بازار جهانی سنگ‌آهن بیم‌ها و امیدها
سنگ‌آهن یکی از کالاهای استراتژیک در جهان به شمار می‌رود که ماده جایگزینی برای آن در سطوح مصرف فعلی وجود ندارد. تقاضای آن دقیقا برابر بازار جهانی فولاد است و با توجه به سرمایه‌گذاری‌های عظیمی که در صنعت فولاد صورت گرفته است تقاضای این کالا به صورت ممتد و جاری در جهان وجود داشته و کاهش تقاضا حداقل برای آینده میان مدت تا دراز مدت متصور نیست.
سنگ‌آهن یکی از کالاهای استراتژیک در جهان به شمار می‌رود که ماده جایگزینی برای آن در سطوح مصرف فعلی وجود ندارد. تقاضای آن دقیقا برابر بازار جهانی فولاد است و با توجه به سرمایه‌گذاری‌های عظیمی که در صنعت فولاد صورت گرفته است تقاضای این کالا به صورت ممتد و جاری در جهان وجود داشته و کاهش تقاضا حداقل برای آینده میان مدت تا دراز مدت متصور نیست.
با توجه به افزایش تقاضا برای فولاد و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها بر این صنعت مادر، می‌توان به افزایش تقاضای موثر بیشتر امیدوار بود.
در خصوص عرضه این کالا نیز تابع شرایط خاصی هستیم. با توجه به پایین بودن عیار در برخی از کشورها بالاخص چین و همچنین افزایش عمر معادن و افزایش هزینه تولید و کاهش روزافزون عیار، در کوتاه مدت با سخت‌تر شدن زنجیره تامین مواجه هستیم که در میان مدت تا درازمدت و پس از ورود بسیاری دیگر از معادن تحت اکتشاف و در مسیر سرمایه‌گذاری، به افزایش عرضه بدل خواهد شد. با توجه به شرایط پیش رو، این بازار در میان مدت باز هم جذابیت بالای خود را حفظ کرده و سرمایه‌گذاری‌های گسترده بر حمل و نقل نیز می‌تواند به این جذابیت و البته بالا نگه‌داشتن حجم معاملات دریایی فعلی کمک کند. معادن کوچک و غالبا پر عیار منطقه همچون شرایط فعلی در میان‌مدت باز هم می‌توانند به فعالیت‌های سودآور خود ادامه دهند؛ اما زنگ خطر برای سال‌های آینده و ورود معادن بسیار بزرگ Super Big (تولید بالای ۱۰۰ میلیون تن در سال) از هم اکنون به صدا درآمده است. برخی ویژگی‌های فنی و نوع سنگ‌آهن و کانی‌های آن در آینده بسیار پراهمیت خواهد بود.
بازار سنگ‌آهن در هفته‌های گذشته
روزها و هفته‌های گذشته بازار سنگ‌آهن متاثر از اتفاقات خوب و بد بسیاری بود. از یک سو شاهد ریزش قیمت‌ها بودیم و از سویی با افزایش مجدد قیمت، جنب و جوش به این بازار بازگشت. قیمت سنگ‌آهن عیار ۶۲ درصد تحویل در بندر کینگ دائو CFR با اندکی کاهش به ۸۲/۱۴۲ دلار در هر تن رسید. در همین زمان قیمت سنگ‌آهن عیار ۵۸ درصد با شرایط مشابه ۱۷/۱۲۵ دلار بود. برای عیار ۶۲ درصد قیمت متوسط هفتگی این کالا و شرایط ذکر شده ۸۲/۱۴۲ دلار بود و متوسط قیمت ماهانه ۴۸/۱۴۳ دلار همچنین متوسط قیمت ۳ ماه گذشته ۰۳/۱۴۱ دلار بود. متوسط قیمت ۶ ماه گذشته نیز ۱۴۱ دلار بود.
سال 2011 برای بازار سنگ‌آهن شرایط بهتری داشت و معاملات با قیمت‌های بالاتری ثبت شدند. قیمت سنگ‌آهن با عیار 62 درصد در ژوئن 2011 بالای 170 دلار در هر تن بود و در ماه جولای این سال به 165 دلار در هر تن کاهش یافت. این کالا در ماه‌های آگوست و سپتامبر قیمت نزدیک 180 دلار را پشت سر گذاشت. در ماه اکتبر نیز بیش از 165 دلار معامله شد اما از اواخر اکتبر تا اوایل نوامبر با کاهش شدید قیمت‌ها مواجه شدیم که با 35 دلار کاهش به 120 دلار در هر تن هم رسید. از این زمان و از اواسط نوامبر تا اوایل دسامبر این کالا توانست با چند پله صعود به 145 دلار برسد. در ماه‌ها و هفته‌های اخیر نیز با چند صعود و سقوط به قیمت‌های فعلی رسید. در تازه‌ترین معاملات حتی برای سنگ‌آهن 5/63 درصد قیمت 146 دلار در هر تن نیز ثبت شد.
بازار فولاد و تاریخچه آن
از جنگ جهانی دوم تا اواسط دهه 70 شاهد افزایش شدید تولید و مصرف فولاد بودیم. پس از این دوره و تا دهه 90 با رشد آرام 1 تا 2 درصد مصرف فولاد مواجه شدیم. در این دوره شاهد بازسازی و نوسازی زیرساخت‌ها بودیم و به عبارت دیگر حجم مصرف تنها در حد ضرورت بود و نه بیشتر که به کشورهای غربی و ژاپن باز می‌گردد. در این زمان تنها تحریک تقاضا در ابعاد کشورها از سوی کره جنوبی صورت گرفت. در این زمان حجم تقاضای جهانی زیر 800 میلیون تن بود. این دوره بالاخص در سال‌های 1975 تا 1995 به 20 سال وحشتناک terrible twenties شهرت گرفت.
ورود چین به این بازار در ابتدای قرن ۲۱ همه چیز را تغییر داد و توانست این کشور را به رهبری بازار فولاد جهانی برساند. با ورود این کشور و رشد ۶ تا ۷ درصد تولید جهانی فولاد، تولید این کالای استراتژیک از ۷۵۰ میلیون تن در سال ۱۹۹۶ به ۱۴۰۰ میلیون تن در سال ۲۰۱۰ رسید.
در همین حال چین توانست با 6 پله صعود و در مدت 15 سال حجم تولید خود را از 101 میلیون تن در سال 1995 به 495 میلیون تن در سال 2007 و 627 میلیون تن در سال 2010 برساند. هم اکنون ظرفیت نصب شده برای صنعت فولاد چین 790 میلیون تن است که رکورد نزدیک 60 میلیون تن در ماه را نیز ثبت کرده است. برای سال 2015 برنامه‌ریزی برای تولید 1290 میلیون تن فولاد ثبت شده است.
تولید فولاد جهانی - سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۰
به نظر می‌رسد تقاضا برای سنگ‌آهن در سال‌های آینده از افزایش روزافزونی برخوردار بوده و طرف تقاضا هر روز قوی‌تر شود. به جرات می‌توان گفت که در کوتاه مدت تا میان مدت طرف تقاضای سنگ‌آهن در شرایط مطلوبی به سر برده که احتمال بالاماندن قیمت این کالای استراتژیک را در قیمت‌های بالای فعلی تقویت می‌کند. سال 2014 و 2015 اوج این شرایط خواهد بود و تا آن زمان شاهد افزایش تقاضای موثر بالاخص برای سنگ‌آهن وارداتی خواهیم بود. رشد سیستم حمل و نقل و رشد تکنولوژیکی این حرفه نیز در سهولت نقل و انتقال حجم‌های بالای سنگ‌آهن و افزایش جذابیت واردات دریایی موثر خواهد بود. در برخی از برآوردها احتمال کاهش تقاضا برای سنگ‌آهن از سال 2015 به بعد ذکر شده که از دلایل قدرتمندی نیز برخوردار است. برخی از تحلیلگران حتی سال 2014 را نیز سال آغاز کاهش رشد تقاضا عنوان کرده‌اند.
با توجه به تغییر رویکرد تولید فولاد از سنگ‌آهن به آهن قراضه و استفاده از این شیوه در تولید فولادهای خاص و با ارزش افزوده بالاتر برخی بر این عقیده‌اند تقاضا برای سنگ‌آهن در آینده نه چندان دور بالاخص میان مدت تا دراز مدت تحت تاثیر این مهم قرار بگیرد. این مطلب در کنار فرسوده شدن بسیاری از ابنیه قدیمی، بهینه‌سازی خودروها و ماشین‌آلات، بهسازی بافت‌های فرسوده در اقصی نقاط جهان، کاهش رشد جمعیت بالاخص در کشورهای توسعه یافته و.... به تولید بیشتر آهن قراضه منتهی خواهد شد. این مهم در تحدید تقاضای سنگ‌آهن و بالاخص پس از سال ۲۰۱۵ موثر خواهد بود.
با توجه به شرایط اقتصادی حال حاضر جهان، طولانی شدن مدت بهبود اقتصادی، مشکلات حاد اتحادیه اروپا، کاهش رشد اقتصادی جهان بالاخص کاهش رشد اقتصادی چین و هدف‌گذاری رشد اقتصادی 5/7 درصد برای سال 2012 احتمال کاهش رشد تقاضای فولاد و کاهش رشد تقاضای موثر برای سنگ‌آهن را عنوان می‌کنند. با توجه به سرمایه‌گذاری‌های عظیم صورت گرفته در صنعت فولاد و عدم استفاده 100 درصدی از کارخانجات تولید فولاد، در حال حاضر بالاخص در چین، این مطلب به احتمال قوی در سال‌های اخیر خودنمایی نخواهد کرد. برخی تحلیلگران سال 2015 و بالاخص سال‌های پس از آن را سال‌هایی برای احتمال کاهش رشد تقاضا برای سنگ‌آهن عنوان کرده‌اند. نکته حائز اهمیت در این خصوص احتمال کاهش رشد تقاضای سنگ‌آهن است و نه کاهش تقاضا.
بازار فولاد، تقاضای سنگ‌آهن
سنگ‌آهن، ماده اولیه اصلی مورد استفاده در تولید فولاد است. 98 درصد از سنگ‌آهن تولید شده در جهان برای تولید فولاد مصرف شده و به کمک زغال‌سنگ این ماده اولیه را احیا کرده و چدن خام Pig Iron تولید می‌کند. با توجه به برآوردهای صورت گرفته، تولید فولاد و نیاز به سنگ‌آهن در کوتاه مدت و میان مدت افزایش خواهد یافت. برخی از برآوردها نشان می‌دهد در سال 2025 تولید جهانی فولاد نزدیک به 2160 میلیون تن خواهد بود. رشد تقاضای فولاد در حوزه آسیا - اقیانوسیه Pacific Asia به معنی تقویت تقاضای سنگ‌آهن به 2950 میلیون تن در سال 2025 برای این حوزه است. این در حالی است که برخی تحلیلگران در خصوص این آمار به دلیل بحران اقتصادی و کاهش رشد اقتصادی چین تردید می‌کنند. چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده سنگ‌آهن در جهان با 60 درصد واردات جهانی در سال 2011 توانست 686 میلیون تن سنگ‌آهن وارد کند که به نسبت سال 2010 با 11 درصد افزایش مواجه شد.
شرایط عرضه سنگ‌آهن در بازارهای جهانی
هم اکنون بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سنگ‌آهن در جهان، کشورهای چین با 1200 میلیون تن، استرالیا با 480 میلیون تن، برزیل با 390 میلیون تن، هند با 240 میلیون تن و روسیه با 100 میلیون‌تن هستند. شرکت‌های بزرگ تولیدکننده این کالا نیز واله Vale برزیل، ریوتینتو و BHP بیلتون استرالیا هستند. در بازار سنگ‌آهن دریایی نیز مهم‌ترین ذخایر سنگ‌آهن جهان ذخایر پیلبارا در غرب استرالیاست که بخش مهمی از 480 میلیون تن سنگ‌آهن تولیدی استرالیا از این منطقه استخراج می‌شود. برای سال‌های آینده تولید سنگ‌آهن این منطقه نزدیک به 750 میلیون تن خواهد بود و ریوتینتو با 333 میلیون تن، BHP بیلتون با 225 میلیون تن و فورتسکیو با 155 میلیون تن فعالان اصلی این منطقه هستند. در خصوص عرضه سنگ‌آهن در سال‌های آینده استرالیا ( بالاخص غرب استرالیا و منطقه پیلبارا ) و برزیل تامین کنندگان اصلی خواهند بود. و شرکت‌های واله، BHP بیلتون و ریوتینتو پیشتاز این بازار. البته سهم این شرکت‌ها در ماه‌های آینده کاهش خواهد یافت. هم اکنون میزان تولید سنگ‌آهن چین هم اکنون نزدیک به 1200 میلیون تن بوده و احتمال کاهش تولید این کالا در سال آینده با فرض عیار پایین معادن این
کشور و برخی تصمیمات دولتی وجود دارد. هم اکنون هند به خوبی بخشی از سنگ‌آهن خود را به بازارهای جهانی عرضه می‌کند، ولی با توجه به توسعه صنعت فولاد این کشور به نظر می‌رسد از این پس این حجم صادرات به سمت مصرف داخلی تغییر جهت پیدا کند.
بر اساس این سناریوها ما انتظار تثبیت قیمت‌ها را برای سنگ‌آهن ریزدانه Fine داشته یا حتی احتمال افزایش محدود قیمت‌ها در سال‌های آینده وجود دارد. اما پس از آن بسیاری از پروژه‌های سنگ‌آهن به مدار تولید وارد شده و شکی را به بازار سنگ‌آهن وارد خواهد کرد. هنوز کاهش عیار و افزایش تولید در چین و افزایش هزینه تولید سنگ‌آهن توامان با افزایش تورم این نکته به ذهن خطور می‌کند که قیمت سنگ‌آهن در بازه زمانی طولانی مدت آتی بین ۱۱۰ تا ۱۳۰ دلار در هر تن برای عیار ۶۲ درصد خواهد بود که بالاتر از برآوردهای قبلی است. این در شرایطی است که در آینده شاهد افزایش بین ۳ تا ۶ دلار افزایش قیمت به ازای هر درصد افزایش عیار و هزینه حمل ۴۰ دلار در هر تن خواهیم بود.
در خصوص عرضه، موارد دیگری نیز وجود دارد. با توجه به قیمت‌های بالای فعلی بسیاری از فعالان این بازار و حتی دیگر افرادی که تخصصی در معدنکاری ندارند به سمت این بازار و سرمایه‌گذاری در معادن سنگ‌آهن روی آورده‌اند. این مطلب به افزایش عرضه سنگ‌آهن به بازار خواهد انجامید. در این بین کشورهای منطقه بالاخص مالزی و فیلیپین خود را برای ورود به این بازار در سال 2014 آماده می‌کنند. با توجه به این موارد برای سال‌های آینده احتمال افزایش 700 میلیون تن عرضه جدید به بازار سنگ‌آهن وجود دارد.
نکته دیگر افزایش هزینه تولید سنگ‌آهن در سال‌های آینده است. هر چه می‌گذرد عیار سنگ‌آهن استخراج شده کاهش می‌یابد و این مطلب هزینه و عمق استخراج و قیمت تمام شده را افزایش می‌دهد. این مهم بیشتر در خصوص معادن کشور چین که عیار کمتری دارد صدق می‌کند. با توجه به افزایش سطح تکنولوژیکی این صنعت و استفاده از ماشین‌آلات بزرگ‌تر و فرآوری بهتر باز هم می‌توان گفت که افزایش عمق استخراج، افزایش میزان باطله برداری و افزایش دستمزد تاثیر بیشتری داشته و به افزایش هزینه تولید می‌انجامد.
مطلب دیگر در خصوص افزایش قیمت تمام شده، افزایش قیمت نفت است. در خصوص هزینه استخراج به جرات می‌توان گفت فاکتور سوخت و قیمت نفت مهم‌ترین نقش را در این بین ایفا می‌کند با توجه به افزایش شدید قیمت نفت و پیش‌بینی غالب تحلیلگران از آینده بازار نفت برای نفت بالای 100 دلار برای نفت WTI و حتی بالای 120 دلار برای نفت برنت دریای شمال و سبد اوپک احتمال بالاتر رفتن هزینه استخراج برای سنگ‌آهن متصور است. با توجه به احتمال افزایش بیشتر قیمت نفت می‌توان گفت که هزینه حمل‌ونقل که هم اکنون چندی است که بالا رفته احتمال بالاماندن در سطوح فعلی را داشته و حتی ممکن است گران‌تر هم شود. این دو مطلب به افزایش قیمت تمام شده این کالا کمک قابل توجهی خواهند کرد. نکته دیگر برخی مشکلات سیاسی و مدیریتی پیش روی عرضه سنگ‌آهن است. به عنوان مثال دولت‌اندونزی سعی در متوقف کردن صادرات سنگ‌آهن خام از این کشور کرده است. اقدام دولت این کشور پس از اقدام دولت هند برای وضع تعرفه صادرات بر سنگ‌آهن خام و پر عیار خود صورت گرفته است. این مطلب نشان می‌دهد که برخی دولت‌ها بر سنگ‌آهن همچون نفت با نظر سیاسی و مدیریتی می‌نگرند. یکی از دلایل این امر بالا بودن
قیمت سنگ‌آهن به نسبت دیگر مواد اولیه مشابه است.
آینده بازار
آینده بازار سنگ‌آهن را بایستی در دو مقطع جداگانه بررسی کنیم:
۱- آینده کوتاه مدت تا میان مدت
2- آینده میان مدت تا دراز مدت
در خصوص آینده کوتاه مدت تا میان مدت به نظر نمی‌رسد شرایط فعلی تغییر کند. با توجه به روند عرضه و تقاضا ادامه قیمت‌های فعلی در سطوح نزدیک به ۱۴۰ دلار در هر تن تحویل در بنادر چین منطقی به نظر می‌رسد. با توجه به نوسانات پیش‌بینی نشده و مشکلات پیش روی اقتصاد جهانی و کاهش رشد اقتصادی چین احتمال ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش قیمت‌ها برای اطمینان بیشتر منطقی قابل پیش‌بینی است. این در حالی است که با توجه به افزایش قیمت نفت و آغاز فصل بارش در شرق آسیا و دیگر مشکلات آب و هوایی، احتمال افزایش قیمت‌ها در سطوح ذکر شده نیز وجود دارد. این شرایط تا اواسط بهار ادامه خواهد یافت و پس از آن با فرا رسیدن فصل تعمیر و نگهداری کارخانه‌ها، بارش‌های موسمی و کاهش جهانی و فصلی فولاد احتمال تعدیل قیمت‌ها وجود دارد. پس از این دوره نیز با توجه به افزایش مجدد تقاضا در برابر عرضه باز هم شاهد افزایش قیمت‌ها و رسیدن به رکوردهای گذشته خواهیم بود.
در خصوص آینده میان مدت تا دراز مدت بازار سنگ‌آهن شرایط کمی‌دگرگون است. سال 2014 سال واردشدن بسیاری از معادن در حال اکتشاف و آماده‌سازی به بازار سنگ‌آهن است. با ورود این حجم عرضه در کنار روند منطقی تر افزایش تقاضا به احتمال قوی شاهد کاهش قیمت سنگ‌آهن خواهیم بود. این زمان در برخی از تحلیل‌ها از سال 2014 معرفی شده و در برخی دیگر تا سال 2017 نیز به تعویق افتاده است.
این در حالی است که در صورت بهبود اقتصاد جهانی و افزایش منطقی تقاضا شاهد ریزش در این بازار نخواهیم بود. با توجه به نوسان شدید ارزش دلار آمریکا و جنگ ارزها نمی‌توان کف قیمتی برای این زمان معین کرد، اما به صورت بدبینانه می‌توان رسیدن قیمت سنگ‌آهن به نزدیک قیمت تمام شده را کف قیمتی در این زمان مدنظر قرار داد. در سال‌های گذشته و دره رکود فولاد شاهد کاهش قیمت سنگ‌آهن از قیمت تمام شده هم بودیم.
شرایط جهانی تولید سنگ‌آهن و جایگاه ایران
ذخایر سنگ‌آهن ایران به گزارش سازمان زمین شناسی آمریکا برابر ۲۵۰۰ میلیون تن بوده که از این حجم، ۱۴۰۰ میلیون تن آن را ذخیره آهن تشکیل می‌دهد. به گزارش این سازمان برآورد عیار متوسط سنگ‌آهن ایران ۵۶ درصد است. به گزارش این سازمان، حجم تولید سنگ‌آهن ایران در سال ۲۰۱۰، ۲۸ میلیون تن یا ۱۲/۱ درصد ذخایر ایران و برای سال ۲۰۱۱، ۳۰ میلیون تن و ۲/۱ درصد ذخایر ایران بوده است. به گزارش سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) تولید سنگ‌آهن ایران در سال ۸۹ معادل، ۲۶۶۲۵۲۲۰ تن بوده که برآوردها نشان می‌دهد برای سال ۹۰ این میزان به ۲۷۸۶۱۷۱۱ تن افزایش یابد. با توجه به جدول تولید در سال‌های مختلف نزدیک به ۲۵ درصد رشد سالانه در این کارنامه ثبت شده است. این ارقام جدا از تولیدات بخش خصوصی است.
به گزارش این سازمان ذخیره سنگ‌آهن جهان چیزی نزدیک به 170000 میلیون تن بوده که ذخیره آهن آن 80000 میلیون تن است. این مطلب نشان می‌دهد که عیار متوسط جهانی نزدیک به 47 درصد خواهد بود. تولید سنگ‌آهن در جهان در سال 2010 برابر 2590 میلیون تن و 52/1 درصد ذخایر جهانی و سال 2011 برابر 2800 میلیون تن و 65/1 درصد ذخایر جهانی بوده است.
در مقام مقایسه عیار متوسط سنگ‌آهن ایران ۵۶ درصد و جهان ۴۷ درصد است که یک عیار مطلوب به شمار می‌رود. در خصوص ذخیره آهن ایران در مقایسه با جهان، ایران دارای ۷۵/۱ درصد از ذخایر آهن جهان و ۴۷/۱ درصد از ذخایر سنگ‌آهن جهان را در اختیار دارد.
در سال 2010 حجم استخراج جهانی نزدیک به 52/1 درصد و سال 2011 برابر 65/1 درصد بود و ایران برای سال 2010 برابر 12/1 درصد و سال 2011 برابر 2/1 درصد بوده است. به عبارت بهتر در سال 2010 نزدیک به 68/73 درصد شاهد قرابت ایران با اقصی نقاط جهان بودیم و برای سال 2011 به 72/72 درصد رسیده است. در سال 2010 قرابت ما با جهان 87 درصد و برای سال 2011 برابر 91 درصد بوده است. برای سال 2012 پیش‌بینی می‌شود تولید جهانی به بیش از 3000 میلیون تن در سال برسد که برابر با 76/1 درصد از ذخایر سنگ‌آهن جهان را شامل می‌شود. با توجه به این مورد و عدم افزایش ذخایر قطعی سنگ‌آهن در جهان برای رسیدن به قرابت 100 درصدی با شرایط جهانی باید به حجم تولید 44 میلیون تن در سال برسیم.
ارسال نظر