نگاه
بررسی وضعیت محصولات پلیمری در بورس کالا
قیمت محصولات پلیمری در بورس می‌تواند تحت تاثیر عوامل متعددی همچون تغییرات نرخ ارز، میزان عرضه و تقاضا و تغییر قیمت نفت باشد. بنابراین بررسی این عوامل می‌تواند در ریشه‌یابی دلایل افزایش قیمت اخیر محصولات پلیمری در بورس موثر باشد.
همان طور که نمودار نشان می‌دهد عرضه محصولات پلیمری در تیرماه سال جاری پس از ابلاغ مصوبه کارگروه تنظیم بازار مبنی بر لزوم عرضه محصولات پلیمری در بورس توسط تمامی تولیدکنندگان این محصولات، افزایش مناسبی یافته اما با افزایش نرخ ارز، روند نزولی پیدا می‌کند. سپس با نوساناتی مجددا افزایش می‌یابد (با افزایش قیمت‌ها، عرضه افزایش یافته است). بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که افزایش نرخ ارز می‌تواند یکی از دلایل اصلی کاهش عرضه محصولات پلیمری از مردادماه سال جاری در بورس کالا باشد. علت این مساله را می‌توان در افزایش منفعت تولیدکنندگان ردیابی کرد. زیرا با افزایش نرخ ارز تمایل به افزایش صادرات نسبت به فروش داخلی بیشتر می‌شود ضمن اینکه این احتمال وجود دارد تعدادی از تولیدکنندگان در انتظار افزایش قیمت و کسب سود بیشتر، زمان فروش کالای خود را به تعویق بیندازند یا به دلیل اختلاف قیمت محصولات در بورس و بازار آزاد ترجیح دهند که محصولاتشان را خارج از بورس عرضه کنند. بررسی وضعیت عرضه محصولات پلیمری به تفکیک شرکت‌ها می‌تواند در روشن شدن موضوع موثر باشد.
عرضه محصولات خارج از بورس
مطابق گزارش شرکت بورس کالا در هفت ماهه اول سال 1391 فقط 9/0 میلیون تن محصول پلیمری در مقابل 8/2 میلیون تن تقاضا، عرضه شده است که وجود بازار آزاد و تفاوت قیمت‌های معامله شده در بورس و بازار آزاد می‌تواند انگیزه مناسبی برای عرضه محصولات توسط تولیدکنندگان در حاضر از بورس باشد. البته وجود این تفاوت قیمت زمینه‌ساز ایجاد رانت و نابسامانی بازار نیز می‌شود.
کاهش واردات محصولات پلیمری در ۶ ماه نخست سال ۱۳۹۱، حدود ۳/۳۸۸ هزار تن محصول پلیمری به کشور وارد شده است. این مقدار نسبت به رقم مشابه سال قبل (۵/۴۶۰ هزار تن) حدود ۱۶ درصد کاهش داشته است.
افزایش تقاضای محصولات پلیمری
همان طور که اشاره شد یکی از دلایل افزایش قیمت محصولات پلیمری علاوه‌بر کاهش عرضه، افزایش تقاضا در بورس بوده است. تحلیل آمار و ارقام عرضه و تقاضا در بورس نشان می‌دهد که اگر بنابر هر دلیلی تعادل در بازار بورس مخدوش شود، تقاضا به شدت افزایش می‌یابد. یکی‌از دلایل افزایش تقاضای محصولات پلیمری طی ماه‌های اخیر می‌تواند این موضوع باشد که چون در زمان کمبود عرضه در بورس معمولا از روش تسهیم به نسبت برای توزیع محصولات استفاده می‌شود؛ بنابراین در چنین شرایطی متقاضیان میزان تقاضای خود را افزایش می‌دهند (چند برابر میزان مورد نیاز) تا حداقل در زمان توزیع مقدار مناسبی محصول دریافت کنند. جو روانی و موثر در افزایش تقاضا و نگرانی از کاهش بیشتر عرضه در آینده و ورود واسطه‌ها و تولیدکنندگان غیرفعال به بورس هم موارد دیگر افزایش تقاضا است.
ارزیابی راهکار وزارت صنعت، معدن و تجارت با هدف تعدیل تقاضا در بورس
وزارت صنعت، معدن و تجارت با راه‌اندازی وب‌سایت تحت عنوان بهین‌یاب سعی در رفع مشکلات شیوه معاملات محصولات پتروشیمی در بورس دارد به طوری که مقرر شده است از تاریخ ۱۵/۰۸/۱۳۹۰ فقط مشتریانی مجاز به خرید محصولات پتروشیمی از بورس باشند که نام آنها در سایت بهین‌یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت ثبت شده باشد.به قرار اطلاع، میزان تقاضا برای محصولات پلیمری براساس آنچه تاکنون در سایت بهین‌یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت ثبت شده است، بالغ‌بر ۵ میلیون تن بوده است. این در حالی است که هنوز تعدادی از واحدهای صنعتی و تمامی واحدهای صنفی پتروشیمی در این سایت ثبت‌نام نکرده‌اند.
اما به گزارش سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، میزان نیاز کشور به محصولات پلیمری بالغ‌بر 6/2 میلیون تن در سال است. آمار منتشر شده از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در خصوص میزان کل فروش داخلی محصولات پلیمری در کشور نیز آمار ارائه‌شده از سوی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان را تایید می‌کند. به عنوان مثال در سال 1390 میزان کل فروش داخلی محصولات پلیمری حدود 3/2 میلیون تن بوده است که در صورتی که واردات محصولات پلیمری هم به این رقم اضافه شود همان رقم اعلام‌شده از سوی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به دست می‌آید. تقاضای اضافی شکل گرفته طی ماه‌های مرداد و شهریور سال‌جاری با روند تقاضای مصرفی محصولات پلیمری در چهار ماه اول سال‌جاری که تقریبا به صورت هفتگی حدود 100 تا 200 هزار تن بوده است، کاملا ناسازگار بوده و موضوع شکل‌گیری سوداگری در بازار محصولات پلیمری را بیشتر تقویت می‌کند؛ بنابراین به نظر می‌رسد باید تمهیداتی اندیشیده شود تا ورود متقاضیان در سایت بهین‌یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت و میزان تقاضای آنها با دقت بیشتری کنترل شود.
نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادها
همان طور که اشاره شد در ماه‌های اخیر قیمت محصولات پلیمری در بورس کالای ایران به شدت افزایش یافته است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که علل افزایش قیمت محصولات پتروشیمی افزایش نرخ ارز، کاهش عرضه و افزایش شدید تقاضا در بازار بورس بوده است. برای بهبود وضعیت پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه شده است:
افزایش حداکثری عرضه محصولات پلیمری در بورس
همان طور که توضیح داده شد، در شرایط پیش‌آمده اکثر تولیدکنندگان مقدار عرضه محصولات خود در بورس کالا را کاهش داده‌اند؛ بنابراین به عنوان راه‌حل کوتاه‌مدت لازم است با همکاری سازمان‌ها و دستگاه‌های نظارتی، تولیدکنندگان را به حداکثر عرضه محصولاتشان متناسب با تولید و ظرفیتشان در بورس کالا موظف کرد و با شرکت‌های متخلف برخورد قانونی شود. در این خصوص پیشنهاد می‌شود شرکت بورس کالا با اخذ وجه تضمین از عرضه‌کنندگان، آنها را مقید به عرضه محصولاتشان در بورس کند.از آنجا که اولین تغییرات غیرنرمال در میزان عرضه و تقاضا در شرکت بورس کالای ایران نمود پیدا می‌کند، لازم است ضمن برقراری ارتباط نظام‌مند با دستگاه‌های مرتبط و نهادهای نظارتی و اطلاع‌رسانی به موقع به آنها از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کرد.
تامین کمبود خوراک
براساس آمار موجود، کل تولید محصولات پلیمری حدود 70 درصد ظرفیت ایجاد شده برای تولید این محصولات است (در سال 1390 ظرفیت اسمی محصولات پلیمری حدود 5896 هزار تن و مقدار تولید 4182 هزار تن بوده است)؛ بنابراین به عنوان راهکار میان‌مدت لازم است با برطرف کردن مشکل واحدهای تولیدکننده از جمله تامین کمی و کیفی خوراک، رفع مشکلات تعمیراتی و فرآیندی تلاش شود با تولید حداکثر ظرفیت این واحدها، میزان عرضه محصولاتشان افزایش یابد.
واردات به وسیله نهادهای دولتی
با توجه به کمبود عرضه برخی از محصولات پلیمری در کشور (گریدهای خاص) لازم است از طریق واردات و با اختصاص ارز مرجع، کمبود محصولات تامین شود.پیشنهاد می‌شود وزارت صنعت، معدن و تجارت با روش‌های مناسب‌تر، مجوزهای صادره در سایت بهین‌یاب را بازبینی کند و کنترل دقیق‌تری بر ورود متقاضیان به شرکت بورس کالا داشته باشد.بررسی روندهای قیمتی در بورس کالا نشان می‌دهد که هرگونه مداخله قیمت‌گذاری در بورس و تعیین قیمت کف و سقف، سازوکارهای بازار بورس را مختل کرده و اثربخشی این نهاد را مخدوش می‌کند. به عبارتی قیمت در بورس کالا باید از طریق مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین شود و تعیین سقف قیمت براساس FOB به دلیل عدم‌دسترسی به قیمت صحیح فوب، روش مناسبی نیست. در آخر ذکر این نکته ضروری است که طبق ماده (18) قانون «توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید در راستای تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی» دولت مکلف است کالاهای پذیرفته‌شده در بورس را از نظام قیمت‌گذاری خارج کند.
منبع: دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن
ارسال نظر