مهندس سیدامیر رضا‌هاشمی *
فلز طلا در طول تاریخ همواره مورد توجه پادشاهان، فرمانروایان و قدرتمندان بوده و هست. فلز طلا با خواص برتر و بی‌همتای خود در ابتدا به عنوان عنصری زیبایی‌آفرین و سپس به عنوان پول رایج در تمدن‌های گذشته و حال دارای اهمیت بوده است.

تاریخ کاملا دقیقی از اولین زمان استفاده از طلا در دست نیست، اما در تازه‌ترین کاوش‌ها، تمدنی در نزدیکی اروپای شرقی را اولین مردمانی می‌دانند که در 4000 سال پیش از میلاد از طلا به عنوان ابزاری تزیینی استفاده می‌کردند.
مقدار طلای موجود در جهان و ایران و مکان‌های ذخیره
بر اساس آمار شورای بین‌المللی طلا، مقدار طلای موجود در دنیا تا انتهای سال 2007 میلادی برابر با 16 هزار تن است که این حجم از طلا در بخش‌های جواهرات، قسمت‌های اداری دولتی، سرمایه‌گذاری‌های خصوصی، صنعت و دیگر موارد به شرح زیر تقسیم شده است.
از آنجایی که مقدار طلای موجود در خزانه ایران محرمانه بوده از مقدار آن اطلاعی در دست نیست، بر اساس تحقیقات انجام شده، کل طلای موجود در کشور بدون محاسبه طلای موجود در خزانه عددی در حدود ۵۵۰۰ تا ۶۵۰۰ تن است که البته متاسفانه تقریبا تمامی این طلا به عنوان طلا، جواهر و سکه در خانه‌ها و فروشگاه‌ها انبار شده است و سرمایه‌گذاری‌های رسمی طلا در ایران وجود ندارند.
البته بر اساس آمارهای GFMS در سال 2007 میلادی در حدود 20 تن طلا در ایران به صورت شمش به عنوان سرمایه خریداری شده است.


منابع تامین طلای ایران و جهان
بر اساس آمار سازمان GFMS، کل مقدار طلای تجارت شده در دنیا در سال ۲۰۰۷ میلادی برابر با ۳۹۱۲ تن بوده است که منابع تامین این تجارت در جدول روبه‌رو آمده است.
البته همان طور که گفته شد منابع تامین طلای مصرفی در ایران تا حدودی نا مشخص است، اما بر اساس آمار سازمان GFMS در سال 2007 در حدود 6/23 تن از طلای مورد نیاز کشور را طلای بازیافتی تامین کرده است.
استخراج از معادن طلای ایران و جهان
بر اساس آمار سازمان GFMS، استخراج طلا در سال 2007 با 05/0 درصد کاهش نسبت به سال 2006 و 5 درصد کاهش نسبت به سال 2001 به 2476 تن رسید.
در سال ۲۰۰۶ میلادی ۲۴۸۶ تن و در سال۲۰۰۱ میلادی ۲۶۰۴ تن طلا از معادن مختلف دنیا استخراج شده بود.
از نظر قدمت، قدیمی‌ترین معدن طلای ایران به معدن سیستان اشاره شده است و پیش از آن معدن کوه زرد دامغان نیز مورد توجه بوده است. ابودلف، سیاح عرب که در زمان سامانیان در ایران سیاحت می‌کرده است از معدن طلای شیز (تخت‌سلیمان نزدیک تکال) دیدن کرده است و گریشمن در کتاب تاریخ ایران از آغاز تا اسلام یادآور می‌شود که در دوره هخامنشی در ناحیه کرمان طلا و نقره استخراج می‌شده است.


بر اساس آمار سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معادن، دو هزار منطقه مستعد طلا در کشور شناسایی شده است که 35 منطقه از آن مطالعات تفصیلی را گذرانده است.
کل ذخایر طلای شناخته شده ایران حدود ۴۲۰ تن است و تولید طلای تمامی معادن کشور چیزی معادل ۷/۰ تا ۱ تن اعلام شده است. مقایسه آمار ذخایر و تولید طلا در ایران و جهان نشان می‌دهد سهم جهانی ایران از نظر ذخایر طلا حدود ۸/۰ درصد و از نظر تولید ۰۱/۰ درصد است‌ و ایران رتبه ۵۶ را در بین استخراج‌کنندگان طلا در جهان داراست. معادن طلای ایران از خلوص بالایی برخوردار هستند، اما متاسفانه به علت عدم وجود تکنولوژی و نداشتن اعتبارات در این صنعت معادن طلای ایران استخراج مناسبی ندارند.
مصارف طلا در ایران و جهان
بر اساس آمار سازمان GFMS، موارد مصرف طلای جهان در سال ۲۰۰۷ میلادی نسبت به متوسط مصرف بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ با کاهش ۲ درصدی در ساخت جواهرات و افزایش مصرف یک درصدی در سرمایه‌گذاری‌ها و مصارف صنعتی و پزشکی بوده است.


تولید‌کنندگان برتر جهان و وضعیت ایران
بازار طلای امروزی یک تجارت جهانی و 24 ساعته است که نقش بالایی در معاملات دنیا بازی می‌کند. هسته تجارت و کار این فلز پربها در بازارهای کلیدی لندن، برای پس‌انداز،بازار نیویورک برای معاملات آتی، بازار Zurich برای گردش فیزیکی، استانبول، دبی، سنگاپور، هنگ‌کنگ و بمبئی برای ورود به مناطق مصرف مهم و بورس TOCOM ژاپن است. اگرچه طلا و جواهر اکثریت تولید جهان را تشکیل می‌دهند، اما تولید در کشورهای صنعتی بیشتر معطوف به تولیدات پزشکی و صنعتی طلا است.
صنعت طلا و جواهر در ایران
اگرچه در تمامی دنیا فرهنگ پس‌انداز دارای تنوع می‌باشد، اما در کشورهایی که امنیت سرمایه‌گذاری در آنها پایین‌تر است و تالارهای بورس در فرهنگ مردم جایی ندارد، خرید طلا و جواهر همیشه وسیله‌ای مطمئن و بدون دغدغه برای پس‌انداز بوده است.
فرهنگ مردم ایران نیز از دیر باز به علت این گونه از عوامل به سمت طلا گرایش داشته و همیشه ایرانیان علاوه بر تمایل به جلوه و زیبایی طلا آن را به عنوان ابزاری مطمئن برای پس‌انداز می‌دانند.
بر اساس آمار شورای بین‌المللی طلا، ایران ششمین مصرف‌کننده طلا در جهان می‌باشد. مصرف طلا و جواهرات در ایران در سال 1384در حدود 118 تن بوده و گردش طلا در ایران چیزی در حدود 300 تن می‌باشد.


حدود 280000 نفر در این صنعت مشغول به کار هستند و در نتیجه در حدود یک میلیون و دویست هزار نفر در ایران به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم با این صنعت ارتباط دارند. حدود 70000 واحد صنفی در کشور فعال است که نیمی از این واحدها مجوز رسمی از اتحادیه را ندارند.
بر اساس اظهارات محمد ولی، نماینده اتحادیه طلا و جواهر حدود ۱۲۰۰۰ واحد تولیدی و ۳۰۰۰ واحد آبکاری در کشور وجود دارد که ۲۰ درصد از این تعداد در واحدهای تجاری فعالیت داشته و باقی آنان در مکان‌های مسکونی فعالند. ۳۰ کارخانه بزرگ و کوچک در کشور وجود دارد که تنها ۱۰ واحد از این تولیدکنندگان به امر صادرات می‌پردازند و بیشترین تولیدات ایران نیز در شهر‌های تهران (۴۵ درصد)، اصفهان (۳۵ درصد)، تبریز، مشهد و یزد است.
*کارشناس ارشد مدیریت اجرایی دانشگاه علم و صنعت ایران