بهمن قاسمی- صادرات به ایران، که به عنوان یکی از مهم‌ترین متقاضیان شمش ساختمانی در منطقه است، به دنبال وضع محدودیت‌ها با مشکلاتی همراه شده است. بنا به نظر کارشناسان، ایران یکی از مهم‌ترین بازارهای شمش در منطقه است که می‌تواند قیمت این محصول را تغییر دهد و در حال حاضر برخی تجار با مشکل در خرید این محصول مواجه شده‌اند.

وضع تحریم‌های جدید مالی که از سال میلادی ۲۰۱۲ در راستای اعمال فشار بر توقف برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران به اجرا گذاشته شد، باعث شده تا ایران نتواند برخی کالاهای مورد نیاز خود را به راحتی وارد کند. بنا براین تحریم، برخی تجار ایرانی نمی‌توانند دلار یا یورو دریافت کرده و ناچارند تا اسناد اعتباری خود را به وجه رایج دیگر کشورها از قبیل روپیه هند، روبل روسیه و یا ون کره‌جنوبی باز کنند. این در حالی است که برخی از تجار فولادی به دلیل وجود ریسک در این‌گونه معاملات و گزینه‌های مالیاتی تمایلی به پذیرش این نحوه پرداخت ندارند.
این در حالی است که به دلیل پروژه‌های عظیم ساخت و ساز در چند سال اخیر، ایران به یکی از مهم‌ترین واردکنندگان شمش فولادی مبدل شده است. میزان واردات این محصول نیمه تمام فولادی در سال 2010 میلادی به 3 میلیون تن و میزان واردات ورق کویل گرم نوردیده (مورد مصرف در حمل‌ونقل، ساختمان‌سازی، ساخت کشتی و خطوط انتقال انرژی) در همین سال به 2میلیون تن رسید.بنا بر آمار صادرات روسیه، این کشور ماهانه 300 هزار تن محصولات فولادی به ایران صادر می‌کند. این در حالی است که با وضع محدودیت‌های جدید علیه ایران اکثر کارخانه‌های روسیه میزان تولید خود را کاهش داده‌اند. بنابر آمارها قیمت بیلت صادراتی روسیه و اوکراین با 50 دلار کاهش قیمت در هر تن، طی چند ماه گذشته به قیمت 560 دلار بر تن معامله شده است.
ایران ۱۵ درصد از کل صادرات روسیه را در اختیار دارد که این کشور را به بزرگترین تامین کننده فولاد خود بدل ساخته است. با وضع تحریم‌های جدید در سال ۲۰۱۲ میلادی انتظار می‌رود تا حجم انبوهی از محصولات فولادی از دریای خزر به دریای سیاه بازگشت داده شوند.به گفته تجار ایرانی راه خرید شمش از روسیه در حال حاضر گشایش یک حساب بانکی بر پایه روبل است که در صورت انجام این کار باید ۲۰ درصد عوارض واردات پرداخت کنند در نتیجه بازار این مقطع نیمه تمام فولادی با یک کلاف سردرگم مواجه شده است. بنا به گفته کارشناسان روسیه، مشکل اینجا است که سیستم بانکی این کشور تعامل تجاری با بانک‌های ایران برای انجام معاملات بر پایه روبل را ندارند. تولیدکنندگان فولاد روسیه نیز تمایلی به معامله از این طریق را نداشته چرا که آنها نیاز به پیش پرداخت داشته و LC (اعتبار اسنادی) را نیز نمی‌پذیرند. با وجود این از آنجا که ایران به عنوان بزرگترین منبع صادرات شمش این کشور مطرح است هر دو طرف به دنبال یافتن راهی هستند تا بر این مشکل غلبه کنند.
نگاهی به وضعیت تولید فولاد داخلی در سال گذشته (1390)
- از مجموع ۱۱ میلیون و ۷۱۶ هزار و ۹۸۲ تن تولید فولاد خام در سال گذشته، تنها مقدار یک میلیون و ۵ هزار و ۷۰۰ تن مربوط به شمش بیلت است. (آمار به نقل از ایمیدرو ۱۳۹۰)
- به نسبت بلوم و اسلب، تولید شمش پایین‌ترین میزان تولید فولاد خام کشور را دارد.
- در سال گذشته فولاد خراسان بیشترین تولید بیلت و فولاد خوزستان کمترین (چهار ماه از سال تولید نداشته) را در کشور داشته است.
نتیجه اینکه:
- با توجه به تولید ۸/۴ میلیون تن مقاطع نوردی در سال گذشته با راندمان تولید ۹۶ درصد به میزان ۹/۳ میلیون تن شمش وارداتی نیاز است.
- نظر به اینکه واردات این مقدار شمش عمدتا به بازار روسیه و اوکراین متکی است و این کشور‌ها نیز توان چندانی برای انعطاف‌پذیری در مقابل تحریم‌های اعمالی را ندارند، بنابراین به نظر می‌رسد که واردات شمش در سال جاری با برخی مشکلات مواجه شود و تا حدی بستری برای بازار سیاه و رانت خواری در این حاشیه به وجود خواهد آمد.
- از طرف دیگر، بازار برای تولیدکننده‌ها به سمت تولید شمش متمایل است؛ زیرا که نبض بازار را در دست خواهند داشت و در سال پیش‌رو تولید شمش‌های فولادی در اولویت تولیدات داخلی خواهد بود.
واحد مطالعات راهبردی آریان فولاد