش شود. به همین ترتیب می‌توان برای گاز طبیعی و سایر حامل‌های انرژی کربنی معادل ارزش ارزی جدید بر اساس میزان انرژی که از آن به دست می‌آید، تعریف کرد.
بنابراین، به جای اینکه خرید وفروش انرژی بر اساس یک واحد ارزی غیرمرتبط باشد، واحد ارزی جدیدی تعیین شود. در واقع ارز جدید که بر اساس ارزش انرژی سوخت‌های فسیلی مورد نظر است، می‌تواند هر اسمی داشته باشد.
این در حالی است که چند سال پیش کوک در دومین همایش صنعت پالایش نفت خام ایران در تهران، همین پیشنهاد را مطرح کرد و نام ارز جدید را «پترو» خواند.
آنچه مورد نظر این محقق اقتصاد انرژی اروپایی است، این است که نباید ارزش حامل‌های انرژی فسیلی (نفت، گاز و ذغال سنگ) و انرژی‌های تبدیلی از نوعی حامل انرژی به انرژی از نوع دیگر را یک ارز غیرمرتبط مانند دلار یا یورو تعیین کند، بلکه این حامل‌های انرژی است (نفت و گاز) که قدرت خرید ارزها برای خرید انرژی را تعیین می‌کند.
از آنجایی که ایران از جمله کشورهای بنیانگذار اوپک و اکو است، ممکن است با ابتکار ایران در آینده یک ارز جدید «استاندارد انرژی» برای معاملات حامل‌های انرژی فسیلی (نفت وگاز) پا به عرصه وجود بگذارد. همچنین کارشناسان آشنا به مسائل انرژی دریای خزر معتقدند زمینه لازم برای فعالیت بازار جدید جنوب دریای خزر در بندر نفتی نکا با معرفی نفت خام شاخص جدیدی به نام نفت خام «مخلوط نکا» نیز فراهم خواهد شد که این بازار جدید به کشورهای عضو اکو و کشورهای ساحلی دریای خزر این امکان را خواهد داد که از محل صادرات نفت و گاز اقتصاد بهتری را تجربه و با مشکلات اقتصادی و مالی تحمیلی از بازارهای انرژی فعلی مقابله کنند.
تجارت انرژی در ایران
کوک در این مقاله روی این نکته تاکید دارد چنانچه کالایی برای مصرف‌کننده ارزش نداشته باشد به احتمال قوی در مصرف آن بی‌توجهی و اسراف خواهد کرد. به همین دلیل در ایران و بسیاری از کشورهای صاحب منابع غنی نفت وگاز مصرف کننده برای بهینه مصرف کردن سوخت و انرژی توجه و علاقه کافی نداشته و ندارد.در نتیجه آلودگی محیط زیست و آلودگی هوا در ایران نه تنها دولت بلکه شهروندان را نگران کرده بود و ادامه پرداخت یارانه‌های سوخت به نفع اقتصاد ایران نبود.
وی با استقبال از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها در ایران معتقد است که معرفی ارز جدید براساس ارزش انرژی حامل‌های انرژی فسیلی (نفت و گاز) زمینه لازم برای هماهنگ و یکسان‌سازی قیمت انرژی در ایران با قیمت انرژی در جهان را فراهم می‌کند. درنتیجه تمامی ایرانیان از سود سهام انرژی با ارز جدید بهره‌مند خواهند شد. بدیهی است زمانی که ایرانیان منافع صنعت نفت و گاز کشورشان را با این روش لمس کنند، آنوقت برای بهینه مصرف کردن انرژی توجه وعلاقه بیشتری نشان خواهند داد و منافع حاصل از بهینه مصرف کردن انرژی را در انرژی‌های به اصطلاح جایگزین انرژی‌های فسیلی نظیر انرژی بادی، خورشیدی، زمین گرمایی و غیره سرمایه‌گذاری خواهند کرد.
تجارت منطقه‌ای انرژی
دبیرخانه سازمان همکاری اقتصادی اکو و موسسه فرهنگی اکو (ناشر نشریه اکو تایمز) در تهران مستقر است و چهار کشور ایران، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و قزاقستان، عضو سازمان اکو از کشورهای ساحلی دریای خزر هستند.
به نظر کوک سرمایه‌گذاری و روابط اقتصادی منطقه‌ای اکو مرتبط با انرژی‌های تجدید‌پذیر با توجه به تجارت انرژی بین کشورهای عضو اکو و همسایگان آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بنابراین، ایجاد یک اتحادیه تسویه جدید به موازات اتحادیه موجود تسویه آسیایی، به نام اتحادیه تسویه انرژی اکو، می‌تواند در منطقه اکو راهکار وراهبردی برای مقابله با مشکلات اقتصادی و مالی فعلی در جهان مطرح شود.
اتحادیه تسویه انرژی بین‌المللی
کوک در مقاله‌اش به کنفرانس برتون وودز در سال 1944 میلادی اشاره کرد و نوشت: «...اقتصاددان معروف جان مینارد کینز در کنفرانس مذکور پیشنهاد داد که یک اتحادیه تسویه ارزی جهانی تاسیس شود که یک ارز جهانی به صورت متمرکز و یک شکل منتشر کند، اما آمریکا با آن مخالف بود و از تاسیس صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی حمایت و هر دو آنها را به جهان تحمیل کرد. درنتیجه دلار آمریکا 65 سال است که بر اقتصاد دنیا تسلط دارد.»
اما، بحران اقتصادی جاری در آمریکا بسیاری از کشورها از جمله روسیه، فرانسه ، چین، برزیل و غیره را برآن داشته که ادامه وابستگی به دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره ای و ارزی که انرژی با آن خرید و فروش می‌شود را برای آینده اقتصاد جهان نگران‌کننده توصیف کنند.
به همین دلیل بسیاری از کارشناسان بین‌المللی انرژی معتقدند سیاست‌های جاری اقتصاد انرژی ایران که در راس آن سیاست هدفمند کردن یارانه‌ها تعریف شده و همچنین عرضه سهام شرکت‌های تخصصی وابسته به صنعت نفت، همزمان با شروع به کار بورس نفت کیش با توجه به موقعیت جغرافیایی ویژه ایران بین دریای خزر و خلیج‌فارس فرصت مناسبی را برای رشد فراهم کرده است.
به اعتقاد کوک برای تاسیس اتحادیه تسویه انرژی اکو (ECO Energy Clearing Union) یا اتحادیه بین‌المللی تسویه انرژی کشورهای علاقه مند نیازی ندارند تا یک سازمان بین‌المللی جدیدی تاسیس کنند، بلکه به سادگی در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی فعلی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی درباره آن می‌توانند تفاهم و توافق کنند.
کوک معتقد است بروکرها و واسطه‌ها (نظیر بانک‌ها) نگران حذف نقششان در بازار خواهند بود و احساس نگرانی خواهند کرد، اما باید به آنها اطمینان داد که همچنان در بازار فعال خواهند بود و نقش آنها از یک دلال و واسطه بین کسانی که مایلند نقدینگی شان را سرمایه‌گذاری کنند و کسانی که متقاضی وام و اعتبار هستند، تغییر خواهد کرد و نقش جدید ارائه‌کننده خدمات به مشتریان مصرف‌کننده و تولید کننده را ایفا خواهند کرد.
نتیجه‌گیری
ریاست ایران در اوپک در طول سال 2011 و برنامه میزبانی سومین اجلاس وزرای نفت / انرژی اکو در سال 2012 در تهران یک فرصت تاریخی است که ایران مبتکر گفتمان بین مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان انرژی برای معرفی ارز جدید انرژی باشد. کوک در پایان این مقاله آورده، همان طور که گفته شده است مشکلات قرن 21 را نمی‌توان با راه‌حل‌های قرن بیستم حل و فصل کرد. سازمان همکاری اقتصادی اکو می‌تواند راه حل قرن بیست ویکم باشد.»
ارسال نظر