کلید حل معمای بازار فولاد کجاست؟

محمد حسین بابالو

این روزها بازار غیر رسمی‌فولاد شاهد کاهش شدید حجم معاملات به نسبت سال‌های گذشته است.‌این مطلب که در خصوص بازار فولادهای ساختمانی، بیشتر جلوه‌گر بوده یکی از مهمترین و با ارزش‌ترین بازارها را در بر گرفته است. مهم‌ترین دلیل‌این امر کاهش شدید فعالیت‌های عمرانی در بخش‌های دولتی و خصوصی همچنین رکود بازار مسکن است.

این بازار پر اهمیت خرید و فروش واقعی از تولیدکننده اصلی آغاز و در مصرف‌کننده نهایی به پایان می‌رسد به گونه‌ای کم سابقه در مسیر کاهش قرار گرفته تا جایی‌که در برخی اظهار نظرها‌این بازار را راکدترین بازار از جنگ تحمیلی تاکنون لقب داده‌اند. مهمترین دلیل کاهش تقاضای واقعی و کاهش شدید مصرف است. هم اکنون با توجه به کاهش شدید ارزش مصالح ساختمانی و زمین کسی تمایلی به ساخت و ساز ندارد. نکته دیگر نقش بخش دولتی است. ‌این نقش بیشتر با تزریق پول به جامعه آن هم به صورت مفید آن بالاخص از طریق تزریق بودجه‌های عمرانی باز می‌شود. با توجه به تجربه تاریخی دولت‌ها و همچنین خشک و بیابانی بودن بسیاری از نقاط کشور بودجه‌های عمرانی برای ‌این مناطق از پاییز به بعد تزریق خواهد شد. با توجه به این نکته بایستی در روزهای آتی شایعاتی مبنی بر ورود ‌این گونه تقاضای واقعی از سوی دولت به گوش برسد. در‌این بین رانت اطلاعاتی بسیار مهم خواهد بود.

اما واقعیات و داده‌های بنیادین دولت برای سال جاری از پیشینه‌ای روشن حکایت نمی‌کند. برای سال جاری لایحه بودجه ارسالی دولت تا تصویب آن در مجلس در خصوص بودجه‌های عمرانی ۸۵۰۰‌میلیارد تومان فاصله دارد. همچنین در‌این بودجه ۴۵۰۰‌میلیارد تومان از طریق فروش سهام در ذیل اصل ۴۴ پیش‌بینی شده است که تحقق آن با اما و اگرهای بسیاری همراه است. این در حالی است که مجوزی نیز برای تزریق پول به پروژه‌های عمرانی دولت از صندوق ذخیره‌ارزی صادر نشده است.

با توجه به رویکرد دولت بالاخص در خصوص سیاست‌های پولی - مالی و ادامه روند انقباضی آن احتمال تزریق حجم عظیمی‌از پول به بخش خصوصی از طریق وام و... دور از ذهن خواهد بود. شرایط بازار و ویژگی‌های بنیادین آن حکایت از ادامه‌این وضع می‌کند. برآیند‌این موارد از ادامه وضع فعلی حکایت می‌کند. به احتمال قوی در آینده نیز معجزه‌ای رخ نخواهد داد. به عبارت بهتر در‌این بازار تقاضای واقعی وجود نداشته و نخواهد داشت. ‌این موارد در کنار حجم فولاد تزریق شده یا در حال تزریق به بازار یک نا همخوانی معنی دار دارد. هم اکنون عرضه وجود داشته که از طریق معاملات بورس و واردات تزریق می‌شود و دلیلی برای افزایش تقاضا دیده نمی‌شود. ‌این در حالی است که هر از چند گاهی شاهد رونق مقطعی معاملات بورس برای عرضه سلف فولادهای ساختمانی هستیم. با توجه به تجربیات گذشته قیمت‌ها نیز در دوره‌های مشخصی افزایش و سپس کاهش می‌یابد. تا چند روز‌ آینده زمان توزیع کالاهایی است که در هفته‌های گذشته در بورس کالای ‌ایران به فروش رفته‌اند فرا می‌رسد. فروش ‌این کالاها در بازار راکد فعلی تقریبا غیر ممکن خواهد بود. با‌ این پیش فرض که ‌این حجم عظیم از پول در صورت راکد ماندن ضرر و زیان بسیاری را برای صاحبانش به همراه خواهد داشت. احتمال یک رونق تصنعی یا به عبارت دیگر سکوت فعالان بزرگ ‌این بازار و شایعات گوناگون به‌این دلیل‌، سپس افزایش حجم معاملات، وجود دارد اما نهایتا ‌این حجم کالا و در واقع بارهایی که گران خریداری شده روی دست خواهد ماند. یک سناریوی احتمالی و یا به عبارت بهتر یک تراژدی بسیار دردناک برای فعالان ناآگاه‌این بازار.

احتمال‌این واقعه با توجه به تجربیات قبلی دور از ذهن نیست. هم اکنون زمزمه‌ها و پیش زمینه‌های ‌این رویداد آرام آرام در حال شکل گرفتن است. نکته نهایی در‌این بین اقدام دولت و تلاش در خصوص بهبود امور است. دولت می‌تواند با چند اقدام مقطعی یا اساسی در بهبود اوضاع هم ‌این بازار را از شرایط فعلی برهاند هم به اشتغالزایی آنهم در شرایط فعلی که بیکاری افزایش یافته است کمک کند.

نکته اول سعی در‌ایزوله کردن اقتصاد‌این خرده بازار است. ابزارهای حمایتی تعرفه‌ای که ماه‌های پیش بسیاری از دولت‌ها در پیش گرفته‌اند باز هم می‌تواند مؤثر باشد. با‌این اقدام تولیدکنندگان داخلی با توان بیشتری تولید و از تقاضای محدود فعلی بهتر استفاده خواهند کرد. دومین مطلب افزایش واردات مواد اولیه همچون شمش فولاد‌، انواع فروآلیاژها و... است. نکته دیگر و از همه مهم‌تر حمایت از بخش واقعی تولید است. استمهال هر چه بیشتر بدهی‌ها‌، کمک‌های مالی بانک‌ها و افزایش سقف اعتبارات و تسهیل پرداخت وام به بنگاه‌های تولیدی واقعی نه به بخش‌ها و شرکت‌های کاغذی که به تورم بیانجامد و نهایتا افزایش بودجه‌های عمرانی و رونق ساخت و ساز طرح‌های دولت و تملک سرمایه‌های ثابت.

در شرایط فعلی دولت می‌تواند با‌این اقدامات و بالاخص با افزایش هزینه‌های عمرانی و تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی به‌این آشفته بازار پایان دهد. نکته دیگر که به صورت یک شایعه در بازار شنیده می‌شود امید به بهبود بازار‌این کالا در صورت افزایش رابطه با جهان غرب است.

این مطلب نیز فاقد هرگونه دلایل بنیادی برای بازار بوده که جز تغییر در طرز فکر فعالان بازار البته بدون وجود عقبه‌ای واقعی تنها به آشفته‌تر شدن بازار، همچنین رونقی مقطعی و سپس رکودی فراگیرتر خواهد انجامید.

کلید بهبود بازار کمک‌های دولت و تزریق منابعی از‌این قبیل است. امید است دولت برای بهبود ‌این خرده بازار فکری کند و به کمک فعالان ‌این عرصه شتابد. اقدامی‌که شاید هم اکنون نیز بسیار دیر شده باشد.