غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۱۸ سپتامبر الی ۲۵ سپتامبر ۲۰۰۹) از یک روند کاهشی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، به دلیل افزایش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام و فرآورده‌های نفتی آمریکا (معادل 2/11‌میلیون بشکه)، کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و همچنین افزایش ارزش‌دلار در اواخر هفته، از حدود 72/71‌دلار در هر بشکه در تاریخ 18سپتامبر به کمتر از 95/65‌دلار در هر بشکه در تاریخ 25سپتامبر کاهش یافت.
طی هفته مذکور، تصمیم اوپک مبنی بر عدم تغییر سطح تولید خود در اجلاس ۱۵۴‌این سازمان و کاهش میزان متقاضیان بیمه بیکاری در آمریکا و همچنین انتشار خبرها از نشست گروه ۲۰ مبنی بر تثبیت ابزارهای فوری محرک اقتصادی تا ظهور روند بهبود اقتصادی باثبات، از عوامل تقویت کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. انتظار می‌رود بانک مرکزی آمریکا در تلاش برای تحریک تقاضا و کمک به روند بهبود اقتصادی، نرخ‌های بهره را در سطوح کنونی تثبیت کند. پس از بروز رکود اقتصادی که بدترین نوع آن از دهه ۱۹۳۰ تاکنون بوده است، تقاضای انرژی در جهان کاهش یافته و‌این موضوع سبب افت قیمت نفت خام از رکورد ۱۴۷‌دلار هر بشکه در ژوئیه ۲۰۰۸ به ۳۲‌دلار برای هر بشکه در دسامبر گذشته شده است.
برخی تحلیلگران معتقدند، مازاد عرضه نفت از سوی کشورهای غیر عضو اوپک، از میزان تاثیرگذاری سیاست‌های سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) بر بازارهای جهانی نفت خام کاسته است. در شرایط کنونی بازارهای جهانی نفت با ظرفیت مازاد تولید مواجه است، لذا ‌این احتمال وجود دارد که قیمت‌های نفت در کوتاه مدت افزایش نیابند. اجرای برنامه کاهش سهمیه‌های تولید اوپک در سال گذشته میلادی، موجب تثبیت قیمت‌های جهانی نفت شد، ولی بحران اقتصادی جهان به کاهش تقاضای نفت و افزایش فاصله میان میزان مصرف و ظرفیت مازاد تولید نفت خام منجر شده است.
از سوی دیگر رییس شرکت توتال فرانسه اعلام کرده است که به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری‌ها، جهان ممکن است با کمبود عرضه نفت رو به رو شود؛ چراکه به دلیل بحران اقتصادی، سرمایه‌گذاری اندکی برای بهره‌برداری از ذخایر جدید نفتی صورت گرفته است. رییس توتال همچنین پیش‌بینی کرده است که قیمت نفت از سطح کنونی حدود ۷۰‌دلار برای هر بشکه به بیش از ۱۰۰‌دلار برای هر بشکه افزایش خواهد یافت. آنچه باید هم اکنون تصمیم‌گیری شود، تولید برای سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ است. پس در‌این میان، جهان با عرضه ناکافی نفت خام برای تامین تقاضا مواجه خواهد شد و نمی‌توان در‌این مورد کشورهای عمده تولیدکننده نفت را که در مواجهه با کاهش تقاضا و افت قیمت، تولید خود را کاهش داده‌اند، برای کاهش سرمایه‌گذاری‌ها سرزنش کرد.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به 24 سپتامبر2009، از حدود 62/69‌دلار در هر بشکه در تاریخ 18سپتامبر به کمتر از 12/65‌دلار در هر بشکه کاهش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 24سپتامبر 2009 با 90‌سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 67‌دلار و 50‌‌سنت رسیده است، همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه سپتامبر (تا 24‌سپتامبر) با 3‌دلار و 58‌‌سنت کاهش نسبت به میانگین ماه اوت به هر بشکه 67‌دلار و 77 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه اوت 2009 معادل 71‌دلار و 35‌سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 13 نوع نفت خام اعضای‌این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین‌ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است.


میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی‌ایران با 1‌دلار و 95سنت افزایش نسبت به هفته قبل (‌15‌سپتامبر 2009)، در روز 22‌سپتامبر 2009 به بشکه‌ای 68‌دلار و 23 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت‌ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک‌ایران به مقصدهای مختلف در روز سه شنبه (22 سپتامبر 2009) 68‌دلار و 72سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 67‌دلار و 90سنت قرار داشت، همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک‌ایران به بازار آفریقای‌جنوبی 67‌دلار و 64سنت و هر بشکه نفت خام سنگین‌ایران به‌این بازار 67‌دلار و 24سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک‌ایران در بازار آسیا 69‌دلار، شمال غربی اروپا 68‌دلار و 42سنت و در بازار مدیترانه 67‌دلار و 99سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین‌ایران نیز در بازار آسیا 67‌دلار و 79سنت، شمال غربی اروپا 68‌دلار و 3 سنت و در بازار مدیترانه 67‌دلار و 49سنت به فروش رسیده است. میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با 19‌دلار و 78 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (15 سپتامبر 2009)، طی روز 22 سپتامبر2009 در سطح 644‌دلار و 40 سنت قرار گرفت.
پیش‌بینی قیمت‌:
در ابتدای هفته گذشته قیمت نفت بالاتر از میانگین‌های 50 و 100 روزه قرار داشت که تحت فشار افزایشی بود. با انتشار اخبار مربوط به افزایش غیرمنتظره ذخایر نفت خام و بنزین آمریکا‌، قیمت نفت با شدت روند کاهشی گرفت و در طی دو روز به پایین اکثر میانگین‌ها سقوط کرد و از فشار افزایشی وارده خلاص شد و بالعکس تبدیل به فشار کاهشی شدند. در چنین حالتی اکثر بورس‌بازان، وضعیت‌ فروش اتخاذ کرده که در نتیجه موجب سقوط بیشتر قیمت می‌شود. کاهش قیمت به نحوی بود که حمایت اول ماهانه در سطح 66‌دلار نیز شکسته شد و قیمت در حول ‌وحوش‌ این سطح به نوسان پرداخت. با‌ اینکه اخبار مثبتی از وضعیت اقتصادی منتشر می‌شود و آمار متقاضیان بیمه بیکاری نیز کاهش نشان داد، ولی افزایش دور از انتظار ذخیره‌سازی‌ها آنها را محو کرد. با توجه به اخبار مثبت اقتصادی و افزایش واردات به عنوان دلیل افزایش ذخیره‌سازی‌ها، می‌توان علت کاهش نفت را در عملیات بورس‌بازی دانست که مقررات سنین بر عملیات بازارهای بورس بی‌تاثیر نبوده است. در ‌این هفته سطح برگشت روند کاهشی در حدود 68‌دلار قرار دارد که چنانچه قیمت از‌این سطح عبور کند تا حدود 71‌دلار که با مقاومت زیادی روبه روست، افزایش پیدا خواهد کرد. اولین سطح حمایت در قیمت 63 قرار دارد که مانع بیشتر قیمت می‌شود. با توجه به‌اینکه قیمت در روز جمعه در سطح 66‌دلار با حمایت روبه‌رو شد به نظر می‌آید، ‌این سطح می‌تواند سطح حمایتی مناسبی در ‌این هفته باشد.
منبع‌: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی