غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی
قیمت نفت خام در بازار نایمکس طی هفته گذشته روند کاهشی در پیش‌گرفت. در پی افزایش شدید ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا طی هفته گذشته معادل ۲/۷‌میلیون بشکه، قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۳۰ ژانویه تا ۶ فوریه ۲۰۰۹، در حدود ۴‌درصد کاهش یافت.

قیمت نفت در اواسط هفته قبل در سطح 40دلار در نوسان بود که از جمله دلایل آن می‌توان به اعتصاب در پالایشگاه‌های بریتانیا، سرد شدن هوا در اروپای غربی و تهدید کارکنان کارخانه‌های آمریکایی به اعتصاب اشاره کرد. در حال حاضر بازار نگران حجم بی‌سابقه ذخایر نفت در انبار کاشینگ، واقع در ایالت اوکلاهمای آمریکا است. افزایش بیش از حد ذخایر این انبار، موجب کاهش قیمت نفت برای تحویل در ماه مارس می‌شود. مقدار نفت خام در دسترس بازار در حالی به شدت و بی‌وقفه در حال افزایش است که پالایشگاه‌های آمریکا فعالیت‌های خود را به دلیل کاهش تقاضای فرآورده‌های نفتی، کاهش داده‌اند.


همچنین نوع واکنش اعضای اوپک به ادامه روند نزولی قیمت نفت نیز تا حدودی موجب نگرانی معامله‌گران شده است. اظهارنظرها حاکی از آن است که با ادامه کاهش قیمت نفت، اعضای اوپک بار دیگر تصمیم به کاهش تولید خواهند‌گرفت. دبیر کل اوپک در اجلاس داووس به صراحت اعلام کرده که اگر قیمت نفت همچنان کاهش یابد، اوپک تولید خود را بار دیگر کاهش خواهد داد.
از سوی دیگر بانک سرمایه‌گذاری مورگان استنلی آمریکا پیش‌بینی کرده است، قیمت نفت خام در سه ماه دوم سال ۲۰۰۹ به بشکه‌ای ۲۵ دلار کاهش خواهد یافت، چرا که معتقدند چشم‌انداز وضعیت اقتصادی در دنیا بدتر از چیزی است که معامله‌گران گمان می‌کنند و به محض هوشیاری آنان نسبت به این وضعیت، قیمت‌ها به شدت کاهش خواهد یافت. این تحلیلگران همچنین احتمال داده‌اند که تقاضای جهانی نفت بر اثر فشار ناشی از بحران اقتصادی در کشورهای بزرگ صنعتی و نیز کاهش رشد اقتصادی در کشورهای رو به رشد، یک‌میلیون و ۵۰۰‌هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت. بر اساس این گزارش، میانگین قیمت نفت خام در سال ۲۰۰۹، بشکه‌ای ۳۵ دلار بوده و در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱، همزمان با بهبود وضعیت اقتصاد جهانی، به‌ترتیب به بشکه‌ای ۵۵ دلار و ۸۵ دلار افزایش خواهد یافت. برخی از مراکز پژوهشی پیش از این پیش‌بینی کرده بودند قیمت نفت در سه ماه دوم سال جاری میلادی، بشکه‌ای ۴۰ دلار خواهد بود.
یکی از تحلیل‌گران برجسته آژانس بین‌المللی انرژی معتقد است در صورتی که بهای نفت به سطح 35دلار در هر بشکه برسد، تولید نفت کشورهای غیراوپک نیز کاهش خواهد یافت. موضوع کاهش بهای نفت به میزان زیادی به اوضاع اقتصادی در چند هفته آینده و تصمیم اوپک در مورد میزان تولید خود در سه ماهه اول 2009 بستگی دارد. با ادامه کاهش تقاضای جهانی نفت، این احتمال وجود دارد که اعضای اوپک در نشست مارس 2009 بار دیگر سهمیه‌های تولید این‌سازمان را کاهش دهند. پیش از این آژانس بین‌المللی انرژی در جدیدترین گزارش ماهانه خود اعلام کرده بود که تقاضای جهانی نفت در ماه ژانویه سال 2009 میلادی، 500‌هزار بشکه در روز کاهش می‌یابد و میزان تقاضا در سال جاری میلادی 85‌میلیون و 300‌هزار بشکه در روز خواهد بود.

به‌رغم پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه‌ریزی شده این ‌سازمان جهت تقویت قیمت‌های جهانی نفت خام، قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، در پی انتشار آمار ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا که حاکی از افزایش شدید این ذخیره‌سازی‌ها و کاهش تقاضای نفت خام به دلیل تشدید بحران اقتصادی است، از بیش از 6/41 دلار در هر بشکه در تاریخ 30 ژانویه 2009 به کمتر از 95/39 دلار در هر بشکه در تاریخ 6 فوریه 2009 کاهش یافته است. افزایش قابل توجه ذخیره‌سازی‌ها موید تداوم و تشدید بحران اقتصادی آمریکا و جهان و به تبع آن کاهش تقاضای نفت خام و فرآورده‌های نفتی می‌باشد. تقاضای نفت در آمریکا، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی دنیا، ظرف ماه‌های اخیر به دلیل کاهش رشد اقتصادی در این کشور به شدت کاهش یافته و موجب شده است قیمت نفت در ماه‌های اخیر به طور چشمگیری کاهش یابد.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به ۳۰ ژانویه ۲۰۰۹ معادل ۱/۳۴۶‌میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل به میزان ۲/۷‌میلیون بشکه افزایش یافته است و معادل ۱/۴۶‌میلیون بشکه نیز از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱ فوریه ۲۰۰۸ بیشتر می‌باشد. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند ذخایر نفت خام آمریکا طی هفته مذکور به میزان ۹/۲‌میلیون بشکه افزایش داشته باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل به میزان ۶/۰ روز افزایش یافته و در سطح ۲/۲۴ روز قرار‌گرفته است که به میزان ۹/۳ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. طی هفته مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان ۲۰۵‌هزار بشکه در روز افزایش یافته است ولی به میزان ۱۵۱‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
پیش‌بینی قیمت
در هفته گذشته ذخیره‌سازی‌های نفت خام و بنزین به‌ترتیب در حدود ۲/۷ و ۳/۰‌میلیون بشکه افزایش یافتند. سطح ذخیره نفت آمریکا در یک سال گذشته بی‌سابقه بوده است. ذخیره‌های بنزین نیز در یک سال گذشته بی‌سابقه بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که همچنان کاهش تولید نفت نتوانسته بر سطح ذخیره‌سازی نفت اثر گذارد. حمایت شدید قیمت نفت WTI در سطح ۴۰ دلار در هر بشکه همچنان ادامه دارد و فشار سنگین برای شکست آن بی‌نتیجه مانده است. در هفته گذشته قیمت نفت خام آتی‌های ماه اول به زیر ۳۹ دلار کاهش یافت اما با مقاومت روبه‌رو شد. با روند افزایشی شدید سطح ذخیره‌سازی‌ها ملاحظه می‌شود که قیمت همچنان در سطح ۴۰ دلار با مقاومت روبه‌رو شده که به معنی تصدیق سطح حمایتی ۳۵ و۴۰ دلاری است. بنابراین فعلا افزایش ذخیره‌سازی‌ها توانایی کاهش بیشتر قیمت نفت را از دست داده است و عوامل دیگری قیمت را کنترل می‌کنند.
در شرایط فعلی که قیمت‌های 40 و 35 دلار در بشکه که در حدود هزینه نهایی تولید نفت خام جهان است سطوح حمایتی را شکل داده است ولی همچنان بازار با افزایش ذخیره‌سازی‌ها و کاهش پیش‌بینی تقاضا روبه‌رو است که فشار سنگین کاهشی بر قیمت وارد می‌کند. در این سطوح قیمتی تلاطم در بازار بیشتر شده که در هفته گذشته نوسان 38 تا 42 دلاری در یک روز مصداق آن است و بازیگران بازار به سرعت معاملات خود را از حالت خرید به فروش و بالعکس تبدیل می‌کنند و منتظر اخباری هستند که در جهت افزایش قیمت نفت عمل نماید. هنوز به شدت شرایط کنتانگو در بازار نفت حاکم است و این بدین معنی است که بازار منتظر افزایش قیمت‌های نفت در آینده نزدیک به بالاتر از 50 دلار در بشکه است. از لحاظ بنیادی هزینه نهایی تولید در حدود قیمت ‌40 دلار در بشکه بر حسب قیمت WTI برای جهان می‌باشد بنابراین در شرایط فعلی این محدوده قیمتی سطح حمایتی مناسبی به وجود آورده است. البته هزینه نهایی تا وقتی کارآ خواهد بود که میزان ظرفیت مازاد تولید نفت به خصوص در کشورهای اعضای اوپک افزایش شدید نداشته باشد. قیمت‌های قراردادهای آتی‌ها نیز قیمت‌ بالای 60 دلار را در میان مدت مناسب بازار نفت نشان می‌دهند و بازار همچنان اطلاعات جدید را مورد تحلیل قرار می‌دهد و روند کاهش تقاضا و افزایش ذخیره‌سازی‌ها می‌تواند بر قیمت قراردادهای آتی‌ها در ماه‌های آینده و دورتر اثر گذار باشد.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی