غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند نوسانی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره 24 آوریل تا یک مه 2009، ابتدا به دلیل پیش‌بینی کاهش بیش از انتظار تقاضای جهانی نفت خام در سال 2009 و همچنین تحت تاثیر انتشار آمار ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا در هفته منتهی به 17 آوریل 2009 که حاکی از افزایش قابل توجه این ذخیره‌سازی‌ها بود، از حدود 5/51‌دلار در هر بشکه به کمتر از 2/49‌دلار در هر بشکه در تاریخ 28 آوریل کاهش یافت، ولی مجددا به دنبال افزایش ارزش سهام بورس نیویورک و همچنین برخی اظهارنظرهای خوشبینانه از سوی بانک مرکزی آمریکا مبنی بر احتمال بهبود وضع اقتصادی، تا سطح 69/52‌دلار در هر بشکه افزایش یافت. تازه‌ترین اطلاعات نشان می‌دهد سرعت افت بخش ساخت و ساز آمریکا در ماه آوریل کمتر از میزان پیش‌بینی شده می‌باشد که از آن می‌توان به عنوان نشانه خوشبینانه دیگری برای بازار یاد کرد. در این راستا موسسه آمریکایی مدیریت عرضه اعلام نموده است که شاخص بخش ساخت و ساز، از 3/36درصد در ماه مارس گذشته به 1/40‌درصد افزایش یافته که بالاترین رقم از سپتامبر گذشته تاکنون است.
از سوی دیگر، بر اساس تازه‌ترین پیش‌بینی‌ها، تقاضای جهانی نفت در سال جاری میلادی در مقایسه با برآورد‌های گذشته به میزان بیشتری کاهش خواهد یافت که دلایل این امر توقف رشد مصرف نیروگاه‌های برق در چین و هند و نیز کاهش مصرف سوخت در کشورهای توسعه یافته بیان می‌شود. بر پایه جدیدترین نظر سنجی رویترز از ۱۱ تحلیلگر، بانک و شرکت صنعتی، مصرف نفت در سال‌جاری میلادی تا میانگین روزانه یک‌میلیون و ۵۶۰‌هزار بشکه کاهش خواهد یافت و به ۸۴‌میلیون و ۱۰۰‌هزار بشکه در روز خواهد رسید. همچنین این برآوردها نشان می‌دهد میزان تقاضا در سال آینده میلادی تا ۷۰۰‌هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد، اما همچنان بیش از یک‌میلیون بشکه در روز کمتر از میزان تقاضای روزانه ۸۶‌میلیون بشکه ای است که در سال ۲۰۰۷ پیش‌بینی شده بود. پیش‌بینی‌های اخیر برای کاهش میزان تقاضای نفت در سال جاری میلادی به میزان قابل توجهی بیشتر از میزان پیش‌بینی شده در آخرین نظر سنجی‌ها در ماه ژانویه گذشته است.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به 29 آوریل 2009 ابتدا از 97/49‌دلار در هر بشکه به حدود 7/48‌دلار در هر بشکه در تاریخ 28 آوریل کاهش یافت ولی مجددا تا سطح 98/49‌دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، پیش‌بینی کاهش بیش از حد انتظار تقاضای جهانی نفت خام در سال 2009 و همچنین انتشار آمار ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا که حاکی از افزایش قابل توجه این ذخیره‌سازی‌ها است، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌ها و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه‌ریزی شده، خوشبینی سرمایه‌گذاران به بهبود احتمالی اقتصاد که خبرهای نگران‌کننده درباره احتمال تثبیت سطح تقاضای مصرفی آمریکا در سطوح پایین را جبران می‌کند و نیز افزایش ارزش سهام بورس نیویورک از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 29 آوریل 2009 با 27 سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 49 ‌دلار و 30 سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه آوریل
(تا ۲۹ آوریل) با ۴‌دلار و ۴۲ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه مارس به هر بشکه ۵۰‌دلار و ۲۰ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه مارس ۲۰۰۹ معادل ۴۵‌دلار و ۷۸ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۳ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 80 سنت افزایش نسبت به هفته قبل ( 22 آوریل 2009)، در روز 29 آوریل 2009 به بشکه ای 49 ‌دلار و 51 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (29 آوریل 2009) 49‌دلار و 88 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 49‌دلار و 4 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 48‌دلار و 95 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 48‌دلار و 55 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 50‌دلار و 48 سنت، در شمال غربی اروپا 49‌دلار و 73 سنت و در بازار مدیترانه 47‌دلار و 70 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 49‌دلار و 83 سنت، در شمال غربی اروپا 49‌دلار و 35 سنت و در بازار مدیترانه 47‌دلار و 40 سنت به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه ژوئن، ابتدا از بیش از ۶۷/۵۱‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۴ آوریل ۲۰۰۹ به کمتر از ۹۹/۴۹‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۸ آوریل کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۸۵/۵۲‌دلار در هر بشکه در تاریخ یک مه ۲۰۰۹ افزایش یافت.
تولید نفت خام آمریکا از 421/5‌میلیون بشکه در روز در تاریخ 17 آوریل 2009 به 269/5‌میلیون بشکه در روز در تاریخ 24 آوریل 2009 کاهش یافته است، ولی معادل 171‌هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 25 آوریل 2008 می‌باشد. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 855/9 ‌میلیون بشکه در روز به 824/9 ‌میلیون بشکه در روز کاهش یافته است که به میزان 391‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
میزان ذخایر فرآورده‌های نفتی آمریکا طی هفته منتهی به۲۴ آوریل ۲۰۰۹ به میزان ۸/۱‌میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و در سطح ۱/۱۴۴‌میلیون بشکه قرار دارد. این ذخایر به میزان ۳/۳۸‌میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۵ آوریل ۲۰۰۸ است . میزان تقاضای فرآورده‌های نفتی آمریکا طی همین دوره به میزان ۱۱‌هزار بشکه در روز کاهش داشته و به سطح ۴۴۱/۳‌میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۶۹۵‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است .
پیش‌بینی قیمت
در حدود ۷ هفته است که ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا به طور مداوم افزایش قابل ملاحظه‌ای دارد که نسبت به سال‌های گذشته بی سابقه بوده است، ولی این افزایش نتوانسته موجب کاهش قیمت نفت شود و تنها می‌توان بیان داشت که از افزایش آن جلوگیری کرده است. وضعیت ذخیره سازی‌های بنزین به خوبی نفت خام نیست ولی نسبت به سال‌های گذشته مناسب تر است. درهفته گذشته قیمت نفت به کاهش ذخیره سازی بنزین واکنش نشان داد و در روزهای آخر هفته افزایش پیدا کرد.
در شرایط کنونی شاخص‌های بورس اثر‌گذاری بیشتری بر قیمت نفت دارند تا ذخیره سازی‌های نفت خام، زیرا که علائم بهبود اوضاع اقتصادی نویدی برای افزایش تقاضای نفت خام خواهد بود. در عین حال شاخص‌های بورس در هفته گذشته مسیر افزایشی طی کردند و قیمت نفت نیز به تبع آنها افزایش یافت و کاهش ذخیره سازی بنزین نیز مسیر افزایشی را تقویت نمود. موضوع مهم دیگری که قیمت‌های نفت را در ماه جاری یعنی ماه مه تحت اثر خود قرار خواهد داد ارزش‌دلار در مقابل یورو است. بر مبنای روش تکنیکال مشاهده می‌شود که در این ماه نشانه‌هایی از کاهش ارزش‌دلار مشاهده می‌‌شود که در صورت تحقق می‌تواند اثر افزایشی بر قیمت نفت وارد کند.
در هفته گذشته قیمت نفت خام WTI در مسیر کاهشی با برخورد با حمایت ۴۸‌دلاری (میانگین متحرک ۵۰ روزه) با اینکه ذخیره نفت خام آمریکا افزایش یافت، ولی روند افزایشی به خود گرفت و در برخورد با مقاومت ۵۲‌دلاری متوقف شد. در این هفته قیمت نفت در دامنه نوسانی ۴۸ تا ۵۲ تحت فشار زیادی قرار دارد که می‌تواند موجب شکسته شدن یکی از این دو کرانه شود. قیمت بسته شده در هفته گذشته به میزانی است که دلالت بر افزایش بیشتر قیمت در این هفته دارد. لذا در مسیر افزایشی اولین مقاومت در حدود ۵۵‌دلار و سپس ۵۷‌دلار اتفاق خواهد افتاد. در مسیر کاهشی نیز قیمت‌های ۵۱‌دلار و سپس ۴۸‌دلار سطوح حمایتی بوده و مانع کاهش بیشتر قیمت خواهند بود.
* کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
(www.iies.org )