غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۲۰ نوامبر الی ۲۷ نوامبر ۲۰۰۹) از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، در اوایل هفته گذشته به دلیل افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، کاهش ارزش‌دلار و همچنین انتشار گزارش‌های مثبت از بخش اشتغال آمریکا که نشان از کاهش آمار بیکاری در این کشور در هفته منتهی به 21 نوامبر و رسیدن آن به کمترین میزان از سپتامبر سال گذشته داشت، از حدود 62/76‌دلار در هر بشکه در تاریخ 20 نوامبر به بیش از 72/77‌دلار در هر بشکه در تاریخ 25 نوامبر افزایش یافت، ولی مجددا در دو روز پایانی هفته در پی انتشار گزارش وضعیت اقتصادی سه ماهه سوم سال‌جاری آمریکا که حاکی از تحقق رشد اقتصادی به میزان کمتری از پیش‌بینی‌های مربوطه بود و همچنین افزایش ارزش‌دلار، کاهش ارزش سهام و افزایش قابل توجه سطح ذخیره سازی‌های نفت‌خام و بنزین آمریکا (معادل 2‌میلیون بشکه)، بیش از 3/2درصد کاهش یافته و به کمتر از 9/75دلار در هر بشکه در تاریخ 27 نوامبر رسید. کارشناسان پیش بینی می‌نمودند که رشد اقتصادی آمریکا در سه ماه سوم سال جاری در حدود 5/3درصد باشد، ولی اقتصاد آمریکا طی دوره مذکور تنها 8/2 درصد رشد را تجربه نمود. سرمایه‌گذاران در چند ماه اخیر نشانه‌های بهبود اقتصادی را که می‌تواند به افزایش تقاضای جهانی انرژی منجر شود، به شدت دنبال می‌کنند.
بر اساس تازه ترین نظر سنجی رویترز از تحلیلگران بخش انرژی، رشد تقاضای جهانی نفت خام در سال ۲۰۱۰ با روزانه ۳/۱میلیون بشکه افزایش، از رشد عرضه پیشی گرفته و تقاضای نفت خام به بیش از ۹/۸۵میلیون بشکه در روز خواهد رسید که این موضوع منجر به کاهش ذخایر نفت‌خام در جهان خواهد شد. این در حالی است که در سال ۲۰۱۰ تولید نفت کشورهای غیرعضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و تولید مایعات گازی (NGL) اعضای اوپک تنها ۸۰۰‌هزار بشکه در روز افزایش خواهد داشت. بر اساس این گزارش، پیش‌بینی می‌شود تولید نفت کشور‌های غیر عضو اوپک در سال ۲۰۱۰ به ۵۱میلیون بشکه در روز رسیده و تولید مایعات گازی اوپک که در تعیین سهمیه‌بندی اعضای این سازمان لحاظ نمی‌شود، به ۶/۵میلیون بشکه در روز افزایش یابد که این مقدار در مقایسه با سال ۲۰۰۸ با ۲۰درصد افزایش روبه‌رو خواهد بود.
در صورتی که اعضای اوپک بتوانند سهمیه‌های تولید کنونی خود را بدون تغییر حفظ کنند، تولید نفت این سازمان به همراه عراق در سال آینده به 9/28میلیون بشکه در روز خواهد رسید و پیش‌بینی می‌شود در سال 2010 ذخایر نفت خام جهان تقریبا 150میلیون بشکه کاهش یابد. ذخایر نفت کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD) نیز هم‌اکنون معادل 60 روز مصرف آتی است که این رقم 120میلیون بشکه بیشتر از میانگین 5 سال اخیر می‌باشد، لذا میزان عرضه نفت خام نقش مهمی‌را در تعیین قیمت جهانی نفت خام در سال آینده ایفا خواهد نمود.
سرمایه‌گذاری‌ها در بخش بالادستی صنعت نفت در سال ۲۰۰۸ با کاهش روبه‌رو بود و این وضعیت در شرایطی که تقاضای جهانی نفت دوباره افزایش یابد، می‌تواند موجب افزایش قیمت‌هاشود. سرمایه‌گذاری‌ها در بخش‌های بالادستی صنعت نفت جهان در سال ۲۰۰۹ نیز نسبت به سال ۲۰۰۸ در حدود ۱۹ درصد کاهش یافته است و اگر این روند همچنان ادامه یابد، می‌تواند برای صنعت جهانی نفت یک تهدید به شمار رود.
آژانس بین‌المللی انرژی از تاثیر منفی افزایش قیمت‌های جهانی نفت خام بر روند بهبود شرایط اقتصاد جهانی ابراز نگرانی نموده و اعلام داشته در صورتی که قیمت‌های نفت خام از سطوح کنونی فراتر رود، بهبود شرایط اقتصادی جهان به مخاطره خواهد افتاد. قیمت نفت‌خام در سال‌جاری در پی افزایش امیدواری‌ها به بهبود شرایط اقتصاد جهانی که خود می‌تواند به افزایش تقاضای نفت خام منجر شود، بیش از دو برابر افزایش یافته و از 30دلار برای هر بشکه در اواخر سال گذشته به حدود 80دلار رسیده است. با وجود این تحلیل‌گران بر این باورند که افزایش قیمت نفت خام می‌تواند روند بهبود شرایط اقتصاد جهانی را کند نماید.
میانگین بهای هر بشکه نفت‌خام صادراتی ایران با ۵۹ سنت کاهش نسبت به هفته قبل ( ۱۶ نوامبر ۲۰۰۹)، در روز ۲۴ نوامبر ۲۰۰۹ به بشکه‌ای ۷۶‌دلار و ۳۷ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت‌خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه‌شنبه (۲۴ نوامبر۲۰۰۹) ۷۶دلار و ۶۱ سنت بود و همین رقم برای نفت‌خام سنگین در سطح ۷۶‌دلار و ۲۳ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۷۵‌دلار و ۱۱ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۷۴‌دلار و ۷۶ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۷۷‌دلار و ۶۷ سنت، شمال غربی اروپا ۷۵ ‌دلار و ۶۴ سنت و در بازار مدیترانه ۷۴‌دلار و ۳۱ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۷۶‌دلار و ۹۰ سنت، شمال غربی اروپا ۷۵‌دلار و ۳۰ سنت و در بازار مدیترانه ۷۳‌دلار و ۹۶ سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با 7‌دلار و 65 سنت کاهش نسبت به هفته قبل (16 نوامبر2009)، طی روز 24 نوامبر2009 در سطح 678 ‌دلار و 80 سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه 676‌دلار و 75 سنت، شمال اروپا 682‌دلار و 50 سنت، آمریکا 736‌دلار و 23 سنت، ژاپن 714‌دلار و 40 سنت و سنگاپور 699‌دلار و 87 سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس 663 ‌دلار و 30 سنت، سوخت جت 656‌دلار و 88 سنت، نفت گاز 597 ‌دلار و 56 سنت، نفت کوره 454‌دلار و 74 سنت، پروپان 715‌دلار و 50 سنت و بوتان به قیمت 725 ‌دلار و 50 سنت به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن (ICE) برای تحویل در ماه ژانویه ۲۰۱۰، ابتدا از حدود ۲/۷۷‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۰ نوامبر ۲۰۰۹ به بیش از ۴۴/۷۸‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۵نوامبر افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۱۸/۷۷‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۷ نوامبرکاهش یافت.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت‌خام این کشور در هفته منتهی به 20 نوامبر 2009 معادل 8/337‌میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (13 نوامبر) به میزان یک‌‌میلیون بشکه افزایش یافته است و معادل 17‌میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 21 نوامبر 2008 بیشتر است.
میزان ذخایر بنزین آمریکا نیز طی هفته منتهی به ۲۰ نوامبر ۲۰۰۹ به میزان یک‌میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و به سطح ۱/۲۱۰میلیون بشکه رسیده است که معادل ۶/۹‌میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۱ نوامبر ۲۰۰۸ می‌باشد. از سوی دیگر میزان ذخایر فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا طی هفته منتهی به ۲۰ نوامبر ۲۰۰۹ به میزان ۵۰۰‌هزار بشکه نسبت به هفته قبل از آن کاهش یافته و در سطح ۹/۱۶۶‌میلیون بشکه قرار دارد. این ذخایر به میزان ۲/۴۰‌میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۱ نوامبر ۲۰۰۸ است.
پیش‌بینی قیمت
قیمت نفت‌خام WTI در روز اول کاری هفته گذشته با توجه به اینکه در سطح حمایت ۷۵‌دلار قرار داشت مسیر افزایشی در پی گرفت، ولی با برخورد با مقاومت ۸۰‌دلاری، روند نزولی شدیدی به خود گرفت و تا سطح ۷۵‌دلار سقوط کرد. در روز جمعه با ایجاد روندهای نزولی شدید در بازارهای بورس قیمت نفت نیز با کاهش شدید تا سطح ۷۲‌دلار مواجه شد که سطح حمایتی بر مبنای ۵۰ درصد Retracement بود و در نهایت با افزایش شدید به ۷۶‌دلار برگشت که بالاتر از سطح حمایتی ماهانه می‌باشد. با توجه به اینکه قیمت نفت‌خام با مقاومت ۲۰ ماهانه روبه‌رو است و روند‌های کاهشی شدید دور از انتظار نیست، به خصوص در روزهای پایانی ماه میلادی که قیمت بسته شده سیگنال مهمی‌ در مورد روند ماه آینده ارائه می‌کند، لذا در چنین روزهایی هر گونه خبری می‌تواند نوسانات شدیدی را ایجاد کند. قیمت نفت با توجه به اینکه با مقاومت ۲۰ ماهانه روبه‌رو است برای گذر از آن با نوسانات زیادی مواجه است. در هفته آینده قیمت نفت‌خام با حمایت از طرف میانگین‌های ۵۰ و ۱۰۰ روزانه روبه‌رو است که در روند کاهشی در قیمت ۷۳‌دلار با حمایت زیادی روبه‌رو است. با توجه به نزدیک شدن میانگین‌های ۵۰ و ۱۰۰ روزه فشار افزایشی بر قیمت نیز افزوده شده و نوسانات آن نیز بیشتر می‌شود. عبور قیمت از سطح ۷۸‌دلار ادامه مسیر افزایشی را تا حدود زیادی راحت‌تر می‌کند.
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع : سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )