گروه بورس کالا- منیژه حیاتی: اولین همایش سراسری «نقش بورس کالا در اصلاح ساختار اقتصادی بخش کشاورزی» با حضور مسوولان وزارت جهاد کشاورزی، وزارت اقتصاد و دارایی، وزارت بازرگانی، سازمان بورس و اوراق بهادار، کمیسیون کشاورزی مجلس، اتاق بازرگانی، بانک کشاورزی، مجمع حمایت از تشکل‌های بخش کشاورزی، مجمع خبرگان بخش کشاورزی و اتحادیه نظارت و هماهنگی تعاونی‌های روستایی و کشاورزی برگزار شد.

به گزارش خبرنگار دنیای‌اقتصاد، این همایش که توسط شرکت بورس کالا و به جهت ارزیابی شرایط فعلی رینگ کشاورزی برگزار شد، تلنگری است به تمامی نهادها و سازمان‌های مربوط که تاکنون بی‌توجهی و کاستی‌های زیادی را متوجه این بخش از بورس کالا کرده‌اند.

تمامی سخنرانان این همایش با اعتراف به عدم حمایت کافی از بورس کشاورزی در این بخش، راهکارها و پیشنهاداتی را برای برون‌رفت از این وضعیت ارائه کردند. در همین راستا در پایان این همایش بیانیه‌ای از سوی شرکت‌کنندگان تایید و صادر شد و یک کارگاه آموزشی در جهت آشنایی شرکت‌کنندگان با مکانیزم‌های بورس برگزار شد.

یارانه‌ها از طریق بورس کالا هدفمند شود

در ابتدای این همایش علی‌اکبر هاشمیان، مدیرعامل شرکت بورس کالا با اشاره به پتانسیل‌های قابل توجه بخش کشاورزی در ایران گفت: متاسفانه بخش کشاورزی در ایران به‌رغم اینکه ۲۱ درصد از اشتغال کشور را بر عهده دارد، تنها ۵ درصد از سرمایه‌ها را توانسته به خود جذب کند و تنها شاخصی که امید می‌دهد این است که در کنار این مشکلات در حدود ۳۰ درصد از صادرات غیرنفتی را بخش کشاورزی دارد. وی با تاکید بر اینکه برای افزایش زمینه استفاده از پتانسیل‌های بخش کشاورزی، بورس یکی از عوامل تاثیرگذار است، گفت: در حالی‌که از ۲۰ بورس بزرگ دنیا ۱۸ بورس در بخش کشاورزی فعال است و عمده معاملات بورس‌ها کشاورزی است و پوشش نوسانات قیمت در این بازار بر عهده بورس کالا است، متاسفانه در ایران از این مزیت استفاده نشده است.

وی با تاکید بر اینکه برای رسیدن به ابزارهای مشتقه جهت مدیریت ریسک بازار کشاورزی به توسعه معاملات نقدی کشاورزی احتیاج داریم، افزود: متاسفانه دقیقا در این بخش ما مشکلات زیادی داریم؛ برای مثال در حالی که ارزان‌ترین گندم را به نانوا می‌دهیم، گران‌ترین نان را به مشتری می‌دهیم به بیانی دیگر در این بازار، قیمت‌ها و مزیت‌ها پنهان است و بعضا از این مزیت‌ها سوء‌استفاده نیز می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: این در حالی است که اگر مزیت‌ها مشخص و همه چیز شفاف باشد، این معضلات به حداقل رسیده و دولت به جای اینکه سوبسیدها را به جایی که استحقاق ندارد بدهد، آن را به بخش‌هایی می‌دهد که واقعا باید داده شود.

هاشمیان با اشاره به اینکه در‌حال‌حاضر یکی از مشکلات دولت این است که کشاورز نمی‌داند چه زمان باید چه کالایی را بکارد و چه زمان نکارد، افزود: متاسفانه همه اینها به دلیل عدم شفافیت و عدم‌اطلاع‌رسانی در حوزه قیمت است.

قیمت تضمینی جایگزین خرید تضمینی می‌شود

در ادامه این مراسم دکترخلقانی، معاون برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به ۳ رکن اساسی در بخش کشاورزی گفت: اولین رکن نهادها هستند که در ایران شامل تولیدکنندگان محلی، خرده‌فروشان و عمده‌فروشان و دلالان می‌شود که شکل آنها کاملا سنتی مانده و فعالیت آنها در جایی ثبت نمی‌شود. وی افزود: این عدم شفافیت در ثبت فعالیت این گروه‌ها باعث می‌شود تا نظارت کم بوده یا اصلا وجود نداشته باشد.

وی با بیان اینکه رکن بعدی، ابزارها یا همان کالاها هستند گفت: رکن سوم نیز در این بخش بازارهای معاملاتی هستند که شامل بازارهای سرخرمن، بازار خرده‌فروشی و عمده‌فروشی می‌شود که متاسفانه این بخش نیز هنوز به صورت سنتی عمل می‌کند، از هم گسیخته هستند، مانند جزایر فعالیت می‌کنند و از آنجا که از لحاظ زمانی و مکانی متفاوت هستند توسط دلالان دچار تقارن اطلاعاتی شده و از آنها سوءاستفاده می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه این بخش به دلیل عدم یادگیری فنون جدید خلاقیت و نوآوری ندارد گفت: دانش و بینش به این بخش تزریق نشده و خلق ارزش نمی‌کنند. وی نتیجه این امر را رشد و توسعه اقتصاد زیرزمینی و امکان سلب تصمیم‌گیری ذکر کرد و گفت: نتیجه ناکارآمدی این سه رکن این است که ریسک و هزینه معاملات بالا رفته، توسعه‌یافتگی صورت نمی‌گیرد و خلاقیت و نوآوری ایجاد نمی‌شود و در نهایت دستکاری در قیمت و عدم‌انتقال آن ایجاد می‌شود.وی گفت: بورس بازاری است که رقابت کامل و کارآ دارد و قیمت‌ها در آن منعکس می‌شود و از آنجا که کسی دخالت ندارد مبنای خوبی برای برنامه‌ریزی دولت محسوب می‌شود. وی اقدامات انجام شده از سوی وزارت کشاورزی را نیز در این مدت برشمرد و گفت: ایجاد کارگروه مشترک بورس به منظور حمایت و تقویت جایگاه کشاورزی، پیشنهاد اصلاح قوانین و مقررات مربوط به موسسات دولتی در قالب برنامه پنجم توسعه از جمله این اقدامات بوده که قرار بر این است تا دولت به جای خرید تضمینی، قیمت تضمینی را براساس نرخی که در بورس کشف می‌شود اجرا کند. وی ادامه داد: دولت تعرفه سهمیه‌ای و زمانی را برای اقلام مشخص می‌کند و این کار را نیز از طریق بورس اجرا خواهد کرد. وی در رابطه با طرح هدفمند کردن یارانه‌ها گفت: برای اجرای این بخش وزارت جهاد کشاورزی اجرای قیمت تضمینی به جای خرید تضمینی را به طور جدی پیگیری می‌کند. وی افزود: ارائه راهکارهای جدید از سوی اساتید کشاورزی، استانداردسازی کالاها و تقویت ارکان‌های تجارتی محصولات، از جمله راهکارهای مورد توجه در این بخش است.

ضرورت حمایت از کارگزاران کشاورزی

یحیی‌ آل‌اسحاق، رییس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن نیز با اشاره به چالش‌ها و دلایل عدم توسعه رینگ کشاورزی در این مدت گفت: نقش گسترده دولت در بخش کشاورزی، پراکنده بودن واحدهای کشاورزی، ناهماهنگی و عدم استانداردسازی محصولات،‌ عدم انسجام بازارهای اولیه کشاورزی، نبود شرکت‌های سرمایه‌گذاری، عدم وجود شرکت‌های انبارداری و شرکت‌های بازارسازی از جمله این عوامل است.

وی با اشاره به مشکلات کارگزاری‌های کشاورزی گفت: در این بخش نیز عدم حمایت کافی از نهادهای مسوول، عدم تمکن مالی و اعتباری، کارمزد ناچیز کارگزاران و سوق داده شدن آنها به بخش‌های دیگر و مشخص نبودن مالیات کارگزاران، باعث شده تا آنها نتوانند به فعالیت‌ خود وسعت دهند.

وی گفت: جلساتی که اخیرا میان وزرای جهاد کشاورزی و بازرگانی برگزار شده و اینکه دعواهای همیشگی‌ میان این دو وزارتخانه تبدیل به مذاکره شده می‌تواند امید بخش باشد. وی پیشنهاداتی را در این بخش ارائه داده و گفت: بسترسازی و ایجاد مزیت برای فعالان از طریق اعطای تسهیلات گمرکی برای واردکنندگانی که محصولاتشان را در بورس عرضه می‌کنند، حداقل برای ۳ سال آینده انگیزه خوبی به وجود خواهد آورد.

سهم ناچیز رینگ کشاورزی از اقتصاد

صالح آبادی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار دیگر سخنران این جلسه بود که دراین خصوص گفت: بورس براساس نیاز صورت گرفته و نه تفنن و سرگرمی. وی با برشمردن مزایای بازار مدرن گفت: تشدید رقابت، اطلاعات کامل، کشف شفاف قیمت و استانداردهای کیفی از جمله مزایای بازار مدرن یا همان بورس است، اما متاسفانه در این مدت از میان تمامی کالاهای پذیرفته شده در بورس، عمده معاملات بر محور جو، کنجاله و ذرت دانه‌ای قرار داشته، در حالی که ارزش معاملات بورس ۸ هزار و ۲۷۰ میلیارد تومان بوده تنها ۳/۶۳ میلیون تومان از آن مربوط به کشاورزی است که این اصلا در شان کشور ما نیست.

وی در خصوص راهکارهای پیشنهادی سازمان بورس گفت: اخیرا لایحه ۱۰ درصد معافیت مالیاتی پیشنهاد شده به مجلس که در صورت نهایی شدن شرکت‌های دولتی می‌توانند با انجام مزایده و مناقصه‌های خود در بورس کالا،‌ تشریفات این گونه معاملات را برای خود به حداقل برسانند.

تشکل‌های تخصصی جدی گرفته شوند

مهندس مظفری، رییس اتحادیه نظارت و هماهنگی تعاونی‌های روستایی و تولیدی کشور نیز در ادامه این همایش مهم‌ترین عامل توسعه‌نیافتگی بورس کالا را توجه نکردن به ساختار اقتصادی، تولیدی و جدی نگرفتن تشکل‌های تخصصی توسط وزارت جهادکشاورزی دانست و گفت: ذهنیت نهادهای مسوول همیشه این بوده که با واردات، بازار را کنترل کنند، در حالی که با رقابتی شدن معاملات در بورس، بهره‌وری افزایش یافته و تنش‌ها در بازار بسیاری از محصولات کشاورزی از بین خواهد رفت. وی چاره رسیدن به این هدف را در این بخش توجه به تعاونی‌های کشاورزی دانسته و گفت: باید به جای آن که منابع بانک‌ها به واحدهای دولتی برای خرید تضمینی ارائه شود، این منابع به تعاونی‌ها داده شود.

وزارت بازرگانی قول همکاری ‌داد

دکتر فقیه‌نصیری، نماینده وزیر بازرگانی در شورای عالی بورس و مدیرکل دفتر مطالعات اقتصادی وزارت بازرگانی نیز در این خصوص گفت: وزارت بازرگانی از بورس کالا می‌تواند بهترین استفاده را برای تنظیم بازار داشته باشد که در این راستا، انتظار ما از بورس کالا این است تا پوشش ابزاری، کالایی و جغرافیایی خود را گسترش دهد.

وی به راه‌اندازی معاملات آتی و طراحی قراردادهای کوچک اشاره کرد و گفت: وزارت بازرگانی نیز در مقابل آمادگی دارد معاملات دولتی را از طریق بورس کالا انجام داده و هدایت سیاست‌های حمایتی را به بورس منتقل کند. علاوه بر اینکه واردات از طریق بورس کالا را تشویق کرده و قول همکاری با وزارت جهاد و بخش خصوصی را نیز می‌دهیم.

واگذاری معامله ۳۰ درصد گندم به بخش خصوصی

در ادامه طالبی، مدیرعامل بانک کشاورزی نیز با تاکید بر اینکه تسهیلات اعطایی در این بخش معمولا به دلیل عدم انسجام واحدها به هدر می‌رود، گفت: بانک کشاورزی ۸۰ درصد از منابع خود را صرف سرمایه در گردش می‌کند، حال آن که معمولا به درستی از آن استفاده نمی‌شود. برای مثال یک بار تسهیلات برای وارد کردن نهاده‌ داده می‌شود، یک بار برای خرید این نهاده توسط شرکت و واحد واسطه‌ و یک بار دیگر برای دریافت این نهاده توسط کشاورز از نهاد واسطه. وی افزود: به عقیده من ابتدا باید مولفه‌های دیگری را که قبل از بورس هستند، تصحیح کرده و سپس به بورس برسیم. وی با اعلام این خبر که دولت قرار است۳۰ درصد از خرید گندم را از شرکت بازرگانی دولتی به بخش خصوصی انتقال دهد، گفت: بورس از این فرصت می‌تواند در جهت انتقال معاملات دولتی به تالار بورس کالا استفاده کند. علاوه بر این خرید جو را نیز که بیشتر آن در اختیار تعاون روستایی است، می‌توان از طریق بورس کالا به دست مصرف‌کننده رساند.

بیانیه اولین همایش نقش بورس کالا در اصلاح ساختار اقتصادی بخش کشاورزی

با توجه به اجرای قانون سیاست‌های اصل ۴۴ و همچنین با عنایت به لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها و در نظر گرفتن وضعیت معاملات رینگ کشاورزی در بورس کالا به منظور استفاده دولت خصوصا وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و بازرگانی از این بازار مدرن و قانونمند جهت شفاف کردن قیمت محصولات کشاورزی پذیرفته شده و قابل پذیرش در بورس کالا و ایجاد تعادل در قیمت کشف شده که مطمئنا منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را به همراه خواهد داشت ـ بیانیه زیر توسط ستاد همایش تبیین و قرائت شد و مورد تایید ارگان‌های ذی ربط و مشارکت‌کنندگان در همایش قرار گرفت:

۱ـ با توجه به نوپا بودن شرکت بورس کالا و عملکرد مثبت دو ساله این شرکت در جهت کشف قیمت و متعادل کردن نرخ کالاهای فلزی و محصولات پتروشیمی، جهت شفاف‌سازی قیمت محصولات کشاورزی و فرآورده‌های دامی، انتظار دارد کلیه ارگان‌های ذی‌ربط خصوصا وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و بازرگانی از طریق زیرمجموعه‌های خود در جهت آموزش و اطلاع‌رسانی به کشاورزان، تولیدکنندگان، فعالان بازار، تشکل‌های صنفی، صنعتی، کشاورزی و همچنین بنکداران و عمده‌فروشان و خرده‌فروشان، از هیچ کوششی دریغ نکنید تا با آگاهی قشرهای مختلف در سطح کشور، بورس کالای ایران نیز بتواند همانند سایر کشورهای پیشرفته نقش اساسی خود را در جهت مساعدت به دولت ایفا کند.

۲ـ ضمن تقدیر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که اخیرا مصوباتی در جهت ارتقای سطح فعالیت شرکت بورس کالای ایران داشته‌اند، انتظار دارد تا این نمایندگان با توجه به رتبه برتر ایران در برخی محصولات کشاورزی جهان، راه ورود کشور به سازمان جهانی تجارت و بازارهای جهانی را هموار سازد و نسبت به ارائه طرح و تصویب قوانین تشویقی و تسهیل‌کننده که مزایایی چون معافیت‌های مالیاتی، حقوق و عوارض گمرکی و سود بازرگانی، جوایز صادراتی، سهمیه‌های تعرفه‌ای و غیره را برای فعالان اقتصادی در بورس کالا در بر خواهد داشت، اقدام کنند.

۳ـ از مسوولین بانک مرکزی انتظار دارد به منظور ایجاد امکان برگشت سریع اعتبارات تخصیصی ـ که معمولا هر ساله بین ۲۰ تا ۲۵ درصد تسهیلات قابل اعطا توسط هر بانک به بخش کشاورزی اختصاص یابد ترتیبی اتخاذ فرمایند که به هنگام صدور بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به نحوه توزیع اعتبارات بانکی، تمهیدات لازم برای اعطای بخشی از این اعتبارات مشوق معامله محصولات کشاورزی در بورس کالا باشد و شرایطی را فراهم آورند تا زمینه حضور صندوق‌های حمایت از سرمایه‌گذاری بخش کشاورزی در تامین منابع مورد نیاز تشکل‌ها و فعالان بخش میسر شود.

۴ـ توقع دارد مدیران بانک‌ها خصوصا بانک کشاورزی، که بانک تخصصی این بخش نیز است جهت استفاده بجا و کنترل شده از تسهیلات اعطایی در زمینه خرید و فروش محصولات کشاورزی اعم از وارداتی، تضمینی و توافقی و همچنین صدور کارت اعتباری برای فعالان و کارگزاران بورس کالا، هماهنگی و همکاری لازم را با شرکت بورس کالای ایران معمول دارند.

۵ـ از مسوولین اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و همچنین اتاق تهران انتظار دارد در جهت تشویق اعضای خود به معامله و صدور محصولاتی نظیر پسته، زعفران و زیره و سایر محصولات کشاورزی و دامی قابل معامله از طریق تالار بین‌المللی بورس کیش ـ که هم‌اکنون در زمینه معامله و صدور قیر و محصولات پتروشیمی فعال است، اقدام کنند.

۶ـ از وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی و بازرگانی و صندوق ضمانت صادرات در خواست می‌شود به منظور تشویق فعالان اقتصادی جهت مبادله محصولات کشاورزی پذیرفته شده و قابل پذیرش در بورس کالا، قوانین و مقررات مصوب درخصوص اعطای جوایز صادراتی، معافیت‌های مالیاتی، حقوق و عوارض گمرکی و سود بازرگانی را به مورد اجرا بگذارند و شرایطی را فراهم آورند که واردات محصولات کشاورزی پذیرفته شده و قابل پذیرش از طریق بورس کالا صورت پذیرد.

۷ـ از سازمان بورس و اوراق بهادار انتظار دارد با وضع و اجرای مقررات مورد نیاز در حوزه بازار سرمایه، نسبت به بسط و توسعه زیر ساخت‌های مقرراتی و اجرایی معاملات بخش کشاورزی در بورس کالای ایران اقدام کرده و با سیاست‌گذاری در جهت توسعه خدمات فیزیکی و الکترونیکی کارگزاران و سایر نهادهای مالی، موجبات ارائه خدمات مربوطه در سطح گسترده ای از کشور را فراهم کند.

۸ـ از کانون کارگزاران بورس توقع دارد با استفاده از سازوکارهای مناسب نسبت به تشویق شرکت‌های کارگزاری برای ایجاد شعبه یا نمایندگی در استان‌ها و شهرستان‌های مستعد همت کرده و علی‌الخصوص کارگزاری بانک کشاورزی با توجه به گستردگی شعب خود در روستاها، نسبت به دایر کردن نمایندگی جهت ایجاد امکان حضور کشاورزان برای عرضه کالا‌های خود، اقدام کند و وزارت جهاد کشاورزی نیز در ساختار جدید خود واحدهای اطلاع‌رسانی را در مراکز خدمات روستایی ایجاد کند تا کشاورزان و روستاییان محترم بتوانند به قیمت‌های روز بازار دسترسی داشته باشند.

۹ـ با عنایت به مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی درخصوص امکان انجام معامله توسط دستگاه‌های دولتی از طریق بورس کالا بدون رعایت تشریفات مزایده و مناقصه، از ریاست‌جمهوری و هیات دولت تقاضا دارد تا به کلیه وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی تاکید کنند که اقلام مورد نیاز خود اعم از محصولات کشاورزی و پتروشیمی و کالاهای فلزی را از طریق بورس کالای ایران تهیه کنند.

۱۰ـ با توجه به برنامه جایگزینی قیمت تضمینی به جای خریدهای تضمینی و اعلام قیمت تضمینی برخی از محصولات کشاورزی و فرآورده‌های دامی، بورس کالا به لحاظ وجود آمار و اطلاعات دقیق، بهترین مکان برای کشف قیمت و ایجاد تعادل در بازار محصولات و همچنین پرداخت احتمالی یارانه است، لذا مساعدت وزارتخانه‌ها جهت تشویق تشکل‌ها و فعالان بخش و ملزم کردن واحدهای تحت نظارت خود برای انجام معامله در بورس کالا ضروری است.

۱۱ـ از شرکت بورس کالای ایران انتظار دارد نسبت به راه‌اندازی و توسعه ابزار مشتق کالایی به منظور ایجاد امکان پوشش و مدیریت ریسک ناشی از نوسان قیمت محصولات کشاورزی و سایر کالاهای مورد معامله در بورس کالا، اقدام کرده و به طور همزمان زمینه پذیرش کالاهای جدید در این بورس را نیز فراهم کند.

۱۲ـ ضمن تقدیر و تشکر از زحمات هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران که ضمن تقبل هزینه، مقدمات لازم جهت برگزاری این همایش را فراهم کردند، لازم است تا با تشکیل کمیته پیگیری، با هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بازرگانی زمینه اجرای مفاد این بیانیه را فراهم کنند تا شاهد اقدامات مثبت و رونق بازار محصولات کشاورزی و بهره‌مندی تولیدکنندگان این بخش از حاشیه بازار محصولات خود باشیم.