پاسخ به برخی سوالات در زمینه معاملات برق بورس انرژی
بورس انرژی و تعیین تکلیف مصرف برق
محمد حسین عسگری* با توجه به انجام معاملات برق به عنوان یکی از نخستین حاملهای انرژی پذیرفته شده در بورس انرژی، در این بخش به برخی پرسشهای مطرح در زمینه معاملات این کالا در بورس انرژی پرداخته میشود. آیا معاملات برق در بورس انرژی منجر به افزایش قیمت برق مصرفکنندگان نهایی میگردد؟ موضوع چگونگی تعیین تعرفههای برق یکی از مناقشهبرانگیزترین موضوعات در صنعت برق کشور محسوب میشود. در حال حاضر قیمت برق مشترکین نهایی شرکتهای توزیع نیروی برق، به طور سالانه در قالب لایحه بودجه دولت (یا در قالب طرح هدفمندی یارانهها) توسط مجلس محترم شورای اسلامی تعیین میگردد.
محمد حسین عسگری* با توجه به انجام معاملات برق به عنوان یکی از نخستین حاملهای انرژی پذیرفته شده در بورس انرژی، در این بخش به برخی پرسشهای مطرح در زمینه معاملات این کالا در بورس انرژی پرداخته میشود. آیا معاملات برق در بورس انرژی منجر به افزایش قیمت برق مصرفکنندگان نهایی میگردد؟ موضوع چگونگی تعیین تعرفههای برق یکی از مناقشهبرانگیزترین موضوعات در صنعت برق کشور محسوب میشود. در حال حاضر قیمت برق مشترکین نهایی شرکتهای توزیع نیروی برق، به طور سالانه در قالب لایحه بودجه دولت (یا در قالب طرح هدفمندی یارانهها) توسط مجلس محترم شورای اسلامی تعیین میگردد. اگر چه از برنامه دوم توسعه به بعد، سعی بر این بوده است که قیمتها هر سال به سمت واقعیتر شدن نزدیک شود، اما با این وجود هنوز قیمتهای برق، بسیار کمتر از قیمت تمامشده عرضه برق (شامل هزینههای تولید، انتقال، توزیع و تلفات) است. در حال حاضر، دولت سوخت مصرفی نیروگاههای حاضر در بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران را با نرخ یارانهای تامین میکند. بنابراین نرخهای اعلامشده توسط نیروگاهها در آن بازار، دربرگیرنده یارانههای سوخت است و لذا قیمتهای فعلی این بازار قیمتهای واقعی تولید برق را نشان نمیدهد. شرکتهای توزیع نیز، برق را بر اساس این قیمت خریداری کرده، اما با تعرفههای تکلیفی تنظیم شده به مشترکان خود میفروشند. مابهالتفاوت این دو قیمت، طبق قانون استقلال شرکتهای توزیع مصوب سال ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی، از محل بودجههای سنواتی به شرکتهای توزیع پرداخت میشود. این مهم در تبصره ۲ ماده ۱۰۱ قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیز تصریح شده است که در آن قید شده است: «چنانچه قیمت فروش کالا یا خدماتی کمتر از قیمت عادله روز تکلیف شود، مابهالتفاوت قیمت عادله روز و تکلیفی باید همزمان تعیین و از محل اعتبارات و منابع دولت در سال اجرا پرداخت شود یا از محل بدهی دستگاه ذیربط به دولت تهاتر گردد.» با راهاندازی بورس انرژی و انجام معاملات برق در آن اتفاق جدیدی در این زمینه روی نمیدهد و تنها امکان مبادلات برق در بازههای زمانی طولانیتر و در قالب قراردادهای استاندارد فراهم میگردد. بنابراین شرکتهای توزیع تمام یا بخشی از نیاز مصرف خود را با قیمت رقابتی در بورس انرژی خریداری میکنند و به مصرفکنندگان با تعرفههای مصوب میفروشند و مابهالتفاوت آن را از دولت دریافت میکنند. مصرفکنندگان نهایی واجد شرایط حضور در بورس انرژی نیز قادر خواهند بود تمام یا بخشی از نیاز مصرف خود را از بورس انرژی خریداری کنند، اما مطابق قانون در دست تصویب وزارت نیرو، هر مصرفکننده در هر دوره مابهالتفاوت تعرفه مصوب و قیمت بازار روزفروش شرکت مدیریت شبکه برق ایران در آن دوره را به عنوان یارانه دریافت/پرداخت میکند. ب) آیا وجود محدودیتهای انتقال در شبکه سراسری برق کشور مانع از انجام معاملات برق در بورس انرژی میگردد؟ به واسطه برخی ملاحظات فنی، شبکههای انتقال نیروی برق همواره محدودیتها و قیودی بر روی نتایج معاملات بازار برق تحمیل مینمایند که باعث میشود لزوما همه قراردادهای معامله شده خریداران و فروشندگان در این بازارها بهرغم توانایی تولیدکنندگان و مصرفکنندگان برای تولید و مصرف، امکان تحویل فیزیکی نیابند. در بورس انرژی، این دغدغه با تعامل تنگاتنگ با بهرهبردار مستقل سیستم (شرکت مدیریت شبکه برق ایران) مرتفع گردیده است. به این گونهای که تنها تبادلاتی قابل معامله در بورس خواهند بود که پیش از انجام معامله، امکانپذیری تحویل آن توسط بهرهبردار مستقل سیستم تضمین شده باشد. به عبارت دیگر، بهرهبردار شبکه انتقال با توجه به شرایط عرضه و تقاضای برق همچنین قیود انتقال در شبکه سراسری و سایر محدودیتهای فنی، حجم قابل معامله تولیدکنندگان و سقف خرید شرکتهای خریدار در بورس انرژی را به گونهای تعیین و اعلام میکند که انجام معاملات مذکور منجر به بروز پرشدگی (تراکم) در خطوط انتقال و ناپایداری شبکه سراسری نگردد. ج) آیا نقدینگی مورد نیاز برای خرید شرکتهای توزیع نیروی برق از بورس انرژی در نظر گرفته شده است؟ یکی از مهمترین دغدغههای شکلگیری معاملات برق در بورس انرژی، تامین نقدینگی لازم برای خرید شرکتهای توزیع نیروی برق است که این مساله نیز با برگزاری جلسات متعدد با بدنه کارشناسی و مدیریتی وزارت نیرو تا حد زیادی مرتفع شده است و معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی با تخصیص بودجه اختصاصی جهت خرید شرکتهای توزیع از بورس انرژی موافقت نموده است. این مهم در توافقنامه سه جانبه شرکتهای توانیر، مدیریت شبکه برق ایران و سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه تصریح شده است. بر این اساس مقرر گردیده است مبلغ بودجه فوقالذکر سال به سال افزایش یابد و کارگروهی مشترک موسوم به «کارگروه هماهنگی و راهبری بورس انرژی» متشکل از مدیران وزارت نیرو و ارکان بازار سرمایه ماموریت پیگیری تعامل وزارت نیرو و بازار سرمایه در این زمینه و سایر مباحث مرتبط را عهدهدار گردند. از سوی دیگر با همکاری وزارت نیرو، اقداماتی نیز در حال انجام است که بر اساس آن مصرفکنندگان بزرگ قادر باشند برق مصرفی خود را مستقیما از بورس انرژی خریداری کنند که در این صورت با توجه به حجم قابل توجه این مصارف در کشور میتوان انتظار تامین نقدینگی مناسبی را جهت خرید از بورس انرژی متصور شد. د) آیا در صورت عدم ایفای تعهدات یک نیروگاه در بورس انرژی، برق مصرفی خریدار قطع میگردد؟ بر اساس توافقات به عمل آمده با وزارت نیرو، همه معاملات انجام شده در بورس انرژی پس از تایید بورس انرژی قطعی تلقی شده و در صورت تخلف یا قصور تولیدکننده در روز تحویل در تولید برق معامله شده، شرکت مدیریت شبکه برق ایران میزان عدم ایفای تعهدات تولیدکننده را مطابق قوانین و مقررات بازار روز فروش خود جبران مینماید و در عوض هزینه تامین برق مذکور را از تولید کننده مطالبه میکند. شرکتکنندگان فیزیکی در بورس انرژی و بازار برق شرکت مدیریت شبکه یکسان بوده و امکان منظور کردن هزینههای تامین برق تولیدکنندگان در بازار برق این شرکت در صورت عدم ایفای تعهدات آنها در بورس انرژی وجود دارد. به طور مشابه، در صورت مصرف واقعی مازاد خریداران بورس انرژی، مصرف مازاد از طریق بازار روز فروش شرکت مدیریت شبکه تامین شده و هزینههای تامین آن نیز در این بازار از مصرفکننده اخذ میگردد. در صورت کمتر بودن مصرف واقعی خریداران از مقدار خریداری شده آنها در بورس نیز راهکارهایی برای عرضه این مقدار مازاد در بازار شرکت مدیریت شبکه برق ایران در نظر گرفته شده است. *رییس اداره عملیات بازار بورس انرژی
ارسال نظر