«بورس»رقیب بازار سنتی نیست

منیژه حیاتی

به عقیده اغلب کارشناسان، یکی از مخالفت‌های اساسی وزارت جهاد کشاورزی با ایجاد رونق معاملات محصولات کشاورزی در بورس و عدم‌حمایت کافی از این بازار نگرانی از حذف و زیرسوال رفتن فلسفه وجودی نهادهای زیرمجموعه این وزارتخانه از جمله سازمان تعاون روستایی و شرکت پشتیبانی امور دام است... به عقیده اغلب کارشناسان، یکی از مخالفت‌های اساسی وزارت جهاد کشاورزی با ایجاد رونق معاملات محصولات کشاورزی در بورس و عدم‌حمایت کافی از این بازار نگرانی از حذف و زیرسوال رفتن فلسفه وجودی نهادهای زیرمجموعه این وزارتخانه از جمله سازمان تعاون روستایی و شرکت پشتیبانی امور دام است چراکه در حال حاضر این دو نهاد به طور مستقیم در بازار فعالیت می‌کنند و در صورت بورس محور شدن بازار محصولات کشاورزی بخشی از وظایف نهادهای مذکور به واسطه به‌کارگیری مکانیزم عرضه و تقاضا، خود به خود منتقل خواهد شد.حال این سوال مطرح می‌شود که آیا وجود این نگرانی از سوی وزارت کشاورزی منطقی است یا خیر و حتی در صورت مثبت بودن پاسخ، از چه طرقی می‌توان به بهترین وجه نقش نظارتی دولت را توسط بازوی اجرایی آن یعنی وزارت کشاورزی و نهادهای مربوط حفظ کرد.

دکتر امیرحسین چیذری، یکی از کارشناسان بورس کالا در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما با تایید این مطلب که یکی از مخالفت‌های وزارت جهاد کشاورزی با بورس به دلیل وجود همین نگرانی است، می‌گوید: سیاست حال حاضر دولت در بخش کشاورزی به هیچ وجه در راستای سیاست بازار نیست و این سیاست‌ زمانی موافق سیستم بازار قرار خواهد گرفت که نهادهای دولتی تنها به عنوان ناظر فعالیت داشته باشند. همان طور که در اصل ۴۴ قانون اساسی نیز وظیفه دولت در بخش‌ها نظارت بر بازار نه دخالت در آنها ذکر شده است. اما متاسفانه روند فعلی فعالیت وزارت کشاورزی و آنچه که انجام می‌دهد برخلاف این اصل است.

وی خاطرنشان کرد: تجربه جهانی در تمام کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، نشان داده که قیمت‌گذاری دستوری یک سیاست شکست خورده است و در درازمدت زیان‌های بسیاری را به بخش کشاورزی وارد می‌کند.

چیذری با نتیجه‌گیری از این بحث خاطرنشان کرد: بنابراین علت اصلی سیاست‌های دخالتی وزارت کشاورزی که بدون توجه به مباحث بهره‌وری و کارایی صنعت کشاورزی اجرایی شود را می‌توان وجود همین نهادهای دولتی دانست که اگر عملکرد ۲۰ساله آنها را نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که فعالیت این شرکت‌ها سالانه زیان هنگفتی را به بودجه کشور تحمیل می‌کند.

چیذری با اشاره به این نکته که نگرانی دولت در بخش تنظیم بازار، در بورس قابل حل است،‌ گفت: ما همیشه این نکته را مطرح کرده‌ایم که اگر واقعا نگرانی وزارت کشاورزی از این بابت است می‌تواند با کمک گرفتن از نهادهایی چون پشتیبانی امور دام و سازمان تعاون روستایی، افزایش یا کاهش قیمت محصولات را کنترل کند حتی نقش بازارگردانی را به صورت تعریف شده و رسمی در بورس در اختیار بگیرد.

وی با تاکید بر این نکته که در اصل ۴۴ چنین نقشی برای نهادهای دولتی در نظر گرفته شده است، افزود: این روش علاوه بر اینکه نگرانی دولت را برطرف می‌کند شفافیتی را که در حال حاضر در بازار محصولات کشاورزی وجود ندارد ایجاد می‌کند.

بحث بازار، بزرگ‌ترین دغدغه تولید‌کنندگان است

این کارشناس کشاورزی به تقاضای تاسیس تالار منطقه‌ای از سوی استان‌های کشور اشاره کرد و گفت: این حجم از تقاضا نشان می‌دهد که بزرگترین نگرانی تولید‌کنندگان کشاورزی در حال حاضر بحث بازار است و سیاست دستوری دولت نتوانسته این مشکل را به صورت درازمدت حل کند و قطعا برای حل آن باید به یک راه‌کار علمی و عملی برسیم.

وی درخصوص تنظیم بازار صادراتی محصولات کشاورزی علاوه بر بازار داخلی گفت: برخی کشورهای آفریقایی که تولید‌کننده قهوه هستند، با ایجاد تالارهای بورس کالا قراردادهای قهوه را طوری تنظیم کرده‌اند که این اوراق در بورس اروپا هم قابلیت معامله پیدا کرده‌اند. این نشان‌ می‌دهد که با تعریف استانداردهای کالا و به‌کارگیری قراردادهای فیوچر و آپشن می‌توان تحولی ایجاد کرد که محصولاتی چون زعفران و زیره در بازارهای جهانی مسلط شوند.

وی تنها راه رسیدن به این تحول را تغییر دیدگاه مسوولان وزارت جهاد کشاورزی دانست و افزود: در این صورت همانطور که بسیاری از مشکلات کارخانجات فولادی در سال‌های اخیر به واسطه دیدگاه مثبت وزرای صنایع و معادن به بورس حل شد می‌توان به رونق رینگ محصولات کشاورزی نیز امیدوار شد.

مرشد سلوک یکی از کارگزاران بورس کالا نیز در همین حال با اشاره به اجرایی شدن معاملات آتی تا ۲ ماه آینده در بورس کالا خاطرنشان کرد: به کارگیری اوراق به جای کالا در غالب معاملات آتی در بورس، سیستم معاملات را به طور کامل تغییر می‌دهد و دیگر این کالا نیست که توسط کارگزار معامله می‌شود بلکه اوراق است که در بازار به گردش در می‌آید بنابراین این برداشت وزارت جهاد کشاورزی که بورس را رقیب خود می‌داند به هیچ وجه منطقی نخواهد بود.

وی خاطرنشان کرد: بورس کالا فقط کالا معامله می‌کند و به همین دلیل نمی‌توان عنوان بورس را به صورت دقیق به آن اتلاق کرد اما در صورت راه‌اندازی معاملات آتی و به کارگیری اوراق، وزارت کشاورزی و نهادهای آن با حفظ جایگاه نظارتی خود می‌توانند بازار کالا را در اختیار بگیرند و بورس نیز تنها معاملات اوراق را دادوستد کند.

وی خاطرنشان کرد: وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند از بورس به عنوان ابزار کمکی استفاده کند نه اینکه آن را سد راهی برای خود ببیند.

مرشد سلوک با تاکید بر اینکه متاسفانه هنوز فرهنگ این بازار در کشورمان به وجود نیامده است، افزود: به کارگیری اوراق معاملات آتی می‌تواند شرایط حضور همزمان بورس و نهادهای دولتی را در کنار هم به خوبی فراهم کند.