بخش پایانی

فارس - این گزارش به وضعیت صنعت فولاد پرداخته و آن را از مرحله تولید تا بازار مورد بررسی قرار داده است. در بخش پایانی این گزارش، ادامه صحبت‌های علی‌اکبر محرابیان وزیر صنایع و معادن در رابطه با اجرای طرح‌های فولادی آمده است.

وی با بیان اینکه طرح فولاد بافق با مشکل تامین آب و برق روبه‌رو است، ادامه می‌دهد: طرح فولاد میانه نیز به‌دلیل دوری از معادن و مواد اولیه با مشکلاتی در اجرا روبه‌رو است، ولی از نظر تامین آب و برق در شرایط بهتری نسبت به طرح‌های دیگر برخوردار است. به گفته وی، طرح فولاد چهار محال و بختیاری و سبزوار با مشکل تامین آب، مواد اولیه و نیروی انسانی متخصص مواجه است و فولاد نیریز در استان فارس نیز با معضل تامین برق و همچنین عدم دسترسی به راه‌آهن برای تامین مواد اولیه روبه‌رو است. وی زمین نامناسب برای احداث واحد فولادی شادگان را از دیگر اشکالات اجرای هشت طرح فولاد استانی عنوان کرده و ادامه می‌دهد: تامین آب و برق واحدهای فولادی را شاید بتوان با صرف هزینه و زمان برطرف کرد، ولی مشکل دسترسی به ماده اولیه و حمل مواد معدنی به کارخانه‌ها به راحتی قابل حل نیست. در همین حال عبداله اعزازی، معاون سابق برنامه‌ریزی شرکت ملی فولاد نیز معتقد است: اجرای هشت طرح فولادی مناطق محروم بیشتر توجیه اجتماعی و سیاسی دارد تا توجیه فنی.

وی می‌گوید: دولت با هدف توسعه برخی مناطق محروم اجرای هشت طرح فولادی را در دستور کار خود قرار داده و قصد دارد به منظور توسعه این مناطق هزینه‌های بیشتری را متحمل شود. از سویی به گفته هراتی‌نیک، رییس سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران اجرای هشت طرح فولادی نیازمند ۴‌هزارمیلیارد تومان اعتبار است و مدت‌زمان اجرای این طرح‌ها ۳۶ ماه در نظر گرفته شده که اولین طرح در مدت ۲۴ ماه به بهره‌برداری خواهد رسید، ولی وجود برخی موانع از جمله مشکل تامین فاینانس طرح‌ها، اجرای این پروژه‌ها را با تاخیر روبه‌رو کرده ‌است.

کاهش حجم واردات و صادرات فولاد

طبق آمار گمرک در ۸ ماه ابتدای امسال ۲/۳میلیون تن شمش، ۱/۲میلیون تن ورق گرم، ۳۵۶هزار تن ورق سرد، ۹۹۹‌هزار تن میلگرد و ۵۲۷‌هزار تن تیرآهن به کشور وارد شده که در مجموع نسبت به دوره مشابه سال قبل ۲۰‌درصد کاهش داشته است.

البته کاهش آمار واردات در حالی است که در صادرات نیز صنعت فولاد با افت قابل توجهی مواجه بوده و رقم صادرات محصولات فولادی در سال جاری معادل ۵۲۸‌هزار تن بوده در حالی‌که در مدت مشابه سال قبل این رقم یک‌میلیون تن بوده که حاکی از افت ۴۹درصدی آمار صادرات محصولات فولادی است.

در این زمینه ممنوعیت صادرات واحدهای تولیدکننده دولتی که از ابتدای سال همراه با رونق بازار رخ داد نیز موثر بوده است. به هر حال با نگاهی به بودجه عمرانی سال ۱۳۸۷ رکود بازار فولاد توجیه بیشتری پیدا می‌کند؛ چراکه از رقم پیش‌بینی شده برای بودجه سال ۱۳۸۷ که معادل ۲۴هزار میلیارد تومان بوده، ۶هزار میلیارد تومان با اصلاحیه بودجه و جابه‌جایی ردیف‌های عمرانی به جاری کاهش پیدا کرد و به ۱۸هزارمیلیارد تومان رسید. از این رقم که برابر بعضی محاسبات با احتساب تورم‌های این چند سال اخیر به نرخ ثابت سال ۸۳ معادل ۷‌هزار میلیارد تومان می‌شود، رقم بسیار اندکی در پروژه‌های عمرانی جذب شده و به طوری که گفته می‌شود اکثر اقدامات وزارتخانه‌ها در بخش عمران یا متوقف شده یا به کندی پیش می‌رود که کارشناسان همین عامل را یکی از عوامل موثر کاهش تقاضای آهن و ارزانی آن قلمداد کرده‌‌اند.

گلایه‌های بخش خصوصی از فولادسازان دولتی

بالا بودن قیمت تمام شده تولید فولادسازان دولتی از جمله انتقاداتی است که همواره از سوی برخی کارشناسان این صنعت مطرح بوده و هم‌اکنون با مطرح شدن بحث اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها احتمال افزایش بیش از پیش این قیمت تمام شده نیز وجود دارد. در همین حال تولیدکنندگان بخش خصوصی نیز گاهی از حمایت بیش از حد دولت از واحدهای فولاد دولتی گلایه کرده و خواستار اختصاص تسهیلاتی به واحدهای خصوصی همپای واحدهای دولتی بوده‌اند. در همین راستا برخی تولیدکنندگان خصوصی دریافت سنگ‌آهن با قیمت پایین و در حد قیمت کارخانه‌های فولاد دولتی را دلیلی برای تولید شمش فولاد توسط سرمایه‌گذاران غیر دولتی و در نتیجه رشد تولید محصولات فولادی می‌دانند. در شرایط فعلی سالانه حدود ۲۵۰‌هزار تن شمش فولاد توسط بخش خصوصی تولید می‌شود و در صورتی که سنگ‌آهن به عنوان ماده اولیه تولید فولاد در اختیار تولیدکنندگان این بخش قرار گیرد قیمت تمام شده هر کیلو شمش فولاد کمتر از ۲۵۰ تومان خواهد بود که در مقایسه با شمش تولیدی از قراضه بسیار ارزان‌تر است. به گفته کارشناسان، در حال حاضر صنعت فولاد با دو مساله مواجه است که یکی قیمت پایین سنگ‌آهن بوده و دیگری برخورداری از یارانه‌ حامل‌های انرژی است و در واقع قیمت مواد اولیه تولید فولاد یک سوم قیمت‌های جهانی است، ولی بهای فولاد تولیدی برابر با قیمت‌های جهانی است. برخی کارشناسان نیز عدم استفاده بهینه از مواد اولیه و وجود برخی اشکالات در پروسه تولید واحدهای فولادی را دلیل اصلی بالا بودن قیمت تمام شده فولادسازان داخلی عنوان کرده و معتقدند فروش سنگ‌آهن به قیمت پایین به فولادسازان باعث ایجاد رانت در این صنعت شده و هم‌اکنون بهترین زمان برای رفع این رانت‌ها است.

از آنجا که صنعت فولاد و اختصاص یارانه جهت تامین انرژی مورد نیاز این صنعت طی سال‌های گذشته در ایران همواره مورد توجه دولت‌ها قرار داشته، برخی کارشناسان معتقدند حمایت بیش از حد از فولادسازان دولتی باعث شده تا این واحدها طی سال‌های متمادی به تولید ضررده خود ادامه دهند. در چنین شرایطی با مطرح شدن بحث اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها و واقعی شدن قیمت حامل‌های انرژی احتمال افزایش بیش از پیش بهای تمام‌شده کارخانه‌های فولادی وجود دارد، هرچند به گفته وزیر صنایع نقدی شدن یارانه‌ها به‌صورت پلکانی و در طول سه سال برای بخش صنعت اتفاق خواهد افتاد و علاوه بر این توجه ویژه‌ای به صنایع انرژی‌بر مشمول اولویت اول تقسیم‌بندی صنایع از جمله فولاد خواهد شد. در همین حال اخیرا دولت تمامی دستگاه‌های اجرایی کشور را موظف کرد فولاد مورد نیاز طرح‌های عمرانی خود را از تولیدکنندگان داخلی خریداری کنند. بر اساس مصوبه هیات وزیران و بنا به پیشنهاد وزارت صنایع، به منظور پیشگیری از آثار و تبعات ناشی از تحولات اقتصادی جهان بر واحدهای تولیدی و صنایع کشور به ویژه واحدهای فولادی، دستگاه‌های اجرایی مکلفند نسبت به تامین فولاد موردنیاز طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای خود تا سقف ۴‌هزار میلیارد ریال از واحدهای تولیدکننده داخلی اقدام کنند.

گزارش از: نرگس نیک‌ضمیر