غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۱۴ دسامبر الی ۱۸ دسامبر۲۰۰۹) از یک روند افزایشی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، به دلیل انتشار تجدیدنظر افزایشی آژانس بین‌المللی انرژی و دبیرخانه اوپک از تقاضای جهانی نفت خام در سال 2010 و کاهش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا (معادل 6/6 میلیون بشکه)، از حدود 47/69 دلار در هر بشکه در تاریخ 14 دسامبر به بیش از 02/73 دلار در هر بشکه در تاریخ 18 دسامبر افزایش یافت. طی هفته مذکور، کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، افزایش شدید ارزش دلار به دنبال انتشار ارقام بهتر از سطح انتظار بخش خرده‌فروشی آمریکا در ماه نوامبر و همچنین افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا (معادل 900 هزار بشکه) از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌های نفت خام به شمار می‌روند.
آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود که در اوایل هفته گذشته منتشر شد، پیش‌بینی خود از تقاضای جهانی نفت خام برای سال ۲۰۱۰ را به میزان ۱۲۰ هزار بشکه در روز نسبت به پیش‌بینی قبلی خود افزایش داده است که این موضوع حاکی از انتظار بهبود شرایط اقتصادی کشورهای صنعتی و رهایی از رکود اقتصادی این کشورها در سال آتی است. بر اساس این گزارش، انتظار می‌رود تقاضای جهانی نفت خام در سال آینده با ۷/۱ درصد رشد یا افزایش ۵/۱ میلیون بشکه در روز به ۳/۸۶ میلیون بشکه در روز برسد. انتظار می‌رود میزان تولید کشورهای غیرعضو اوپک در سال جاری میلادی، در نتیجه افزایش تولید نفت روسیه به خصوص مایعات گازی و همچنین رویارویی با آرام‌ترین فصل توفان‌های فصلی آمریکا که برای بیش از یک دهه بی‌سابقه بوده است، بیش از ۱۲۵ هزار بشکه در روز افزایش یابد. همچنین بر اساس این گزارش، در پی کاهش عرضه نفت خام آمریکای شمالی، تولید روزانه کشورهای غیرعضو اوپک در سال ۲۰۱۰ مورد تجدیدنظر کاهشی نسبت به گزارش قبلی آژانس بین‌المللی انرژی قرار گرفته و پیش‌بینی می‌شود با افزایش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای نسبت به سال ۲۰۰۹ به حدود ۶/۵۱ میلیون بشکه در روز برسد. تقاضا برای نفت خام اعضای اوپک در سال ۲۰۱۰ نیز در صورتی که سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام که هم‌اکنون در سطح بالایی قرار دارد کاهش یابد، با افزایش روزانه ۵۰ هزار بشکه‌ای همراه بوده و به حدود ۲۹ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
همچنین سازمان اوپک در تازه‌ترین گزارش خود پیش‌بینی نموده است که متوسط تقاضای جهانی نفت خام در سال آینده میلادی در پی بهبود میزان مصرف جهانی نفت خام، حدود 13/85 میلیون بشکه در روز خواهد بود که این میزان در مقایسه با سال گذشته 820 هزار بشکه در روز (1 درصد) افزایش نشان می‌دهد. این سازمان در پیش‌بینی جدید خود میزان تقاضای جهانی نفت خام را نسبت به گزارش قبلی به میزان 70 هزار بشکه در روز افزایش داده است. بر اساس پیش‌بینی این سازمان نیز متوسط تولید نفت خام کشورهای غیرعضو اوپک در سال 2010 به میزان 60 هزار بشکه در روز مورد تجدید نظر کاهشی قرار گرفته و پیش‌بینی می‌شود با افزایش 300 هزار بشکه‌ای در روز نسبت به سال 2009 به حدود 27/51 میلیون بشکه در روز برسد. از سوی دیگر انتظار می‌رود تقاضای جهانی برای نفت خام اعضای اوپک پس از پشت سر گذاشتن دو سال روند کاهش عمده، در سال 2010 روند رشد خود را آغاز نماید.


بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به 17 دسامبر2009، از حدود 64/70 دلار در هر بشکه در تاریخ 14 دسامبر به بیش از 77/71 دلار در هر بشکه افزایش یافته است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 17 دسامبر 2009 با 1 دلار و 95 سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 71 دلار و 36 سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه دسامبر (تا 17 دسامبر 2009) با 2 دلار و 35 سنت کاهش نسبت به میانگین ماه نوامبر به هر بشکه 73 دلار و 94 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه نوامبر 2009 معادل 76 دلار و 29 سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک دربردارنده 12 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۴ دلار و ۶۹ سنت کاهش نسبت به هفته قبل (۸ دسامبر ۲۰۰۹)، در روز ۱۶ دسامبر ۲۰۰۹ به بشکه‌ای ۷۱ دلار و ۴۹ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (۱۶ دسامبر۲۰۰۹) ۷۱ دلار و ۸۳ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۷۱ دلار و ۲۷ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۷۰ دلار و ۱۸ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۶۹ دلار و ۷۳ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۷۲ دلار و ۹۷ سنت، شمال غربی اروپا ۷۰ دلار و ۴۴ سنت و در بازار مدیترانه ۶۹ دلار و ۶۳ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۷۱ دلار و ۷۵ سنت، شمال غربی اروپا ۶۹ دلار و ۹۹ سنت و در بازار مدیترانه ۶۹ دلار و ۲۸ سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج‌فارس با 21 دلار و 76 سنت کاهش نسبت به هفته قبل (8 دسامبر 2009)، طی روز 16 دسامبر2009 در سطح 656 دلار و 18 سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه 649 دلار و 50 سنت، شمال اروپا 652 دلار و 50 سنت، آمریکا 694 دلار و 26 سنت، ژاپن 702 دلار و 79 سنت و سنگاپور 681 دلار و 64 سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج‌فارس 655 دلار و 6 سنت، سوخت جت 625 دلار و 20 سنت، نفت گاز 563 دلار و 22 سنت، نفت کوره 446 دلار و 39 سنت، پروپان 697 دلار و 50 سنت و بوتان به قیمت 702 دلار و 50 سنت به فروش رسیده است.


قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه ژانویه 2010، از حدود 89/71 دلار در هر بشکه در تاریخ 14 دسامبر 2009 به بیش از 75/73 دلار در هر بشکه در تاریخ 18 دسامبر افزایش یافته است. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 11 دسامبر 2009 معادل 4/332 میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (4 دسامبر) به میزان 7/3 میلیون بشکه کاهش یافته است و معادل 1/11 میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 12 دسامبر 2008 بیشتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل 3/0 روز کاهش یافته و در سطح 9/23 روز قرار گرفته است و به میزان 1/2 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 117 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 804/13 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 748 هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت :
در ابتدای هفته گذشته قیمت نفت خام WTI نزدیک به سطح پایینی کانال افزایشی در هفت ماه گذشته قرار داشت که سطح حمایتی مذکور موجب برگشت روند افزایشی شد. قیمت بسته شده در روز جمعه به گونه‌ای بود که شاخص RSI دلالت بر شکست شدن روند منفی و آغاز روند مثبت را به ارمغان آورد، البته هنوز قیمت در ادامه روند افزایشی با دو مقاومت مهم روبه‌رو است. در هفته گذشته انتشار دو آمار مهم مربوط به عوامل بنیادی بازار نفت خام در ایجاد روند افزایشی اثرگذار بودند: افزایش پیش‌بینی تقاضای نفت خام برای سال 2010 از طرف دو سازمان مهم بین‌المللی آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک و کاهش ذخیره‌سازی‌های نفت خام. کاهش ذخیره‌سازی‌های نفت خام در دو هفته پیاپی و به میزان نسبتا بالا توانست در نهایت موجب افزایش قیمت شود و استمرار کاهش مذکور می‌تواند فشار افزایشی را تداوم بخشد. از سوی دیگر فشار کاهشی از سوی افزایش ارزش دلار و شاخص‌های سهام بر روی قیمت نفت وارد شد، ولی با توجه به اینکه قیمت در کف کانال قرار داشت، تحت تاثیر عوامل بنیادی بازار نفت قرار گرفت و روند افزایشی را در پی گرفت. حمایت 8/61 درصد فیبوناچی نتوانست مانع افزایش ارزش دلار در مقابل یورو شود، لذا در هفته جاری حمایت 50 درصد فیبوناچی به احتمال زیاد مانع افزایش ارزش دلار شده و حتی می‌تواند روند آن را معکوس کند که در این صورت اثر آن بر قیمت نفت افزایشی خواهد بود. در هفته جاری قیمت نفت با دو مقاومت 50 و سپس 8/61 درصد فیبوناچی در قیمت‌‌های 5/73 و 5/75 روبه‌رو است، لذا تا زمانی که قیمت از سطوح مقاومتی مذکور به خصوص سطح 50 درصد عبور نکرده است روند افزایشی قطعی ظاهر نشده است.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )
* کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی