ایسنا- قراردادهای آتی ابزار نوین مالی است که حداکثر از سه دهه قبل در بورس‌ها و بازارهای رسمی دنیا مورد معامله قرار گرفته و این معاملات از مزیتی بنام پوشش ریسک برخوردار است، پوشش ریسک انگیزه مهمی در معاملات آتی است که سرمایه‌گذاران را تشویق به انجام معاملات آتی می‌کند.

حال با راه‌اندازی معاملات آتی در دنیا و همچنین در ایران این سوال مطرح می شود که چرا معاملات آتی طی دو دهه گذشته سالانه معادل ۲۴‌درصد رشد یافته و حجم معاملات آتی در سال ۲۰۰۷ در بورس‌های دنیا بر۶۰۰هزار میلیارد دلار بالغ شد و چرا این معاملات در بورس‌ها از صحت و سلامت برخوردارند؟

احمد رضائی، مدیر اجرائی معاملات آتی، در پاسخ به این سوال گفت: هدف گروهی از متقاضیان معاملات آتی که اکثرا تولیدکننده هستند، پوشش ریسک قیمت ( هجینگ ) است تا بدینوسیله بتوانند مانع از کاهش یا افزایش قیمت مواد اولیه مورد نیاز خود بشوند، شرایط معاملات آتی کالا با معاملات سهام فرق دارد، زیرا اساسا معاملات آتی برای این منظور استفاده می‌شود که ریسک قیمت را کنترل و مدیریت کنند.

وی افزود: در طول عمر یک دوره قرارداد آتی در بورس نوسانات قیمت امری اجتناب‌ناپذیر است ولی معامله‌گری که با هدف پوشش ریسک (هجینگ) وارد این قرارداد می‌شود، از هرگونه آسیب نوسان قیمت محفوظ است، بنابراین مدیریت ریسک قیمت یکی از موارد اصلی این ابزار معاملاتی است به همین منظور اساسا قرارداد آتی برای افراد حرفه‌ای و معامله‌گران هوشمند مناسب است. خریدار معامله آتی مختار است که تا انتهای دوره قرارداد آتی صبر کرده و کالا را تحویل بگیرد و یا اینکه با اختیار خود بدون تحویل کالا با دریافت سود یا احیانا ضرر از بازار خارج شود.

مزایای قرارداد آتی در بورس کالای ایران

وی به بیان برخی مزایای قراردادهای آتی پرداخت و خاطرنشان کرد: هزینه انجام معامله آ تی در بورس کالای ایران در مقایسه با انواع معاملات دیگر پائین‌تر است، سرعت معامله نسبت به معاملات دیگر بیشتر بوده و معامله‌گر می‌تواند، خریدار یا فروشنده باشد.

چگونگی پوشش ریسک (هجینگ) در بورس

رضایی در ادامه چگونگی پوشش ریسک را مورد توجه قرار داد و اظهارکرد: پوشش ریسک یعنی استفاده از معامله آتی به منظور کاهش یا مصونیت در برابر ریسک‌های موجود در بازار است. به عنوان مثال اگر یک کارخانه تولید‌کننده کابل مس در فروردین ماه تصمیم به فروش کابل‌های تولیدی خود به قیمت هر کیلو۸۰‌هزار ریال با شرکت مخابرات بگیرد، بدین منظور قراردادی را با آن شرکت امضا کرده و تعهد می‌کند که کالا را در خرداد ماه تحویل دهد. شرکت کابل‌سازی مجبور است برای این منظور خود را از نوسانات قیمت مفتول مس به عنوان مواد اولیه حفظ کند، لذا وارد بورس کالای ایران شده و هر کیلو مفتول مس را ۷۵‌هزار ریال به صورت قرارداد آتی خریداری می کند.

وی ادامه داد: شرکت کابل سازی مجبور است هزینه‌هایی از قبیل دستمزد کارگر، برق، آب و سایر هزینه‌های تولید را پرداخت کند. بنابراین با محاسبه دقیق کلیه هزینه‌ها، به علاوه بهای مواد اولیه قادر است قیمت تمام شده کالای تولیدی خود را به طور دقیق محاسبه کند تا از قبل قیمت فروش و قرارداد خود را به دقت تمام با مخابرات منعقد کند. ملاحظه می‌شود که قرارداد آتی از وی به عنوان یک تولیدکننده حمایت کامل کرده و ریسک قیمت که همان کاهش قیمت کالای تولیدی وی است را از تولیدکننده دور می‌کند بنابراین تولیدکننده کابل از هر گونه نوسان قیمت در بازار و ضرر بالقوه در امان است. مشاور مدیرعامل شرکت بورس کالا تاکید کرد: ظهور معاملات آتی در بورس‌های کالایی باعث ایجاد سطح اشتغال وسیعی در کشورها شده و نقش عظیمی در اقتصاد کشورها ایفا می‌کند علاوه بر این رشد دانش و اطلاعات معامله‌گران در زمینه قیمت‌ها‌، روش قیمت‌گذاری کالاها و تخصیص منابع به طور فعال را بدنبال داشته است.

مسیر اجرایی معاملات آتی در بورس کالا

رضایی درباره مراحل مختلف مراجعه متقاضی معامله آتی جهت خرید یا فروش طلای یک انسی، مفتول مس و کالاهای دیگر توضیح داد: در مرحله نخست مشتری به یکی از کارگزاران معاملات آتی شرکت بورس کالا و ثبت نام و گرفتن کد مشتری مراجعه کرده سپس نسبت به افتتاح حساب در بانک معرفی شده از سوی بورس اقدام، واریز وجه تضمین معامله آتی، اجرای درخواست خرید و فروش مشتریان در سیستم وانجام معاملات روزانه بر روی موقعیت معاملاتی اتخاذ شده بنحوی که مشتری می‌تواند تا زمان سر رسید قرارداد، بدفعات کالا را خرید و فروش کرده و با توجه به نرخ‌های روز از سود مورد نظر بهره‌مند شود از دیگر مراحلی است که مشتری ملزم به طی کردن این مراحل خواهد بود.

اتاق پایاپای در معاملات آتی

وی یادآور شد: اتاق پایاپای برای معامله‌گران آتی همچون لباسی از زره است که بر اندام معامله‌گران پوشانده می شود تا آنها در مقابل شکست یا عدم ایفای تعهدات طرف مقابل مصون بمانند. اتاق پایاپای به عنوان خریدار در مقابل فروشنده و بالعکس عمل می‌کند، بنابراین کلیه ریسک‌های معاملات آتی به عهده اتاق پایاپای است.

وظایف اتاق پایاپای

مجری قراردادهای آتی در تشریح وظایف اتاق پایاپای گفت: مدیریت ریسک و کاهش ریسک یعنی محاسبه زیان‌ها یا سودهای روزانه معامله‌گران، نقد کردن قرارداد آتی معامله‌گرانی که توان ایفای تعهد خود را ندارند، پرداخت وجه قرارداد و دریافت کالا برای خریدار، ختم کلیه قراردادهای معامله گری که از ایفای تعهدات خود عاجز باشد، اتاق پایاپای بلافاصله پس از انجام معامله و جهت جلوگیری از خسارت‌های بیشتر ممانعت به عمل می‌آورد، اخطار و آشکار کردن ریسک معاملات به معامله گران و علاج واقعه قبل از وقوع، انتشار قیمت‌های شفاف و اطلاعات معاملات برای کلیه معامله‌گران و قانون‌گذاران و در نهایت اتاق پایان دهنده قراردادهای آتی است.

چه وقت بازار معاملات آتی سود آور است؟

رضایی عنوان کرد: هنگامی معاملات آتی برای مشتریان و اقتصاد کشور سودمند است که سه شرط زیر مهیا باشد‌: اصل معامله و تسویه آن از سلامت کامل برخوردار باشد و بازار معاملات آتی پذیرای نوآوری ابزارهای مالی در معاملات باشد. بازار معاملات آتی، پویا و حرفه‌ای باشد و قانون‌گذاران باید از مجریان و بازار بورس حمایت کنند تا شرط‌های فوق تحقق پذیرد و نتیجه آن باعث بهبود شرایط و اوضاع اقتصاد کشور خواهد شد.