محمد حسین بابالو
نیکل یکی از فلزات پایه اصلی در سطح جهانی است که سال‌ها است در بورس فلزات لندن مورد معامله قرار می‌گیرد.

این فلز کاربرد وسیعی داشته و تغییرات قیمت آن نیز گسترده می‌باشد. با توجه به شرایط قیمت و ویژگی‌‌های آن در این نوشتار سعی در تحلیل بازار این فلز پایه داریم.
این فلز پایه سال‌ها است که در بورس فلزات لندن معروف به LME و دیگر بورس‌های فلزات جهانی مورد معامله قرار می‌گیرد. این فلز که به فلز شیطانی معروف است، در گذشته دارای تغییرات قیمت زیادی بوده است. نوسان قیمت این فلز در بازه‌ای با سقف ۵۳هزار دلار بر هر تن و کف نزدیک به ۸هزار دلار است یعنی ۴۵هزار دلار در هر تن نوسان. غالب تولیدات این فلز توسط کشورهای روسیه، کانادا، چین، آفریقای جنوبی و ... بوده و بزرگ‌ترین مصرف‌کننده این فلز با مصرف نزدیک به ۲۰درصد نیکل جهان چین است. این کشور غالبا از این فلز در ساخت فولادهای ضدزنگ یا استنلس استیل استفاده می‌کند و تایوان یکی دیگر از بزرگ‌ترین واردکنندگان این نوع فولاد است. این کشور با استفاده از کاهش قیمت توانست حجم زیادی از این مواد را انبار کرده و از این موقعیت به سود خود استفاده کند. این در شرایطی است که پس از این حجم خرید، بازار نیکل باز راکد شد.
با توجه به کاربرد این فلز در فولادهای ضدزنگ و آبکاری فلزات می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که حدود مصرف این فلز نشان‌دهنده سطح رفاه و توسعه‌یافتگی جامعه است، چون در لوازم لوکس و با دوام بیشتر از این فلز استفاده می‌شود مثل لوازم آشپزخانه تمام‌استیل و کارد و چنگال و ... نکته دیگر اینکه هرچه میزان این فلز بیشتر باشد، دوام مصنوعات فلزی نیز در برابر خوردگی بیشتر خواهد بود. جوامع با فرهنگ بالاتر و سطح رفاه عمومی پیشرفته‌‌‌تر بیشتر به سمت دوام و جلای بیشتر البته در کنار قیمت بالاتر هستند.
در ایران ذخایری از لاتریت که یکی از مواد اولیه این فلز بوده، یافت شده ولی تاکنون سرمایه‌گذاری جدی برای استحصال این ماده به‌عمل نیامده است. به احتمال قوی تا ۵ یا حتی ۱۰سال آینده امکان تولید این فلز در داخل کشور وجود نخواهد داشت. این نکته مهم ضرورت واردات این فلز را به‌صورت گسترده و ممتد نمایان می‌کند. فرآیند تصفیه و تغلیظ این فلز پیچیده بوده و پس از تهیه کنسانتره این فلز اقدام به ذوب و تصفیه و نهایتا هیدورژن‌زدایی می‌کند. غالبا این فلز را در بشکه‌های ۲۰۰ یا ۲۵۰کیلوگرمی بسته‌بندی کرده و پس از بازرسی نهایی پلمب‌شده و به مقصد ارسال می‌کنند.درخصوص نحوه خرید و فروش این ماده بایستی عنوان کرد که این ماده نیز همچون دیگر مواد و فلزات دارای استانداردهای خاصی است اما از این استانداردها تنها برای رده‌بندی یا اصطلاحا تعیین گرید این ماده استفاده می‌شود. غالبا خرید و فروش براساس آنالیز دقیق عناصر بوده و درصد نیکل خالص و به همراه کبالت در کنار عناصر مضر از جمله فسفر و گوگرد و گاها تیتان و مس قیمت نهایی را تعیین می‌کند. با توجه به این مورد که غالب استانداردها براساس درصد عناصر تعیین می‌شود، پس استفاده از آنالیز دقیق و معتبر بهتر و مناسب‌تر است و در معاملات استفاده از این فاکتورها به جای گریدهای موجود بهتر است. متاسفانه چندی است که بعضی محموله‌های وارداتی عمدتا از کشورهای آسیایی دارای عیار مطلوبی نبوده و بازار این فلز را تحت‌تاثیر قرار داده‌اند. هم‌اکنون با توجه به رکود جهانی و کاهش قیمت، دادوستد این فلز نیز بسیار کاهش یافته و گاها با قیمت‌های بسیار پایینی عرضه می‌گردد. این در شرایطی است که اکثر تجار اصلی و معتبر این ماده صبر پیشه کرده و نظاره‌گر اوضاع هستند. (Wait & See)
هم‌اکنون با توجه به شرایط جهانی در کنار کاهش حجم تولید و کاهش تقاضا موجودی انبارها بسیار بالا است. این موجودی به نسبت 5سال گذشته بی‌سابقه بوده است. تجربه نشان داده است که میزان عرضه‌و‌تقاضا یا به‌عبارت دیگر حجم موجودی انبارهای این کالا بیشترین تاثیر را بر قیمت این ماده گذارده و می‌گذارد. این در حالی است که در صورت رشد مصرف همچون سال گذشته و در کنار کاهش تولید این حجم موجودی انبارها به‌سرعت کاهش می‌یابد. این مطلب در کنار رشد اقتصادی پایین جهان و شرایط رکودی آن از احتمال کمتری برخوردار است.
در خصوص قیمت جهانی این فلز همان گونه که از نمودارها پیدا است تغییر بسیاری مشاهده می‌شود هم‌اکنون قیمت این فلز به کمتر از یک سوم رسیده است. این قیمت بسیار نزدیک به قیمت‌های۵سال گذشته است. همان گونه که ملاحظه می‌شود هم‌بستگی عجیبی بین قیمت این ماده معدنی و موجودی انبارها دیده شده یا به عبارت دیگر عدم‌توازن بین عرضه و تقاضا باعث نوسان شدید قیمت شده است. هم‌اکنون موجودی انبارهای این فلز بسیار بالا و دادوستد کاهش چشمگیری کرده است.درخصوص بازار داخلی این فلز متاسفانه با واردات نزدیک به ۱۱۴۶تن در سال ۸۶ از این فلز به‌صورت غیرممزوج از کشورهای آلمان، کانادا، روسیه، امارات متحده عربی و ... و عدم‌تولید داخل هنوز این بازار به انسجام خود نرسیده است. علت این امر نبود یک متولی مشخص در خصوص قیمت‌گذاری و عرضه این فلز به‌صورت کلان است. با توجه به معامله این فلز به‌صورت نقد، سلف و معاملات آتی در بازارهای جهانی از سال‌های پیش تاکنون هنوز این کالا در بورس کالای ایران عرضه نشده است.در صورت عرضه این فلز در بورس کالای ایران یقینا شاهد انسجام هرچه بیشتر بازار و در کنار شفافیت قیمت‌ها خواهیم بود. نکته دیگر قابلیت قیمت‌گذاری این کالا براساس قیمت‌های روز جهانی LME است که نقطه‌قوت بزرگی برای بازار داخلی این فلز خواهد بود. با این اقدام ارتباط ما با بازارهای جهانی بیشتر شده و یک خریدار توانایی تهیه این فلز را برای همیشه و با قیمت‌های روز جهانی خواهد داشت.
درخصوص آخرین اخبار از بازار این ماده معدنی بایستی ذکر نمود که غالب تولیدکنندگان این ماده از جمله نوریلیسک نیکل، BHP بیلتون، IMH، مینادا، اکستراتا و ... که تولیدکنندگان اصلی این فلز هستندجمعا تولید خود را 120000 تن کاهش داده‌اند. مصرف جهانی این فلز در سال 2008، 38/1میلیون تن بوده که پیش‌بینی می‌شود با رشد 7/4درصد در سال 2009 به 45/1میلیون تن برسد. این در حالی است عرضه نیکل در این سال با 4/6درصد افزایش به نزدیک 5/1میلیون تن خواهد رسید.البته برخی از منابع رشد مصرف را بین 3 تا 5درصد افزایش و رشد تولید را بین 8 تا 12درصد پیش‌بینی نموده‌اند.با توجه به موارد ذکر شده باز عرضه بیش از تقاضا وجود داشته و این مطلب همچون پاشنه آشیل بازار این ماده خودنمایی خواهد کرد.
میانگین قیمت این فلز در سه ماه گذشته ۱۱۷۰۰دلار بر هر تن یا ۲/۵دلار بر هر پوند بوده است. هم‌اکنون قیمت این فلز کمتر از ۱۰۰۰۰دلار بر هر تن است.