تشدید بحران اقتصادی و تداوم سقوط قیمت نفت!

غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
تردید درباره کاهش واقعی تولید اوپک و ادامه نگرانی‌‌‌ها درباره تشدید بحران اقتصادی و کاهش تقاضای جهانی نفت، موجب شد تا همزمان با نشست اعضای سازمان اوپک در ۱۷ دسامبر در شهر وهران الجزایر و موافقت اعضای این سازمان با کاهش ۲/۲ میلیون بشکه‌‌‌ای تولید نفت خام، قیمت این فرآورده نیز در بازار‌‌‌های جهانی روندی نزولی در پیش گرفته و در روز ۲۶ دسامبرتا کمتر از ۵۳/۳۵ دلار در هر بشکه نیز نوسان داشته باشد.

در واقع وخیم‌‌تر شدن اوضاع اقتصادی آمریکا، انتشار آمار واطلاعات مربوط به ذخیره‌‌سازی نفت خام توسط وزارت انرژی آمریکا مبنی بر کاهش میزان ذخیره‌‌سازی‌‌‌های این کشور را خنثی کرده و با وجود عوامل افزاینده بهای نفت از جمله کاهش ارزش دلار و نیز استقرار یک توده هوای سرد در شمال آمریکا، بزرگترین مصرف‌‌کننده دنیا، قیمت‌‌‌های نفت همچنان کاهش یافت. ذخیره‌سازی نفت خام و فرآورده‌‌‌‌های نفتی با توجه به بحران‌ها و نوسان‌هایی که در بازار جهانی این مواد ایجاد می‌شود، از اهمیت خاصی برخوردار است. این ذخایر می‌توانند در بعضی مواقع اهرمی‌ به‌منظور حفظ قیمت بازار یا تغییر آن باشند که توسط سه گروه عمده انجام می‌شوند: الف) بخش خصوصی ب) بخش دولتی ج)‌موسسات یا آژانس‌‌‌‌های ذخیره‌سازی نیمه‌دولتی. به طور کلی ذخیره‌‌سازی‌ها در دنیا به سه دسته تقسیم می‌شوند:
۱ - ذخایر استراتژیک: در مخازن ذخیره یا مکان‌‌‌‌های طبیعی نگهداری می‌شوند و به جز در مواقع اضطراری استفاده نمی‌شوند.
2 - ذخایر عملیاتی: در خطوط لوله و مخازن متعادل‌‌کننده وجود دارند و تنها جنبه عملیاتی دارند و جزو ذخایر یک کشور محسوب نمی‌شوند.
۳ - ذخایر تجاری: در مخازن ذخیره نگهداری می‌شوند و دائم در حال پر و خالی شدن هستند.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشور‌‌‌های صادرکننده نفت (اوپک) قیمت سبد نفتی اوپک از 95/40 دلار در هر بشکه در تاریخ 17 دسامبر به دلیل تشدید بحران اقتصاد جهانی و نیزکاهش تقاضای جهانی نفت خام، به 49/34 دلار در هر بشکه در تاریخ 23 دسامبر کاهش یافت. همچنین میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 26 دسامبر با 4 دلار و 57 سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 35 دلار و 71 سنت رسیده است. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 13 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است. میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران در روز 24 دسامبر به بشکه‌‌‌ای 34 دلار و 5 سنت کاهش یافت. بر اساس آمار‌‌‌های امور بین‌‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصد‌‌‌های مختلف در روز چهارشنبه (24 دسامبر) 35 دلار و 33 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 32 دلار و 29 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 33 دلار و 86 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 31 دلار و 81 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 36 دلار و 20 سنت، در شمال غربی اروپا 33 دلار و 21 سنت و در بازار مدیترانه 33 دلار و 11 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 33 دلار و 28 سنت، در شمال غربی اروپا 31 دلار و 15 سنت و در بازار مدیترانه 30 دلار و 91 سنت به فروش رسیده است. تصمیم اعضای اوپک مبنی برکاهش 2/2 میلیون بشکه‌‌‌ای تولید این سازمان و همچنین اعلام کاهش ذخیره‌‌سازی‌‌‌‌‌‌های نفت خام آمریکا نیز نتوانست مانع سقوط قیمت‌‌‌‌‌‌های نفت خام شود و قیمت نفت خام WTI تحت تاثیر اوضاع نابسامان اقتصاد آمریکا و کاهش تقاضای نفت خام، از بیش از 15/40 دلار در هر بشکه در تاریخ 17 دسامبر به پایین‌‌تر از بشکه‌‌‌ای 8/37 دلار در تاریخ 26 دسامبر کاهش یافت.
پیش بینی قیمت نفت خام WTI
در هفته گذشته ذخیره‌سازی‌‌‌‌های نفت خام آمریکا در حدود 1/3 میلیون بشکه کاهش یافت ولی در حال حاضر همچنان سطح ذخیره نفت در بیشترین مقدار خود نسبت به پنج سال گذشته قرار دارد. ولی در مورد بنزین سطح ذخیره با اینکه با افزایش 3/3 میلیون بشکه روبه‌رو شد هنوز نسبت به پنج سال گذشته در کمترین میزان قرار دارد. این موضوع نشان می‌دهد که کاهش تولید نفت توانسته بر سطح ذخیره‌سازی نفت اثر گذارد ولی کاهش مصرف بنزین همچنان ادامه دارد. با کاهش قیمت نفت احتمال توقف تولید در برخی از میادین وجود دارد و اخبار نیز دلالت بر توقف در برخی مناطق دارد، بنابراین غیر اوپکی‌ها نیز ناخواسته همراه با اعضای اوپک در کاهش تولید همراه شده‌اند. تصمیمات اوپک در کاهش تولید منطقی بوده ولی سرعت عمل در کاهش نیز به همان میزان مهم است که متاسفانه با تاخیر زیاد همراه شده است. اخبار جدید درباره اوضاع اقتصادی آمریکا از جمله نرخ بیکاری که از شاخص‌‌‌‌های پیشرو است حاکی از شرایط بدتری برای سال آتی است و کاهش ارزش دلار در مقابل ارز‌‌‌های معتبر مانند یورو نیز شاهد موضوع است. در حالیکه قیمت نفت افت بیش از 100 دلار را تجربه نموده است در ادامه مسیر کاهشی با حمایت‌‌‌‌های بیشتری روبه‌رو شده است، بنابراین مسیر کاهشی را کندتر از گذشته طی می‌کند. این بدین معنی است که بازار منتظر اخبار خوبی در زمینه‌‌‌‌های اقتصادی و بازار نفت است که در یک مسیر افزایشی هرچند در کوتاه مدت قرار گیرد. قیمت نفت WTI برای قرارداد ماه اول به کمتر از 34 دلار رسید در حالی‌که قیمت قرارداد ماه دوم در سطح 42 دلار با حمایت روبه‌رو شد. بنابراین در دو هفته گذشته بازار با قیمت زیر 35 دلار به پایان رسید در حالی‌که اوایل هفته بعد از آن با قیمت حدود 42 دلار آغاز به کار نمود که به دلیل اتمام قرارداد ماه اول در بازار آتی‌ها بود. ارزش برابری یورو که در مقابل دلار در حد 27/1 با سطح حمایتی روبه‌رو شده بود تا سطح مقاومتی 47/1 افزایش یافت و سپس در سطح 4/1 به ثبات رسید که در پی آمار منفی منتشره برای آمریکا صورت پذیرفت. این در حالی است که کاهش ارزش دلار در بازار جهانی نتوانست به افزایش قیمت نفت کمکی نماید. با ادامه کاهش قیمت نفت هنوز شرایط کنتانگو در بازار نایمکس برقرار است و قیمت قرارداد‌‌‌های ماه‌ها و سال‌‌‌‌های آینده بالاتر می‌باشند. این موضوع دلالت بر این دارد که بازار همچنان نگران از وضعیت عرضه نفت در سال‌‌‌‌های آتی بوده و انتظار برگشت روند افزایش قیمت‌ها را در میان مدت دارد.جدول زیر پیش‌بینی قیمت نفت‌خام WTI را برای هفته آتی نشان می‌دهد. بر مبنای عوامل بنیادی قیمت 40 دلار در بشکه پیش‌بینی می‌شود و عوامل غیربنیادی بین 5 تا 10 دلار بر قیمت اثرگذار است.

جدول زیر محدوده‌‌‌‌های حمایت و مقاومت در روند قیمت نفت WTI را نشان می‌دهد. در روند کاهشی قیمت‌ ۳۵ و ۳۰ دلار در هر بشکه سطح حمایتی است که مانع کاهش بیشتر و در روند افزایشی قیمت‌ ۴۲ و ۴۷ دلار مانع افزایش بیشتر می‌باشند. بدین معنی که احتمال تغییر روند قیمت با نزدیک شدن به این سطوح قیمتی بسیار بالا است.