غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند صعودی برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۸ ژوئن تا ۱۲ ژوئن ۲۰۰۹، به دلیل کاهش قابل‌توجه ذخایر نفت خام و فرآورده‌های نفتی آمریکا (معادل ۳/۶‌میلیون بشکه)، پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی مبنی‌بر افزایش تقاضای جهانی نفت خام، افزایش ارزش شاخص‌های بورس و کاهش نسبی ارزش‌دلار، از حدود ۶۷/۶۸‌دلار در هر بشکه به بیش از ۰۷/۷۲‌دلار در هر بشکه افزایش یافت.

به‌طور کلی به عقیده تحلیل‌گران عامل اصلی افزایش قیمت‌های نفت خام در بازارهای جهانی، پیش‌بینی موسسات معتبر بین‌المللی مبنی‌بر افزایش سطح تقاضای جهانی نفت خام و همچنین بروز نشانه‌هایی مبنی‌بر بهبود شرایط اقتصاد جهانی عنوان می‌شود.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به 11 ژوئن 2009، از حدود 02/67‌دلار در هر بشکه در تاریخ 8 ژوئن به بیش از 87/70‌‌دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، کاهش قابل‌توجه ذخایر نفت خام و فرآورده‌های نفتی آمریکا، پیش‌بینی جدید آژانس بین‌المللی انرژی مبنی‌بر افزایش تقاضای جهانی نفت خام، پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه‌ریزی شده و همچنین افزایش ارزش شاخص‌های بورس و کاهش نسبی ارزش‌دلار، از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 11 ژوئن 2009 با 2‌دلار و 25‌سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 69‌دلار و 19‌سنت رسیده است.
همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه ژوئن (تا ۱۱ ژوئن) با ۱۰‌دلار و ۹۶‌سنت افزایش نسبت به میانگین ماه مه به هر بشکه ۶۷‌دلار و ۹۴‌سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه مه ۲۰۰۹ معادل ۵۶‌دلار و ۹۸‌سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۳ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 42‌سنت افزایش نسبت به هفته قبل (2 ژوئن 2009)، در روز 8 ژوئن 2009 به بشکه‌ای 67‌دلار و 2‌سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز دوشنبه (8 ژوئن 2009) 67‌دلار و 38‌سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 66‌دلار و 68‌سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 65‌دلار و 9‌سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 64‌دلار و 24‌سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 68‌دلار و 59‌سنت، شمال غربی اروپا 65‌دلار و 99‌سنت و در بازار مدیترانه 64‌دلار و 44‌سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 67‌دلار و 49‌سنت، شمال غربی اروپا 65‌دلار و 15‌سنت و در بازار مدیترانه 63‌دلار و 69‌سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با ۱۴‌دلار و ۸۰‌سنت افزایش نسبت به هفته قبل (۲ ژوئن ۲۰۰۹)، طی روز ۸ ژوئن ۲۰۰۹ در سطح ۶۴۷‌دلار و ۲۴‌سنت قرار گرفت.
بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه 662‌دلار و 50‌سنت، شمال اروپا 658‌دلار و 50‌سنت، آمریکا 754‌دلار و 8‌سنت، ژاپن 674‌دلار و 76‌سنت و سنگاپور 664‌دلار و 1‌سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس به 534‌دلار و 14‌سنت، سوخت جت 566‌دلار و 32‌سنت، نفت گاز 531‌دلار و 26‌سنت، نفت کوره 383‌دلار و 50‌سنت و پروپان و بوتان به ترتیب به قیمت 395‌دلار و 455‌دلار به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه جولای، از حدود ۸۸/۶۷‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۸ ژوئن ۲۰۰۹ به بیش از ۹۲/۷۰‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۲ ژوئن افزایش یافت.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 5 ژوئن 2009 معادل 6/361‌میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (29 مه) به میزان 4/4‌میلیون بشکه کاهش یافته است و معادل 4/59‌میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 6 ژوئن 2008 بیشتر می‌باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز به میزان 4/0 روز کاهش یافته و در سطح 8/24 روز قرار گرفته است و به میزان 5 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 25‌هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 750/14‌میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 569‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۲۹ مه الی ۵ ژوئن ۲۰۰۹ در سطح ۳۵۸/۵‌میلیون بشکه در روز ثابت باقی مانده است، ولی معادل ۲۴۴‌هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۶ ژوئن ۲۰۰۸ می‌باشد. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۶۴۶/۹‌میلیون بشکه در روز به ۹۷۰/۸‌میلیون بشکه در روز کاهش یافته است که به میزان ۷۱۸‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
میزان ذخایر بنزین آمریکا نیز در هفته منتهی به 5 ژوئن 2009 به میزان 6/1‌میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن کاهش یافته و به سطح 6/201‌میلیون بشکه رسیده است که معادل 5/8‌میلیون بشکه کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 6 ژوئن 2008 می‌باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز معادل 3/0 روز کاهش یافته و در سطح 8/21 روز قرار گرفته است که به میزان 7/0 روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. میزان تقاضای بنزین آمریکا طی همین دوره به میزان 121‌هزار بشکه در روز افزایش داشته و به سطح 141/9‌میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان 270‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
میزان ذخایر فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا نیز طی هفته منتهی به ۵ ژوئن ۲۰۰۹ به میزان ۳۰۰‌هزار بشکه نسبت به هفته قبل از آن کاهش یافته و در سطح ۷/۱۴۹‌میلیون بشکه قرار دارد. این ذخایر به میزان ۷/۳۵‌میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۶ ژوئن ۲۰۰۸ می‌باشد. میزان تقاضای فرآورده‌های نفتی آمریکا طی همین دوره به میزان ۱۱۷‌هزار بشکه در روز افزایش داشته و به سطح ۵۷۲/۳‌میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۴۵۳‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
پیش‌بینی قیمت:
همان طور که در دو هفته قبل قیمت نفت WTI توانست مرز ۷۰‌دلاری را پشت سر گذارد که نشان از توانایی عبور آنرا داشت در هفته گذشته این امر اتفاق افتاد و قیمت به بیش از ۷۳‌دلار افزایش یافت که در این سطح با مقاومت میانگین متحرک ۲۰۰ هفتگی روبه‌روشد و بورس بازان فرصت را غنیمت شمرده و در روز جمعه با گرفتن موضع فروش کسب سود کردند و موجب توقف افزایش قیمت نفت شدند.
در این میان در چند هفته گذشته روند کاهشی بر ذخیره‌سازی‌های نفت خام و بنزین حاکم بود که برآیند این دو فشار، افزایشی را بر قیمت نفت تشدید کردند. از طرف دیگر علاوه‌بر کاهش ذخیره‌سازی‌ها، تجدیدنظر افزایشی در پیش‌بینی تقاضای نفت از سوی آژانس بین‌المللی انرژی موجب شد که عوامل بنیادی برآیندی از فشار افزایشی را بر قیمت نفت شکل دهند. از طرف دیگر شاخص‌های بورس آمریکا هنوز در مسیر افزایشی قرار دارند، گرچه میزان افزایش در هفته گذشته قابل‌توجه نبود. همچنین بازار شاهد کاهش ارزش‌دلار در مقابل یورو در هفته گذشته بود. در کل مشاهده می‌شود که جمیع عوامل در هفته گذشته روند افزایشی را بر قیمت رقم زدند.
بررسی قیمت نفت از بعد تکنیکال نشان می‌دهد که هنوز قیمت نفت، توانایی لازم را برای رسیدن به قیمت ۷۸‌دلار که از موانع مهم در مسیر افزایشی است، دارد. البته در رسیدن به سطح قیمت مذکور می‌بایست از سطوح ۷۲ و ۷۶‌دلار عبور نماید. در سطوح نامبرده انتظار افزایش نوسانات قیمت نفت می‌رود به خصوص با توجه به اینکه شاخص RSI در سطح ۷۷ با مقاومت روبه‌رو شده است که یکی از شاخص‌های مهم تعیین‌کننده روند قیمت می‌باشد. روند قیمت در هفته جاری تحت‌تاثیر دو جریان قرار دارد، یکی اینکه در روز جمعه بورس بازان موضع فروش را اتخاذ نموده و علائمی از توقف افزایش قیمت را به نمایش گذاشتند و دیگر اینکه آژانس بین‌المللی انرژی تجدیدنظر افزایشی در پیش‌بینی تقاضا را اعلام کرده است.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی