بورس کالا زیر سایه بازار سنتی

آزاده حسینی

روند کار بورس کالا به گونه‌ای شده است که به جای مصرف‌کنندگان، تجار بازار اقدام به خرید سلف فلز می‌کنند، لذا به صورت اتوماتیک تمایل برای جهش‌های قیمت به وجود می‌آید.

این جملات را احمد صادقی دبیر کل سابق بورس‌فلزات در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد اعلام کرد: وی در ادامه افزود: سیستم فروش آتی در بورس کالا باید اجرایی شود و تولیدکنندگان خارجی باید وارد این بورس شوند. این امر بازار ایران را به بازار جهان متصل می‌کند. مشروح گفت‌وگو با صادقی را در پی بخوانید: آقای صادقی در ابتدا فکر کنم بهتر باشد مختصری در مورد صنعت فولاد در کشور توضیحاتی بفرمایید.

گرچه تحول چشمگیری در ۱۵سال گذشته در صنعت فولاد کشور حادث شده و زمینه‌های خوبی برای رشد این صنعت را به وجود آورده است، ولی متاسفانه در دو بخش که به آن اشاره می‌کنم نسبت به بقیه صنایع عقب‌مانده است.

اول به ظرفیت‌سازی و رفع نیاز کشور اشاره می‌کنم، در حالی که زیربنای معدنی و دیگر زیرساخت های کشور، مناسب برای حداقل تولید ۲۵میلیون تن فولاد است و در حال حاضر نیاز کشور به حداقل ۱۸میلیون تن انواع فولاد می‌رسد، اما متاسفانه تولید فولاد کشور در حال حاضر حدود ۱۰میلیون تن است، این در حالی است که فرصت‌های بسیار مناسبی به لحاظ وضعیت بازار خوب در ایران و جهان طی ۱۰سال گذشته از نظر اقتصادی برای رشد و توسعه پیش آمده که از این فرصت استفاده نشده و سیاست‌های دولت‌ها در ۱۰سال گذشته از بابت خصوصی‌سازی این صنعت بسیار ارزنده و سرنوشت‌ساز در اقتصاد کشور بوده که طلیعه اثرات مثبت آن در روزهای اخیر در حال ظهور هستند و جای امید است که در سال‌های آتی رشد بسیار خوبی به خود گرفته و در این بخش نیز کشورمان در جهان حرف اول را بزند.

مساله دوم بومی‌سازی صنعت فولاد است در حالی که صنعتی شدن کشور مدیون صنعت فولاد است و به نوعی می‌توان گفت اولین صنعت وارد شده به کشور صنعت فولاد است، اما متاسفانه در این زمینه بسیار عقب مانده‌ایم و در مقایسه با پتروشیمی و صنعت برق، صنعت فولاد در این زمینه حرفی برای گفتن ندارد و برای مهندسان این صنعت جای بسیار شرمساری است که پس از حدود سی‌وپنج‌ سال از ورود این صنعت به کشور هنوز ما برای توسعه این صنعت محتاج به خارجی‌ها هستیم.

گفتنی است که در هیچ کشوری در دنیا امر تحقیقات و توسعه صنعت به دست بخش‌خصوصی سپرده نشده و در تمامی کشورها توسط دولت حمایت شده است، لذا مسوولان کشور نیز نباید نسبت به توسعه مراکز تحقیقاتی و پرداختن به امر تحقیقات غفلت کنند چون هرگز بخش‌خصوصی حاضر به پذیرش ریسک تحقیقات و ساخت داخل نیست و برای آن بخش راحت‌ترین کار، دریافت وام ارزی از صندوق ذخیره ارزی و وارد کردن تجهیزات به ظاهر بزک کرده خارجی است.

شما به خصوصی شدن صنعت فولاد اشاره کردید به نظر شما با توجه به اینکه فولادسازان بزرگ کشور در آستانه خصوصی‌شدن قرار دارند تحولاتی که به این واسطه در این صنعت به وجود می‌آید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

همان‌طوری که عرض کردم یکی از سیاست‌های دولت‌های اخیر خصوصی‌سازی صنعت فولاد بوده است و این امر در توسعه کمی تولید در کشور بسیار ارزشمند است و انتظار می‌رود رشد خوبی در سال‌های آتی در این زمینه داشته باشیم، ولی آفتی که این سیاست را در معرض خطر جدیدی قرار داده، عدم برنامه‌ریزی مناسب در تامین مواداولیه مخصوصا سنگ‌آهن است و به همین خاطر اخیرا بخش‌خصوصی به شدت سردرگم شده و به صورت کاملا ناهمگون در صنایع پایین دستی فولاد مخصوصا تولید فولاد خام از طریق کوره‌های الکتریکی در حال سرمایه‌گذاری است که متاسفانه شارژ فلزی برای آنها حتی در حد ۲۰درصد هم پیش‌بینی نشده است. این پدیده پس از راه‌اندازی این واحد‌های نوپا باعث عدم اقتصادی شدن آنها و نهایتا دلسردی جمع سرمایه‌گذار در بخش فولاد می‌شود، لذا توصیه می‌شود توسط دولت خیلی جدی و به صورت عاجل مساله تامین شارژ فلزی برای این واحد‌ها مورد بررسی و چاره‌ای اندیشیده شود.

همان طوری که مستحضر هستید، دامنه نوسان قیمت فولاد در سال‌های اخیر شدت پیدا کرده به طوری که برخی اوقات بازار را فلج می‌کند. توصیه شما به دولت برای کنترل و ساماندهی بازار فولاد چیست؟

نوسان قیمت در جهان یک روند منطقی دارد و متناسب با شرایط اقتصادی دنیا است و اگر بتوانیم قیمت‌های داخلی را متناسب با جهان تنظیم کنیم، مشکلی نخواهد بود، ولی متاسفانه در ایران نوسانات قیمت‌ها خیلی غیرمنطقی است و قابل‌کنترل نیست و تنها راه‌حل راه‌اندازی سیستم فروش آتی در بورس کالا و اجازه ورود تولیدکنندگان خارجی به این بازار و عرضه کالاهای خود به صورت فروش آتی است. این امر بازار ایران را به بازار جهان متصل می‌کند و منهای حل مساله قیمت‌ها در داخل باعث رونق بازار داخل نیز می‌شود؛ چرا که تجار می‌توانند از طریق بورس کالا تجارت بین‌المللی را نیز تجربه کنند.

توصیه شما به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان برای آمادگی در مقابل بحران‌‌هایی که پس از نوسان یکباره قیمت‌ها شکل می‌گیرد، چیست، آنها چه اقداماتی باید انجام دهند؟

پس از راه‌اندازی بورس فلزات، خرید آتی یا سلف یکی از راهکارهای پیش‌بینی شده برای رفع این نگرانی‌ بود، ولی متاسفانه روند کار به گونه‌ای شکل گرفته که به‌جای مصرف‌کنندگان، تجار بازار اقدام به خرید سلف می‌کنند و لذا به صورت اتوماتیک تمایل برای جهش‌های قیمت به‌وجود می‌آید و برای جلوگیری از این مشکل تنها راه‌حل هدایت مصرف‌کنندگان به سمت بورس کالا و ایجاد راهکارهای مناسب در بورس کالای تهران به صورت همزمان جهت ایجاد شرایط مناسب برای ورود مستقیم مصرف‌کنندگان به بازار بورس کالا است.

باتوجه به اینکه بازار آهن در کشور به صورت سنتی عمل می‌کند، بورس فلزات تا چه حد توانسته در جذب سرمایه‌ها موثر باشد و آیا به اهداف خود نایل آمده است؟

بورس فلزات به صورت یک بازار منسجم توانسته است یک لایه بازار بالاسری بر بازار سنتی ایجاد کند، ولی نتوانسته است به عنوان یک بازار مستقل عمل کند و همیشه تحت‌تاثیر بازار سنتی حرکت کرده است.

ولی در عوض توانسته به خوبی پول بازار فلزات را به خود جلب کرده و باعث رونق تولیدکنندگان شود، جای امیدواری است هم‌اکنون که ترکیب مدیریت بورس تغییر یافته و کارگزاران دیگر در اعمال مدیریت بورس کالا نقش کمرنگ‌تری دارند. بورس کالا بتواند به تدریج جای خود را در بین مصرف‌کنندگان باز کند.