دنیای اقتصاد بررسی می‌کند
عواقب عدم عرضه نفت کوره در بورس کالا
منیژه حیاتی- از آغاز فعالیت رینگ پتروشیمی در بورس کالای ایران به عنوان فاز اول بورس نفت، به‌رغم نوپا بودن این بازار و وجود برخی چالش‌ها و کاستی‌هایی که در اکثر موارد به دلیل نبود الگوی مشخص از اینگونه بازارها ایجاد شد، اغلب فعالان بازار فرآورده‌های نفتی و مواد پتروشیمی بر منطقی‌تر شدن فرآیند نرخ‌گذاری محصولات پذیرفته شده در بورس اتفاق‌نظر دارند. اما آنچه اخیرا به عنوان یکی از مشکلات کشف قیمت محصولات مطرح می‌شود، عدم‌پذیرش مشتقات نفتی و مواد اولیه تولید محصول نهایی در بورس است که در برخی موارد به‌خصوص در فرآیند قیمت‌گذاری قیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.
این کالا در حالی از یک سال قبل در بورس عرضه می‌شود که ماده اولیه آن (وکیوم باتوم) خارج از این بازار و براساس قیمت محصول نهایی (قیر) کشف نرخ شده و توسط شرکت پالایش و پخش در اختیار واحدهای تولید قیر قرار می‌گیرد.
عدم‌پذیرش ماده اولیه تولید قیر نه تنها طی یک ماه اخیر و در پی کاهش قیمت نفت، قیمت‌گذاری این کالا را با ابهام مواجه کرد بلکه به واسطه رشد قیمت قیر در بورس شرایط ویژه‌ای در بازار نفت کوره هم که به عنوان یکی دیگر از مشتقات نفتی که امکان تولید قیر از آن وجود دارد به‌وجود آمده است.
به گفته برخی کارشناسان بازار، در پی افزایش قیمت قیر در بورس کالا، برخی سودجویان با استفاده از نفت کوره مازاد بر مصرف، کارخانه‌ها قیر بی‌کیفیتی را تولید و به برخی واحدهای تولید عایق‌های رطوبتی عرضه می‌کنند که به واسطه ارزان‌قیمت‌تر بودن بعضا بازار پررونق‌تری نسبت به بازار قیر باکیفیت دارند. این مساله تا به آنجا اهمیت پیدا کرده که حتی برخی معتقدند یکی از دلایل بی‌رونق شدن معاملات قیر در بورس طی ماه‌های اخیر، عرضه قیر حاصل از نفت کوره در بازار بوده است. از اینرو اخیرا نه تنها پذیرش V.B بلکه عرضه نفت کوره در بورس کالا نیز موردتوجه قرار گرفته است.
عرضه قیر بی‌کیفیت در بازار
حسین قربان‌خوان، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان عایق‌های رطوبتی و تغلیظ قیر استان تهران با اشاره به فرآیند قیمت‌گذاری قیر در بورس از یک سال اخیر اظهار داشت: نفت کوره یکی از مشتقات نفت خام و ماده سیاه رنگی است که از ترکیب V.B (وکیوم باتوم) و گریس و ماده‌های دیگر تشکیل شده و به دلیل اشتعال بالا و حرارت‌دهی بالای آن جهت نیروگاه‌های تولید برق و کارخانه‌های سیمان و کوره‌های آجرپزی و ریخته‌گری، شیشه‌گری و سایر کوره‌های مختلف سوخت به‌کار می‌رود.
این کالا زمانی که قیمت قیر از ۲۱۵۰ریال در هر تن به ۸۰هزار ریال و سپس به ۹۲هزار ریال افزایش یافت، در بازار واسطه‌گری جایگاهی ویژه به‌دست آورد به‌طوری که آن را در کارگاه‌های زیرپله‌ای پس از حرارت‌دهی و گرفتن ماده‌های سبک آن، پس از ۸ الی ۱۰ ساعت به صورت قیر (به شکل ظاهری) درآورده و به بازار عرضه می‌کنند.
وی با بیان اینکه قیر حاصل از نفت کوره هیچ گونه خاصیت قیر (آسفالتین) را ندارد، می‌گوید: این کالا در اثر حرارت، بارندگی و تغییرات جوی به سرعت از هم گسسته می‌شود و از سوی دیگر با توجه به اینکه قیمت محصول به دست آمده معمولا نصف قیمت قیر ۷۰×۶۰ است زمینه ورود سودجویان به این بازار را فراهم کرده که بعضا مشکلات و خطراتی را در پی دارد از جمله اینکه کیفیت تولید عایق‌های رطوبتی را کاهش می‌دهد.
وی خاطرنشان کرد: برای مثال زمانی که قیمت هر بشکه قیر که با قیر خالص ۷۰×۶۰ و تغلیظ‌شده ۷۰×۶۰ یا قیر مخلوط یا در رنج ۲۵/۸۵ ساخته شده، حدودا قیمتی بین ۱۰۰ تا ۹۰هزار تومان به فروش می‌رسد، قیر با منشا نفت کوره حدودا بین ۸۵ تا ۹۸هزار تومان عرضه می‌شود که این بشکه‌ها در حدود ۲۰هزار تومان سود خالص برای سوداگران مهیا می‌کند.
از سوی دیگر مصرف‌کنندگان زاهدانی یا آذربایجانی برای این بشکه‌ها حدودا بین ۱۳۰ تا ۱۵۰هزار تومان (با کرایه‌های مختلف) هزینه می‌کنند، در حالی که در مقابل قیر بدون کیفیت تحویل می‌گیرند. وی یادآور شد و به جرات می‌توان گفت که روزانه بیش از هزاران تن نفت کوره از مبادی نامشخص به کارخانجات اینچنینی سرازیر می‌شود و با توجه به اینکه شرکت پخش فرآورده‌های نفتی برای هر کیلو (یا هر لیتر) نفت کوره به نرخ آزاد ۵۰۸۰ریال و به نرخ دولتی ۱۴۰ریال (با هزینه محل) دریافت می‌کند، بدیهی است که با این اختلاف قیمت استقبال از نفت کوره با نرخ آزاد نخواهد شد.
وی با بیان اینکه بخشی از این نفت کوره از مازاد سهمیه واحدهای دریافت‌کننده نفت کوره به نرخ دولتی تامین می‌شود، خاطرنشان ساخت: بررسی‌ها نشان می‌دهد نفت کوره دولتی که حدودا هر تن ۱۴۰هزار ریال از شرکت نفت خریداری می‌شود، در بازار آزاد به قیمت هر تن ۲میلیون و ۷۰۰هزار ریال به فروش می‌رسد و با توجه به میزان مصرفی کشور، تفاوت قیمت نفت کوره دولتی و آزاد که ۲میلیون و ۵۶۰هزار ریال در هر تن برآورد می‌شود، تنها در صورت پذیرش این کالا در بورس قابلیت حذف دارد. وی با بیان اینکه اگر واحدهای مصرف‌کننده نفت کوره، مازاد مصرف دارند، اجباری به تولید و عرضه آن از سوی دولت وجود ندارد، خاطرنشان کرد: تعاونی عایق‌های رطوبتی و تغلیظ قیر استان تهران اخیرا مکاتباتی در این خصوص با شرکت پخش و پالایش، دفتر ریاست‌جمهوری و حتی سازمان تعزیرات داشته است. پذیرش این کالا در بورس و منطقی شدن قیمت آن نه تنها امکان تولید قیر بی‌کیفیت را از بین می‌برد بلکه روزانه میلیاردها تومان درآمد را نصیب دولت می‌کند.
وی در خصوص بررسی کیفیت قیر حاصل از نفت کوره در موسسه استاندارد گفت: بررسی‌های موسسه استاندارد عمدتا فیزیکی است و فرمول ساخت این کالا مورد توجه قرار نمی‌گیرد از این رو ورود آن به بازار گسترده شده به‌طوری که حتی در مواردی بازار این کالا حتی از بازار قیر با کیفیت تولیدی در ۲ شرکت نفت جی و پاسارگاد هم پررونق‌تر است.
وکیوم باتوم هم بورسی شود
یکی دیگر از کارشناسان بازار قیر نیز با اشاره به ضرورت پذیرش و کیوم باتوم و نفت کوره در بورس خاطرنشان کرد: متاسفانه به نظر می‌رسد دلالانی که پیش از پذیرش قیر در بورس در بازار این کالا فعالیت می‌کردند، در حال حاضر به بازار نفت کوره سرازیر شده‌اند به‌طوری که در اغلب موارد واحدهای تولید قیر از نفت کوره در شهرهایی همچون مشهد، شیراز، دلیجان و سلفچگان در حال گسترش هستند.
اکبر مظفری با اشاره به ضرورت توجه به کیفیت عایق‌های رطوبتی به عنوان یکی از مصالح ساختمانی خاطرنشان کرد: پذیرش این دو کالا در بورس بیش از هر چیز به نفع دولت است.
وی خاطرنشان ساخت: البته با توجه به اینکه در بورس، هر فردی می‌تواند به عنوان خرید کالا اقدام کند، این نگرانی وجود دارد که کالای موردنیاز مصرف‌کنندگان به راحتی در اختیارشان قرار نگیرد از این رو تعیین راه‌حلی که از یک سو رسیدن کالا به مصرف‌کننده را تضمین کند و از سوی دیگر امکان سوء‌استفاده برخی افراد را از بازار این دو کالا حذف کند ضروری به نظر می‌رسد. وی ابراز امیدواری کرد همان طور که واحدهای تولیدی محصول نهایی خود را در بورس عرضه می‌کنند، مشتقات نفتی و مواد اولیه تولید کالاهای نفتی نیز در همین بازار پذیرفته و معامله شوند.
ارسال نظر