بهرام امینی *

شاید بورس کالای ایران یکی از موفق‌ترین بورس‌های کالایی در جهان باشد؛ زیرا به سرعت رشد یافت و تالار معاملات آن در زمانی کوتاه به شاخص اصلی بازار فولاد در ایران مبدل شد. بورس کالای ایران در واقع راه بسیار دشواری را در زمانی نه چندان طولانی طی کرد تا توانست اعتماد تولید‌کنندگان، مصرف‌کنندگان و همچنین نهاد‌های نظارتی را کسب کند، اعتمادی که بزرگ‌ترین سرمایه آن است.

با این حال اقدام تعجب‌بر‌انگیز بورس کالا در عرضه محصولات ضایعاتی در تالار معاملات این پرسش را بر می‌انگیزد، چه عاملی موجب شده است تا بورس کالای ایران سیاست‌های سخت‌گیرانه‌اش را در پذیرش کالا تغییر دهد و به یک باره کالایی را عرضه کند که حتی آهن‌فروشان معتبر نیز در قرار دادن آن در انبار‌های خود‌تردید می‌کنند؟ اگر این روند ادامه یابد، آیا نام بورس خدشه‌دار نخواهد شد؟ توجه کنیم که ما در مورد عرضه محصولی صحبت می‌کنیم که ظاهر محصولات فولادی را دارد و در زمان عرضه محصولات فولادی عرضه شده است؛ اما در واقع محصولی ضایعاتی است؛ یعنی چیزی در حد آهن قراضه. در ارتباط با این عرضه، عرضه‌ای که کاش از طریقی به جز بورس کالا صورت می‌گرفت، سوالات مختلفی مطرح می‌شود؛

به عنوان مثال:

۱ - آیا بورس کالا اطمینان دارد که میلگرد‌های ضایعاتی در اسکلت بتونی ساختمان مورد استفاده قرار نخواهد گرفت؟ آیا بورس مطمئن است که خریداران میلگرد را ذوب می‌کنند یا مثلا محصول دیگری با آن می‌سازند؟ متاسفانه به نظر این‌گونه نمی‌رسد، در واقع این محصول با استقبال خریدارانی روبه‌رو شد که احتمالا به آن نه به چشم آهن قراضه بلکه به عنوان محصول ساختمانی می‌نگرند.

بهای هر کیلو قراضه در بازار ایران بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ تومان است و در بازار‌های جهانی حداقل باید ۲۰۰ دلار برای هر تن قراضه پرداخت کرد؛ اما خریداران میلگرد ضایعاتی در بورس کالا بین ۴۱۰ تا ۴۵۰ تومان برای محصولی که به نام ضایعات بر روی تابلو درج شد، پرداخت کردند. با این قیمت کم و بیش می‌توان نگران بود که شاید این میلگرد ضایعاتی در اسکلت ساختمان‌های یکی از زلزله‌خیز‌ترین کشور‌های جهان مورد استفاده قرار بگیرد.

چگونه بورس اطمینان می‌یابد که این‌گونه نخواهد شد و اگر این موضوع در چهارچوب مسوولیت بورس نیست پس چه کسی مسوول آن است؟ آیا فولاد‌های ساختمانی زیر پوشش استاندارد‌های اجباری قرار ندارد و اگر این‌گونه است آیا تغییر نام میلگرد به میلگرد ضایعاتی، بدون اینکه پرس شود یا خرد شود یا تغییر شکل یابد، ماهیت کالا را تغییر می‌دهد؟

۲ - موضوع دوم که البته اهمیت کمتری دارد اما به هر حال مهم است این است که چرا بورس کالا با این اقدام صنعت فولاد کشور را تحت فشار مضاعف قرار می‌دهد؟ همه ما شرایط اقتصادی را می‌دانیم و همه ما می‌دانیم ارزش هر بخش کوچک از بازار برای تولید‌کنندگان تا چه حد حیاتی است.

واقعیت این است که میلگرد‌های ضایعاتی چینی با قیمتی پایین‌تر از شمش وارداتی و حتی با بهایی نازل‌تر از فروش شمش تولید داخل کشور به بازار عرضه شد. ممکن است حجم آن زیاد نباشد؛ اما اثر اهرمی ‌آن را فراموش نکنیم. در شرایط فعلی بورس ایران است که شاخص‌های بازار و حتی استاندارد‌های بازار را تعیین می‌کند. همه ما می‌دانیم که بورس دبی در همسایگی ما بر اساس مصوبه خود تنها میلگردی را در تالار خود عرضه می‌کند که از پس آزمایش‌های دشوار موسسه Cares انگلیس برآید، تصمیم ظریفی که به سادگی ایران از بازار رو به رشد این امیر نشین خارج کرد و جای پای محکمی‌ برای کارخانه تازه تاسیس فولاد امارات باز کرد؛ اما در شمال خلیج فارس، بورس کالای ایران محصولی را بر روی تابلو درج می‌کند که با صراحت آن را میلگرد ضایعاتی می‌نامد.

قطعا مسوولیت بورس بیش از یک کانال ساده عرضه کالا است و به همین دلیل است که در مورد آن حساسیت وجود دارد. بورس کالای ایران اولین بورس عرضه کننده فولاد در تمام دنیا است و این افتخاری است که باید حفظ شود و در این میان عرضه محصولات ضایعاتی آن چیزی نیست که از بزرگ‌ترین بورس کالای خاورمیانه انتظار می‌رود.

*کارشناس بازار فولاد