غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند صعودی برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بازار بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره اول ماه مه تا ۸ مه ۲۰۰۹، به دنبال بروز نشانه‌های مثبتی مبنی بر بهبود شرایط اقتصادی آمریکا و همچنین به دلیل اجماع در میان معامله گران درباره احتمال پایان یافتن روند کاهشی رشد اقتصاد جهانی به ویژه در آمریکا و خروج اقتصاد جهانی از انزوا و تاثیر آن بر سطح تقاضای نفت و نیز کاهش ارزش دلار، از حدود ۷/۵۲ دلار در هر بشکه به بیش از ۶۷/۵۸ دلار در هر بشکه افزایش یافت.

در واقع قیمت نفت زمانی افزایش یافت که آمار جدید متقاضیان استفاده از تسهیلات بیکاری در آمریکا، ۶۰۱هزار نفر در هفته منتهی به دوم ماه مه اعلام شد؛ این در حالی بود که تحلیل‌گران پیش بینی می‌کردند تعداد این متقاضیان بسیار بیش از این مقدار یعنی ۶۳۵هزار نفر باشد. می‌بایست خاطرنشان کرد که در حال حاضر دغدغه اصلی بازار نفت عوامل بنیادی نمی‌باشد، بلکه بازار در پی یافتن نشانه‌هایی در زمینه بهبود شرایط اقتصاد جهانی است.همچنین از ماه مارس تاکنون، شاخص صنعتی داوجونز ۴/۲۵درصد و شاخص " S&P " ۷/۲۹‌درصد رشد داشته است. سهام در بازارهای آسیا نیز رشد داشته‌اند. به‌طور کلی با انتشار خبر مربوط به کند شدن روند حذف فرصت‌های شغلی در بخش خصوصی طی ماه آوریل و نیز انتشار آمار مبنی بر کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا در پایان هفته منتهی به ۲۴ آوریل، قیمت‌های نفت طی هفته گذشته به بالاترین سطح خود طی پنج ماه گذشته افزایش یافته است.از سوی دیگر، صادرات دریایی محموله‌های نفت خام اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در چهار هفته منتهی به ۲۵ آوریل ۲۰۰۹ میلادی، ۲۲‌میلیون و ۲۸۰هزار بشکه نفت خام در روز بوده است که این رقم در چهار هفته منتهی به ۲۳ مه ۲۰۰۹ میلادی به میزان ۱۳۰هزار بشکه در روز کاهش یافته و به طور متوسط به رقم ۲۲میلیون و ۱۵۰هزار بشکه در روز خواهد رسید (صادرات کشورهای اکوادور و آنگولا در این بررسی لحاظ نشده‌اند). کاهش حمل و نقل دریایی نفت اوپک در راستای پایبندی اعضای این سازمان به سهمیه‌های تولیدی صورت می‌گیرد. در همین راستا میزان پایبندی اعضای اوپک به سهمیه‌های تولیدی ۸۰‌درصد اعلام شده است.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به 8 مه 2009 از حدود 36/50 دلار در هر بشکه در تاریخ 30 آوریل به بیش از 05/56 دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، انتشار آمار ذخیره سازی‌های نفت خام و فرآورده‌های نفتی آمریکا که حاکی از افزایش قابل توجه این ذخیره‌سازی‌ها است، از عوامل تضعیف کننده قیمت‌ها و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه‌ریزی شده، بروز نشانه‌های مثبتی مبنی بر بهبود شرایط اقتصادی آمریکا و تاثیر آن بر سطح تقاضای جهانی نفت و نیز افزایش ارزش سهام در بازارهای بورس جهانی و کاهش ارزش دلار از عوامل تقویت کننده قیمت ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 8 مه 2009 با 4 دلار و 1 سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 53 دلار و 74 سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه آوریل با 4 دلار و 42 سنت افزایش نسبت به میانگین ماه مارس به هر بشکه 50 دلار و 20 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه مارس 2009 معادل 45 دلار و 78 سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 13 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است. میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 4 دلار و 16 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (29 آوریل 2009)، در روز 6 مه 2009 به بشکه‌ای 53 دلار و 67 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (6 مه 2009) 54 دلار و 23 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 53 دلار و 17 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 51 دلار و 92 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 51 دلار و 17 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 55 دلار و 31 سنت، در شمال غربی اروپا 52 دلار و 83 سنت و در بازار مدیترانه 51 دلار و 82 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 53 دلار و 76 سنت، در شمال غربی اروپا 52 دلار و 10 سنت و در بازار مدیترانه 51 دلار و 2 سنت به فروش رسیده است. میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با 89 دلار و 9 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (29 آوریل 2009)، طی روز 6 مه 2009 در سطح 556 دلار و 59 سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه 541 دلار و 75 سنت، شمال اروپا 537 دلار، آمریکا 640 دلار و 41 سنت، ژاپن 556 دلار و 59 سنت و سنگاپور 548 دلار و 59 سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس به 465 دلار، سوخت جت 496 دلار و 40 سنت، نفت گاز 476 دلار و 13 سنت، نفت کوره 334 دلار و 22 سنت و پروپان و بوتان به ترتیب به قیمت 380 دلار و 400 دلار به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه ژوئن، از حدود ۸۵/۵۲ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱مه ۲۰۰۹ به بیش از ۱۴/۵۸ دلار در هر بشکه در تاریخ ۸ مه افزایش یافت.
پیش‌بینی قیمت:
در هفته گذشته سرعت افزایش در ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا به طرز قابل توجهی کاهش یافت. بنابراین تنها عاملی که مانع افزایش قیمت نفت بود، در هفته گذشته اثر خود را از دست داد و موجب تسهیل افزایش قیمت نفت شد. از طرف دیگر کاهش در ذخیره سازهای بنزین نیز در افزایش قیمت نفت دخیل بود. از عوامل مهم افزایش قیمت نفت در هفته گذشته افزایش قابل ملاحظه شاخص‌های بورس بود که از لحاظ تکنیکالی توانسته‌اند در مسیر افزایشی خود را تثبیت کنند، این در حالی است که هنوز وضعیت شرکت‌های بزرگ آمریکایی مناسب نمی باشد و در معرض ورشکستگی قرار دارند. عامل دیگری که در افزایش قیمت نفت در هفته گذشته سهیم بود کاهش ارزش دلار در مقابل یورو بود که در گزارش هفته قبل به آن اشاره شد. البته در این هفته کاهش بیشتر ارزش دلار با مقاومت سنگین (میانگین متحرک ۵۰ هفتگی) روبه‌رو است که مانع کاهش بیشتر خواهد بود و کاهش نرخ بهره اروپا نیز در این امر موثر می‌باشد.
در هفته گذشته، سطح مقاومتی در حدود 55 دلاری که چندین هفته برقرار بود برای قیمت نفت خام WTI شکسته شد و عوامل ذکر شده نیز موجب تداوم افزایش قیمت گردید. در ادامه مسیر افزایشی قیمت‌های 60 و سپس 62 دلار مانع افزایش بیشتر قیمت خواهند بود و میانگین متحرک 200 روزه از موانع مهم افزایش قیمت نفت خواهد بود که در روزهای آتی در کمتر از 64 دلار قرار خواهد گرفت. در مسیر کاهشی قیمت 55 دلار مانع بیشتر خواهد بود.
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)