غلامعلی رحیمی*
مهرزاد زمانی*
بهای نفت‌خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از روند صعودی برخوردار بود. قیمت نفت‌خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره 16 جولای تا 24 جولای 2009، به‌رغم افزایش قابل توجه ذخایر بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا (معادل 2‌میلیون بشکه)، به دلیل کاهش قابل توجه ذخایر نفت‌خام آمریکا (معادل 8/1میلیون بشکه)، افزایش ارزش شاخص‌های بورس، کاهش ارزش‌دلار و ادامه امیدواری‌ها درباره بهبود شرایط اقتصاد جهانی، از حدود 1/62‌دلار در هر بشکه به بیش از 97/67‌دلار در هر بشکه افزایش یافت.

در واقع پس از آنکه شرکت‌های بزرگ «کترپیلر» و «مرک اند کو» از کسب درآمدهای بالاتر از حد انتظار در سه ماه دوم سال جاری میلادی خبر دادند، تحلیل‌گران آن را نشانه‌ای از بهبود شرایط اقتصادی ارزیابی نمودند که به رشد قیمت‌ها در بازار نفت منجر شد. تحلیل‌گران بر این باورند که کاهش ارزش‌دلار به رشد قیمت‌ها در بازار کالا کمک کرده است. همچنین به عقیده تحلیل‌گران بهبود قابل توجهی در بازارهای مالی دیده می‌شود و چشم انداز روشن‌تری از اقتصاد پیش روست؛ اما همچنان خطرهایی از سوی نرخ بالای بیکاری وجود دارد.
بحران اقتصاد جهانی بر بخش‌های مختلفی اثرگذار بوده است که از آن جمله می‌توان به تاثیر مهم این بحران بر پروژه‌های نفت و گاز و تاخیر یا لغو این پروژه‌ها اشاره نمود. به گزارش شانا به نقل از خبرگزاری رویترز، برخی پروژه‌های نفت و گاز و برنامه‌های توسعه پالایشگاه‌های نفت از ابتدای سال 2009 تاکنون با تاخیر یا لغو روبه رو شده اند. این در حالی است که بحران مالی جهانی، کاهش تقاضا برای نفت‌خام و کاهش قیمت‌ها و ضعف شرایط کلی بازار سبب شده است تا سرمایه گذاری‌های صورت گرفته در پروژه‌ها کاهش و اجرای آنها با تاخیر روبه‌رو شود.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۲۳ جولای ۲۰۰۹، از حدود ۵۴/۶۲‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۶ جولای به بیش از ۴۶/۶۶‌‌دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، ادامه خوش‌بینی‌ها نسبت به بهبود شرایط اقتصاد جهانی، افزایش ارزش شاخص‌های بورس، کاهش ارزش‌دلار، کاهش قابل توجه ذخایر نفت‌خام آمریکا (معادل ۸/۱میلیون بشکه) و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه ریزی شده، از عوامل تقویت کننده قیمت‌ها و افزایش قابل توجه ذخایر بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا (معادل ۲‌میلیون بشکه)، از عوامل تضعیف کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۲۳جولای ۲۰۰۹ با ۳‌دلار و ۶۰‌سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۶۵‌‌دلار و ۲۱‌سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه جولای (تا ۲۳ جولای) با ۴‌دلار و ۸۶ ‌سنت کاهش نسبت به میانگین ماه ژوئن به هر بشکه ۶۳‌دلار و ۵۰‌سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه ژوئن ۲۰۰۹ معادل ۶۸‌دلار و ۳۶‌سنت در هر بشکه بود. سبد نفت‌خام اوپک دربردارنده ۱۳ نوع نفت‌خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت‌خام صادراتی ایران با 3‌دلار و 48‌سنت افزایش نسبت به هفته قبل (14جولای 2009)، در روز 21 جولای 2009 به بشکه‌ای 65‌‌دلار و 50‌سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت‌خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه شنبه (21 جولای 2009) 66‌دلار بود و همین رقم برای نفت‌خام سنگین در سطح 65‌دلار و 12‌سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت‌خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 65‌دلار و 21‌سنت و هر بشکه نفت‌خام سنگین ایران به این بازار 64‌دلار و 51‌سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت‌خام سبک ایران در بازار آسیا 66‌دلار و 29‌سنت، شمال غربی اروپا 65‌‌دلار و 55‌سنت و در بازار مدیترانه 64‌دلار و 81‌سنت معامله شده است. هر بشکه نفت‌خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 65‌دلار و 23‌سنت، شمال غربی اروپا 64‌دلار و 86‌سنت و در بازار مدیترانه 64‌دلار و 16‌سنت به فروش رسیده است.
قیمت نفت‌خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه سپتامبر، از حدود ۶۲.۷۵‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۶ جولای ۲۰۰۹ به بیش از ۷۰.۳۲‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۴ جولای افزایش یافت.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت‌خام این کشور در هفته منتهی به 17 جولای 2009 معادل 7/342‌میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (10 جولای) به میزان 8/1‌میلیون بشکه کاهش یافته است و معادل 4/47‌میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 18 جولای 2008 بیشتر می‌باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز نسبت به هفته قبل تغییری نکرده و در سطح 9/22 روز ثابت باقی مانده است ولی به میزان 7/3روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 326‌‌هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 14.779‌میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 333‌‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. میزان تولید نفت‌خام آمریکا طی دوره 10 جولای الی 17 جولای 2009 به میزان 5‌‌هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 5.176‌میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل 11‌‌هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 18 جولای 2008 می‌باشد. در همین زمان میزان واردات نفت‌خام آمریکا از 9.549 ‌میلیون بشکه در روز به 9.203 ‌میلیون بشکه در روز کاهش یافته است که به میزان 603‌‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
از سوی دیگر، میزان ذخایر بنزین آمریکا در هفته منتهی به ۱۷ جولای ۲۰۰۹ به میزان ۸۰۰‌‌هزار بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و به سطح ۴/۲۱۵‌میلیون بشکه رسیده است که معادل ۷/۱‌میلیون بشکه کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۸جولای ۲۰۰۸ می‌باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز نسبت به هفته قبل تغییری نکرده و در سطح ۵/۲۳ روز ثابت باقی مانده است که به میزان ۳/۰روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. میزان تقاضای بنزین آمریکا طی همین دوره به میزان ۹۲‌‌هزار بشکه در روز افزایش داشته و به سطح ۹.۲۵۵‌میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۸۷‌‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.میزان ذخایر فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا نیز طی هفته منتهی به ۱۷ جولای ۲۰۰۹ به میزان ۲/۱‌میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و در سطح ۵/۱۶۰‌میلیون بشکه قرار دارد. این ذخایر به میزان ۴/۳۲‌میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۸ جولای ۲۰۰۸ می‌باشد. تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا طی همین دوره به میزان ۱۶‌‌هزار بشکه در روز افزایش داشته و به سطح ۳.۴۵۵‌میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۶۲۲‌‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
پیش بینی قیمت
بعد از چند روز که قیمت نفت WTI با مقاومت ۶۶‌دلاری دست و پنجه نرم کرد؛ بالاخره روز پنج‌شنبه توانست از مرز آن عبور نماید. در گذر از مرز مذکور شاخص‌های بورس نقش موثری ایفا کردند. همچنین کاهش ارزش‌دلار نیز در این امر اثرگذار بود. با اینکه قیمت مقاومت ۶۶‌دلاری را پشت سر گذاشته است، ولی هنوز در حال استحکام بخشیدن خود می‌باشد و انتظار بر این است که در این هفته بار دیگر به سمت این سطح برگشت نماید و وضعیت خود را تثبیت بخشد. روند افزایشی طی شده در هفته گذشته شرایط را برای جلوگیری از کاهش‌های بیشتر و برگشتن به قیمت‌های زیر ۶۰‌‌دلار بوجود آورد. در فصل حاضر به طور معمول روند ذخیره‌سازی‌های نفت‌خام نزولی است و کاهش مداوم سطح ذخیره‌سازی‌های آمریکا در چند هفته گذشته از روند عادی برخوردار است. همین موضوع بر روند ذخیره‌سازی‌های بنزین نیز صادق است، ولی با این حال روند چند هفته گذشته ذخیره‌سازی بنزین صعودی بوده است. با رشد قابل توجهی که شاخص‌های بورس در دو هفته گذشته داشتند در این هفته نیز با روند افزایشی روبه‌رو هستند، ولی با برخورد با مقاومت سنگینی که پیش رو دارند از سرعت افزایش کاسته شده و احتمال توقف رشد آنها وجود دارد که این موضوع بر بازار نفت نیز اثر‌گذار خواهد بود.در هفته جاری قیمت نفت WTI در مسیر افزایشی با مقاومت‌های ۶۸ و ۷۱‌دلاری و در مسیر کاهشی با حمایت‌های ۶۶ و سپس ۶۴‌دلار روبه‌روست. نکته‌ای که وجود دارد این است که در ماه جاری میلادی که این هفته به پایان می‌رسد، مقاومت ۷۱‌دلاری مانع بزرگی در مسیر افزایش قیمت نفت بود و هست و احتمال اینکه این هفته از این مقاومت عبور نماید، کم می‌باشد.
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)